VOV4.Sêdang - Vâi hdrêng ki rơneh ôh tá tro khế, iâ k^ cho vâi hdrêng drêng kot mâ tá hâi châ 37 măng t^ng, ki hngăm pá xôp 2 k^ 5. Vâi hdrêng ki kot mâ ôh tá tro khế ối tơdjâk troh ivá châ chăn, tơdroăng ki xông kân a kơ’nâi ah. Xua mê, mâu vâi nôu kal tăng ‘nâi ‘na tơdroăng ki mơ-êa, pro nôu tơniăn, hbrâ mơdât tơdroăng ki kot mâ ôh tá tro khế, kuăn ‘ne\ng ôh tá hngăm.

Tiô klâ xing xoăng, vâi hdrêng ki kot mâ ôh tá tro khế ai 4 tơdroăng: Kot mâ hrá hâi khế pơkâ (sap ing 34 troh 36 măng t^ng 6 hâi), kot mâ krâ kơvâ cho (32 măng troh pa xôp 34 măng t^ng), kot mâ ôh tá tro khế (pa xôp 32 măng t^ng), kot mâ iâ khế luâ râ cho pá kơdâm 28 măng t^ng. Vâi hdrêng ki mơ-êa rế iâ mê hlâ, trâm tơdroăng ki ôh tá mơhúa rế hên.

Tiô Khu ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât lâp plâi tơnêi, rêm hơnăm tung lâp plâi tơnêi ai dâng 4 rơtuh ngế vâi hdrêng ki nếo kot mâ hlâ, tung mê, dâng 60 – 80% vâi hdrêng ki nếo kot mâ hlâ tơdjâk troh tơdroăng ki kot mâ ôh tá tu\m khế.

A Dak Lak, maluâ tá hâi ai tu\m kơxo# riân ngăn, la a Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, rêm hơnăm kơxo# vâi hdrêng kot mâ ôh tá tu\m khế, ôh tá hngăm mot pơlât a kơpong Khoa Hồi sức cấp cứu Nhi và Nhi sơ sinh hlo sap ing 15 – 20% tung tâi tâng kơxo# vâi hdrêng ki nếo kot mâ a hồi sức a khoa.

Tiô [ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn, kăn pơkuâ kơvâ pơlât vâi hdrêng, péa hơnăm a chê kố, tơdroăng ki kot mâ ôh tá tu\m khế, iâ kâng hlo hên. Mâu ngế vâi hdrêng ki kot mâ ôh tá tu\m khế pơlât a kơbong ki hên cho măng t^ng 28 troh pa xôp 34 măng t^ng. {ă vâi hdrêng ki iâ kân, kơbong hmâ tơdah xo mâu vâi hdrêng pa xôp 2 kg, thăm nếo ai ngế ki ‘nâ bu hngăm dâng 500 gram troh 700 gram. Nôkố kơbong dế pơlât ăm 20 ngế, tung mê, vâi hdrêng pá kơdâm 2,5 kg ai 13 ngế, pa kơdâm 2 kg ai 7 ngế. {ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn ăm ‘nâi:

‘’Ngế ‘ne\ng nếo kot mâ châ gá hiâ, Tiô khu kăn ngăn ‘na pơkeăng lâp plâi tơnêi tối, vâi ‘ne\ng hngăm pa xôp 2.500g. Tâng riân tiô kơxo# rêm hơnăm, khoa ki tơdah xo pơlât ăm dâng 15 – 20% ngế ‘ne\ng châ hiâ tung tâi tâng mâu vâi ‘ne\ng nếo kot mâ mot pơlât tung hngêi pơkeăng. Hơnăm 2019 ngin riân dâng 18%. Hơnăm 2020 mê kơxo# vâi ‘ne\ng ki nếo kot mâ pá xôp 2.500g a kơlo 19 – 20%’’.

Nâ Trần Thị Hương a cheăm Dak Gằn, tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông cho môi tung 20 ngế ki kot mâ ôh tá tu\m khế, hiâ dế pơlât a khoa Hồi sức cấp cứu Nhi và Nhi sơ sinh. Nâ Hương rơneh kuăn a Khoa sản, Hngêi pơkeăng kân Kơpong Tây Nguyên drêng o ngá bu nếo châ 33 măng t^ng, kot mâ hngăm 1,6kg. Klêi kơ’nâi mê, nôu kuăn nâ châ pơtroh troh a Khoa Hồi sức cấp cứu Nhi và Nhi sơ sinh. Klêi kơ’nâi khăm, mâu [ok thái pơkeăng mơgêi ngế ‘ne\ng ki kot mâ ôh tá tu\m khế, ôh pá kâi hiâm râ má 3, ôh tá chiâng hriâm, ngiât lâp châ. Ngế ‘ne\ng tơdrêng amê châ păn troăng mơheăm, kum ăm vâ hiâm ôh tá tâ tú troh CPAP [ă păn roăng têa tôu ing troăng pơtok nong (Sonde pơtok nong), hnối xúa kháng sinh.

Troh nôkố, klêi kơ’nâi hên hâi pơlât, hlo chía le\m, rế hía rế ôh tá ăm hiâm [ă kơmăi. Tối tơdjuôm ‘na nâ Hương, [ok thái pơkeăng Lê Hữu Trí, Khoa Hồi sức cấp cứu Nhi và Nhi sơ sinh ăm ‘nâi:

’’Na tơdroăng ki kố muăn kot mâ ôh tá tu\m khế, mơngế nôu lối 35 hơnăm, cho kuăn má 5, klêi kơ’nâi rơnêh o ku\n hlo ngiât kéa, ôh tá kâi hiâm mê châ pơlât ăm hiâm [ă ô-xi, klêi mê hơ’leh a Khoa Nhi sơ sinh pơlât mê o ku\n ôh tá kâi hiâm, vâ hiâm [ă ôxi. Nôkố, hâi má 2 pơlât mê hiăng hlo le\m, hiăng chiâng vâ hiâm [ă ôh tá ăm hiâm [ă ô-xi xếo, tơdrêng amê o ku\n ôu têa tô ro ing Sonde [ă séa ngăn drêng o ku\n châ hơ’leh lo a gong rak ngăn’’.

Vâi hdrêng kot mâ ôh tá tu\m khế, hiâ mơni kô tro mơnhâu troh châ chăn sap ing nếo kot mâ, rơtế amê, vâi hdrêng hmâ trâm mâu pơreăng ki rơ-iô môi tiah: pơreăng ‘na plâi nuih, ôh tá kâi hiâm, kơdroh xik ngeăm tung mơheăm, châ ai drêng tô drêng hngiú, ôh tá ai mơheăm, pơreăng ‘na mâ [ă hên ki ê. Tơdroăng ki pơlât ăm vâi hdrêng ki kot mâ ôh tá tu\m khế cho pá păng ‘nâng hlối tâi liăn.

Thăm nếo, ai hên ngế chiâng pro châi tơdroăng ki ê, môi tiah ôh pá chiâng hloh rơkê ‘na tuăn ngoâ, tơdjâk troh ngoâ, malối cho tâ pơreăng ‘na mâ. {ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn ăm ‘nâi tơ’nôm:

‘’Vâi hdrêng kot mâ ki ôh tá tu\m khế, châ hiâ hmâ ôh tá kâi hiâm mê athế pơlât tơdrêng, ai mâu ngế ki ‘nâ athế hiâm [ă kơmăi, tơdjâk troh xôu, ai mâu hdrêng ki ‘nâ xo ah hmôi xuân pơtối pơlât ‘na xôu, pơlât ‘na xôu ăm hiâm ô-xi. Tung tơdroăng ki pơlât, xua ki kâi trâng dêi vâi hdrêng ki ôh tá tu\m khế, châ hiâ mê kơxo# ngế tâ tú pơreăng hên, kô tơ’lêi hlâ’’.

Tiô mâu [ok thái pơkeăng chuyên khoa, ai hên xiâm kối pro chiâng tơdroăng ki kot mâ ôh tá tu\m khế, châ hiâ a vâi hdrêng, môi tiah: ‘na ngế ki mơ-êa xơpá ôh tá bê kế kâ, athế pêi cheăng hngăm lơ pêi cheăng tung tíu ki ‘mêi, tung pơla kâ kế ôh tá ai tu\m trếo kơhiâm; đi đo ôu hat, ôu drôu [iêr tung pơla mơ-êa; mơ-êa re\ng tâ pa xôp 16 hơnăm lơ iâ tâ; ôh tá lăm khăm kuăn ngá tung châ tiô khế, ôh tá pâk pơkeăng [ă hên ki ê.

Pak^ng mâu tơdroăng ki tối a kơpêng, mâu ngế ki hmâ tah kuăn nga tung châ lơ tro tơ’nhiê kuăn ngá hên hdroh xuân mơni kô kot mâ ôh tá tu\m khế. Ngế nôu hmâ rơneh kuăn ôh tá tu\m khế môi hdroh mê mơni kot mâ kuăn ‘ne\ng rôh má péa ôh tá tu\m khế tơngi klêng châ sap 25 – 50%. Môi tơdroăng ki ê nếo, hmâ hlo hên tung mâu hơnăm achê kố ngế nôu trâm mâu pơreăng môi tiah ‘na plâi nuih, kơtêi kơtâu têi, nu\m nheăn [ă hên ki ê.

Mâu ngế ki mê, pak^ng mơhum kuăn ngá oh tá tu\m khế, tá ngế nôu xuân tơ’lêi trâm tơdroăng mơheăm ôh tá tâk troh a ngôa. Xua mê, vâ hbrâ ví re\ng mơhum kuăn hâi teăm tu\m khế, châ hiâ, kơdroh tơdroăng pro châi ki ê tơdjâk ki vâ mơjiâng tơ-[rê tung ngôa, ‘na châ, tuăn ngoâ vâi ‘ne\ng xo ah hmôi, vâi kơdrâi ki dế tro hơnăm  ai vâi ‘ne\ng thế tí tăng ‘nâi ple\ng mâu tơdroăng ‘na pro nôu tơniăn, pêi pro tro tiô tơdroăng hnê tối dêi mâu [ok thái pơkeăng tung pơla mơ-êa kuăn, môi tiah: Thế tơmâng rak ngăn dêi châ chăn tơná, tơmâng troh tơdroăng lơ mơnhâu pro re\ng mơhum kuăn drêng hâi tu\m hâi khế, môi tiah pro châi klêa, mâu châi rơtếo, re\ng lo têa kuăn ngá [ă hên tơdroăng ki ê...

Drêng mê, ngế nôu thế lăm troh a hngêi pơkeăng hlối vâ châ khăm, hnê tối ôh tá chiâng hmôu pơ pơlât [ă mâu pơkeăng nhâ loăng tiô chal krâ nah, pôi tá pro mơdon chôu [ă tơdroăng ki lơ hmôu  mơ-eăm xêh. Pak^ng mê, tung pơla mơ-êa, mâu ngế nôu pôi tá pêi cheăng hngăm, pôi tá pêi cheăng a tíu ai trếo ‘mêi, thế khăm kuăn ngá tung klêa tiô rơnó [ă khăm ngăn mơheăm tâng kal, ki iâ gá 3 hdroh tung pơla mơ-êa; Khăm kuăn ngá hên tâ a mâu khế hiăng vâ chê troh hâi mơhum; kâ hên trếo kơhiâm; pôi tá ôu mâu drôu, biêr, hât; Pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng [ă ôu tơ’nôm tu\m trếo kơhiâm le\m. 

Vâ hlê tơ’nôm ‘na ivá mơhum kuăn, châ hiâ, khu chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố hiăng tơpui tơno [ă [ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn, Kăn pơkuâ khoa Hồi sức cấp cứu nhi  [ă Nhi sơ sinh, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên.

Ô [ok thái pơkeăng! {ok thái pơkeăng tối ăm ‘nâi nhên mâu tơdroăng ki tơ’lêi pro chiâng re\ng mơhum kuăn drêng hâi tu\m khế, châ hiâ?

{ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Luâ 2 hơnăm hlối, 2019 [ă 2020, ngin hlo tơdroăng vâi ‘ne\ng ki nếo kot mâ hâi tu\m khế, châ hiâ luâ râ. Mê pin ‘nâi tiah kố, mâu tơdroăng ki tơ’lêi pro mơhum kuăn ngá chiâng pro châ vâi hiâ mê gá ai hên, tung mê vâ tối cho hơnăm dêi ngế nôu, kơxo# ki rêm hdroh khăm ngăn kuăn ngá, ‘na ôu kâ trếo kơhiâm tung pơla dế mơ-êa, pâk pơkeăng mơdât pơreăng [ă hên ki ê.

A tối pơtih, ing kơxo# riân ngăn ai mâu vâi nôu pá xôp 20 hơnăm la mơ-êa kuăn ngá kơxo# vâi ‘ne\ng kot mâ châ vâi hiâ ai hên tâ ngế nôu ki lối 35 hơnăm. Má 2, cho tơdroăng ‘na kâng hngăm dêi ngế nôu tung pơla dế mơ-êa, mê kơxo# mơhum kuăn châ vâi hiâ pá xôp 2.500g kô hên tâ. ‘Na tơdroăng khăm kuăn ngá drêng dé mơ-êa, mâu ngế nôu iâ lăm khăm kuăn ngá drêng dế mơ-éa, pá xôp 3 hdrôh tung pơla dế mơ-êa mê la lâi kơxo# ngế nôu mơhum kuăn ngá mê ah châ kuăn ngá hiâ kô hên tâ tâng vâ pơchông [ă mâu ngế lăm khăm kuăn ngá tung pơla dế mơ-êa ai 4 hdrôh tơngi klêng.

Xua tung pơla khăm kuăn ngá drêng dế mơ-êa, rak ngăn kuăn ngá kô châ hlo ‘nâi mâu tơdroăng ki tơviah, lơ mâu tơdroăng kal thế re\ng tơmâng pêi pro hdrối kơ kuăn ngá vâ mơhum kô tro tâ. Pak^ng mê, pin xuân thế tơ-tro\ng [ă mâu ngế nôu ai mâu tơdroăng châi ki ê há tung châ.

-Ô [ok thái pơkeăng! Tung pơla pêi cheăng, [ok thái pơkeăng tối ti lâi ‘na kơxo# mơngế mơhum kuăn ngá hâi teăm tro khế, châ kuăn ngá hiâ pơla mâu kơpong?

{ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Kơpong pin dế rêh ối ki hên cho ngo ngối, thông trâu. Tiô riân ngăn, ngin hlo kơxo# mâu ngế nôu mơhum kuăn hâi teăm tro khế, châ hiâ ki hên a kơpong thôn pơlê. Tung mâu hơnăm achê kố, kơvâ ngăn pơkeăng hiăng hlo tơ-[rê tung rak ngăn ivá ăm tâi tâng kuăn pơlê troh mâu kơpong hơngế hngo, kơpong hdroâng kuăn ngo kơxo# mâu vâi ‘ne\ng kot mâ châ hiâ ki hên to mâu ki ối a kơpong thôn pơlê, tung tơdroăng khăm pơlât, pin tối cho kơpong klong, mâu jâ nôu mê ôh tá châ rak ngăn krâu khât, tơdroăng rêh ối trâm hên xahpá. Pak^ng mê, oh tá hlê ple\ng hên, ‘na tơdroăng cheăng pêi dêi mâu ngế nôu.

-Ô [ok thái pơkeăng! Vâ kơdroh tơdroăng ki re\ng mơhum kuăn ngá ôh tá tu\m khế, châ hía, mâu ngế nôu thế tơtro\ng tơdroăng klâi?

{ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Vâi ‘ne\ng pơla nếo kot mâ ai hên tơdroăng ki tơ’lêi tro, klêi kot mâ ôh tá tu\m khế, châ hiâ tơdroăng mê ai hên ki tơ’lêi, tá tung tơdroăng hlâ, tơdroăng rak ngăn. Thăm nếo ai mâu ngế ‘ne\ng pơlât tơtro la xo ah hmôi kô pro chiâng ai tơdroăng hrá kân tuăn ngôa hrá tơleăng, tơtâp ivá, ki hlê ple\ng [ă ki lâi xuân tơdjâk troh môi iâ tung ngôa.

{ă mâu vâi ‘ne\ng ki châ hiâ, châ ối kơbâng, kot mâ ôh tá tu\m khế, mâu [ok thái pơkeăng khoa nhi ai mâu tơdroăng hnê tối tiah kơ’nâi kố: ‘Na tơdroăng rêh ối, pin kal mơdêk ki tơ-[rê tung rêh ối, mơdêk ki hlê ple\ng [ă hlê nhên cho mâu ngế nôu. Pin thế tí tăng hlê ple\ng ‘na tơdroăng mơhum kuăn môi tiah lâi, hơnăm ti lâi ăm tơtro [ă rak ngăn kuăn ngá tung klêa môi tiah lâi, rah xo tơdroăng cheăng tơtro tung pơla mơ-êa.

Ai mâu ngế ki ‘nâ, ngế nôu ai liăn ngân tơdroăng rêh ối tơniăn la ôh tá ‘nâi tơdroăng ki vâ rak  ngăn kuăn ngá tung pơla dế mơ-êa ti lâi, mê kuăn ngá drêng mơhum ah châ gá kô hiâ. Mê tung pơla dế mơ-êa kal thế khăm kuăn ngá tiô rơnó, tá tung tơdroăng vâ tơniăn ‘na pơkâ pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng ăm ngế nôu. Púi vâ tâi tâng mâu ngế nôu drêng dế mơ-êa thế mơ-eăm rak ngăn kuăn ngá, lăm khăm kuăn ngá tiô rơnó [ă tâng lơ ai tơdroăng klâi thế re\ng troh a hngêi pơkeăng vâ châ [ok thái pơkeăng hnê tối tơdroăng pêi pro.

Mơnê kơ [ok thái pơkeăng!

Mỹ Hạnh – Quang Nhật