Lơ ‘nhot plei ‘long Việt Nam tŏk bŏk mơ̆t tĕch mơdro tơ̆ lơ teh đak, lơ̆m ou đei rim teh đak Đông Bắc Á hlôi tơgop pơm ăn hơnih mơdro ‘nhot plei ‘long tơ̆ teh đak đe jang sa iŏk đei 7 ti 200 triu USD sơnăm 2024, ‘nhot plei ‘long tĕch hơyoh tơ̆ teh đak đe roi năr roi lơ. ‘Nou dôm tơdrong jơnei đei akŏm đơ̆ng dôm sơnăm hơdrol mưh rim ‘long sa plei jei kăl đei jơ ‘năr tơmơ̆t jên jang đunh khei năr, tŏ sĕt hloh đơ̆ng 5 truh 7 sơnăm hơdrol.

Kiơ̆ kơ ‘noh đơ̆ng sơnăm 2014 truh dang ei, plei nhãn đơ̆ng rŏng ‘noh prit, pơ ŏ, sâu riêng, plei đak toh, krô̆i pung ... hơnơ̆ng druh kiơ̆ dih băl tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe. ‘Ngoăih găh đei lơ, rim hơnih mơdro sa tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe ‘nhot plei ‘long Việt Nam roi năr roi trŏ lăp hăm dôm tơdrong ‘lơ̆ng, tơdrong tơchơ̆t kơhret đơ̆ng rim pang răt iŏk păng hlôi đei tĕch mơdro truh hăm dôm teh đak răt rơih kơtang păng rơgoh ‘lơ̆ng kơtang. Kơ yuơ lơ loh tơdrong plôih ‘măng hơnih tĕch mơdro ăn rim ‘nhot plei ‘long roi rơvơn hloh, tơgŭm ăn tĕch mơdro iŏk đei, tŏk lơ hloh lơ̆m dôm sơnăm tơjê̆ ou.

Tơdrong tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe găh ‘nhot plei ‘long đei dơ̆ng mĭnh ƀar tơmam drăm kăl anai nhen: krô̆i hroi tĕch tơ̆ teh đak Mi; sâu riêng (sơngieo) đei tĕch mơdro hloi tơ̆ Trung Quốc…tơƀôh hơdăh hơnih mơdro sa hlôi iung jang ‘lơ̆ng, trŏ lăp hăm tơdrong pơkăp ‘lơ̆ng kơ teh đak đe. Ƀok Nguyễn Đình Tùng - Kơdră Khul chĕp pơgơ̆r jang hloi Kơdră Hơnih jang Vina T&T Group akhan:“Hrei ou găh tơdrong ‘lơ̆ng, rơgoh tơmam drăm ... hlôi jing tơdrong kăl atŭm. Truh ou kơnh sa roi sele hloh dơ̆ng hăm dôm tơdrong tơchơ̆t nhen: tơchơ̆t rơgoh ‘lơ̆ng, mŭk drăm dăr hơlơ̆k, ŭnh hơyuh rơgoh ‘lơ̆ng…atŭm hăm lơ tơdrong pơkăp ‘lơ̆ng anai. Vă tĕch mơdro hlot tơ̆ rim teh đak tih bơ̆n kăl jang kiơ̆ ƀlep dôm tơdrong pơkăp ‘mơ̆i. ‘Meh vă đei rơvơn tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe sơđơ̆ng lei hơnih mơdro sa, bơngai jang kăl đei tôm dôm tơdrong tơchơ̆t ‘lơ̆ng ‘noh ‘mơ̆i”.

Khul jang ‘nhot plei ‘long Việt Nam tơbăt, sơnăm 2024, tĕch mơdro ‘nhot plei ‘long tơ̆ teh đak đe iŏk đei truh 7 ti 200 triu USD. Hơnih tĕch răt Đông Bắc Á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc) tơmơ̆t găh lơ iŏk đei ou. Hăm tơdrong ‘meh vă răt iŏk roi năr roi lơ, ‘lơ̆ng kăl sơđơ̆ng, Việt Nam hlôi hơdrin vă trŏ lăp hăm rim tơdrong tơchơ̆t sele đơ̆ng rim teh đak răt iŏk, roi năr roi pơjing đei hơnih dơ̆ng kơ dih. ‘Nou jei jing dôm tơdrong rơvơn vă hơnơ̆ng atŏk kơtang bơ̆ jang tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe, pơm hơtŏk tĕch mơdro iŏk đei lơ hloh dơ̆ng lơ̆m sơnăm 2025.  

Kiơ̆ đơ̆ng ƀok Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Khul jang ‘nhot, plei ‘long Việt Nam, hơnih jang sâu riêng đei ƀơk ăn hloh 700 mã kơsô̆ tơring pơtăm păng dang 300 mã kơsô̆ hơnih tăh ‘nŭng, tĕch mơdro iŏk đei jei jơnei kơtang lơ̆m tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe găh ‘nhot plei ‘long. Hăm hơgăt teh chă pơtăm lơ̆m 6 sơnăm kơ ou, tơchĕng hơlou sơnăm 2025, plei sâu riêng gô tŏk 25% pơtêng hăm sơnăm hơdrol.

Lăng dơ̆ng lơ̆m tơdrong iŏk jơnei tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe, ‘noh tơƀôh hơdăh tơmam drăm choh jang sa, lơ̆m ou đei ‘nhot ƀum plei kơ Việt Nam đei pơm tơlĕch ‘lơ̆ng. Mă lei vă tech mơdro tơ̆ teh đak đe sơđơ̆ng, pơjing đei hơyak pran, hơnih pơm tơlĕch kăl lăng kơtang hloh dơ̆ng găh tơdrong gei kơjăp kơ hơnih jang păng ưh kơ sele tơdrong ưh kơ gan iŏk đei ‘măng blŭng. Ƀok Đặng Phúc Nguyên akhan: “Ưh kơ đei yă kiơ gloh loi tơdrong vei kơjăp tơdrong ‘lơ̆ng, đei lơ sơđơ̆ng. Kăl hloh ‘noh dôm tơmam drăm ‘lơ̆ng ngăl ‘nei hơmŏ hơmăi vei kơjăp tơdrong tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe iŏk đei nhen sơnăm ou păng tŏk lơ hloh dơ̆ng pơtêng hăm  sơnăm sơ̆. Hăm hơyak dang ei, nhôn tơchĕng lăng lơ̆m sơnăm 2025, tŏ sĕt hloh tơdrong tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe găh ‘nhot ƀum plei ‘long gô iŏk đei dang 8 ti USD.

Dơ̆ng kơjăp yak hloh chăl sơnăm tơnap tap Covid-19, đơ̆ng sơnăm 2023 truh dang ei, tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe kơ ‘nhot plei ‘long Việt Nam hlôi đei tŏk kơtang. Sơnăm 2023, tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe kơ ‘nhot plei ‘long iŏk đei 5 ti 600 triu dolar, tŏk hloh 57% pơtêng hăm sơnăm 2022 lăp lơ̆m 1 sơnăm. Lơ̆m sơnăm 2024, tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe kơ ‘nhot plei ‘long iŏk đei jơnei lơ hloh dơ̆ng hăm hloh 6 ti dolar Mi păng pơđĭ 12 khei sơnăm 2024, tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe iŏk đei hloh 7 ti dolar Mi.

Ƀok Vũ Bá Phú, Kơdră Hơnih jang Pơtrŭt mơdro sa găh Hơnih tơm vei lăng mơdro sa tơroi tơbăt: hăm tơdrong tơgŭm djru kơtang, pơ̆ih să hơnih tĕch mơdro đơ̆ng Hơnih tơm vei lăng mơdro sa, Hơnih tơm vei lăng Choh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang păng Hơnih tơm jang tơpôl, lơ tơmam drăm đei tĕch mơdro ‘lơ̆ng hơ iă nhen: plei gao, sâu riêng năm tơ̆ teh đak Trung Quốc; krô̆i pung tĕch tơ̆ teh đak Hàn Quốc, Nhật Bản, Mi păng Hà Lan… 

Atŭm hăm tơdrong hơdrin đơ̆ng hơnih bơ̆ jang teh đak lơ̆m tơgŭm djru atŏk kơtang pơtrŭt mơdro sa, pơm hơtŏk hơnih dơ̆ng ăn tơmam drăm choh jang sa, ‘nhot ƀum plei ‘long ‘noh hơnih jang pơm tơlĕch kăl pơm hơtŏk kơtang hloh dơ̆ng jơhngơ̆m đon hlôh vao lơ̆m pơm kiơ̆ rim tơdrong tơchơ̆t đơ̆ng rim hơnih răt iŏk lơ̆m tơring Đông Bắc Á, Mi, EU, Trung Đông… lăng truh tơdrong atŏk tơ iung sơđơ̆ng ‘lơ̆ng hơ iă kơ hơnih jang. Ƀok Vũ Bá Phú  tơbăt: “Lơ̆m khei năr kơnh Hơnih tơm vei lăng Mơdro sa gô hơnơ̆ng tơgŭm djru pơtrŭt mơdro sa hăm Khul jang ‘nhot plei ‘long. Mă kăl ‘noh gô atŭm hăm Hơnih tơm vei lăng Choh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang iung jang hơdoi lơ hloh dơ̆ng pơgơ̆r pơdă dăh mă pơm lêh plei ‘long tơ̆ teh đak đe. Pơtih gia nhen tơ̆ Bắc Kinh dăh mă tơ̆ rim teh đak anai nhen Mi, Phalăng, Đức”.

 Vă vei kơjăp tơdrong sơđơ̆ng lơ̆m tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe, ưh kơ đei yă kiơ gloh loi ‘noh Hơnih mơdro sa Việt Nam kăl hơnơ̆ng hơmet pơ ‘lơ̆ng trŏ lăp hăm tơdrong pơkoel đơ̆ng păh răt iŏk, đei trong tơlĕch jang hơdăh, lăng jrŭ hloh dơ̆ng lơ̆m pơm tơjur đei tơdrong hiong răm. Đơ̆ng noh atŏk kơtang tơmơ̆t jên jang ăn pơm tơlĕch ‘lơ̆ng liĕm găh ‘nhot, plei ‘long, pơjing đei lơ tơdrong rơvơn vă pơih să tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe hăm tơmam drăm choh jang sa Việt Nam.