Jĭ hơnih tĕch tơlĕch cheh phe tơ̆ teh đak đe tih hloh kơ Việt Nam, Kŏng ti tĕch tơlĕch răt tơmơ̆t hăm teh đak đe 2-9 Đắk Lắk (Simexco Daklak) hlôi hơnhăk cheh phe truh hăm 89 teh đak păng tơring. Sơnăm 2023, anih mơdro sa tĕch tơ̆ teh đak đe hloh 100.000 tấn che phe, jên tĕch tơmam hloh 287 triệu Đô la Mi. ‘Nao âu, Simexco Daklak jĭ anih iŏk đei Hơnăn tơmam kơ teh đak Việt Nam ăn tơmam cheh phe găr hăm tơring pơtăm kơjăp, lơ tơmam, mă loi ‘noh jĭ cheh phe ‘lơ̆ng Fine Robusta.

Ƀok Lê Đức Huy, Kơdră Jơnŭm jang hơdai pơm hloi Kơdră dơnơm vei lăng kŏng ti tơroi: “Băt hơdăh kon pơlei jang chŭn mir gô tơchơ̆t ‘lơ̆ng tơmam đơ̆ng choh jang sa. Vă tơmam đơ̆ng choh jang sa yak lĕch tơ̆ apŭng plĕnh teh ‘noh bơ̆n athei năm hơdrơ̆k dơ̆ng păng năm mă hơdai hăm kon pơlei jang chŭn mir. Nhôn tơplih đei đon hlôh vao păng hơnăp jang đơ̆ng kon pơlei jang chŭn mir. Kon pơlei jang chŭn mir jing bơnngai jang hơdai, jing bơngai mơdro sa choh jang sa. Mưh đei hlôh vao thoi noh ‘noh kon pơlei jang chŭn mir bơ̆jang tôch kơ ‘lơ̆ng. ‘Noh kŭm jing tơdrong ‘lơ̆ng kơjăp vă dôm kŏng ti hơnhăk tơmam đơ̆ng choh jang sa đơ̆ng kơdih tĕch tơ̆ apŭng plĕnh teh”.

Ưh kơ pơdơh tơplih, choh jang sa Đắk Lắk roi ‘năr roi hơtŏk tơiung kiơ̆ trong lơ tơmam tơm. Hơdai hăm dôm tơmam joăt joe cheh phe, tiu, kơsu, đak sut kơdrot..., dôm sơnăm tơ jê̆ âu, dôm tơmam ka kao, sầu riêng, mắc ca… kơ Đắk Lắk hlôi tĕch truh tơ̆ dôm anih tĕch mơdro hơlen hloh nhen Mi, Nhật Bản, Châu Âu. Mă loi ‘noh, sơnăm 2023, ƀơ̆t sầu riêng Việt Nam pơtơm đei tĕch tơlĕch kiơ̆ trong tơm tơ̆ Trung Quốc, kơjă tơmam sầu riêng Đắk Lắk ưh kơ đei pơdơh tŏk. Tơ̆ apŭng Krông Pắch, hơnih tơm sầu riêng kơ dêh char Đắk Lắk, sơnăm 2024, kơjă tĕch tơ̆ teh đak đe sầu riêng iŏk đei hloh 6.000 ti hlak jên.

Băt hơdăh tơmam ‘lơ̆ng pơm đei hơnăn ‘lơ̆ng, yă Ngô Thị Minh Trinh, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Krông Pắch, dêh char Đắk Lắk roi tơbăt trong vă jang hơtŏk tơiung hơnăn sầu riêng kơ apŭng: “Athei đei hlôh vao pơm tơlĕch păng vei lăng dôm ‘long pơtăm păng tơmam đơ̆ng choh jang sa kơ tơring, mă loi ‘noh jĭ tĕch tơ̆ teh đak đe. Mă 2 dơ̆ng, nhôn tŏk bŏk tơlĕch 1 kơsô̆ jên vă iŏk yua kơmăy kơmŏk ‘nao lơ̆m tơblang hơdăh teh, phŏng, tŏ ‘mi kial vă chĕng hơmet teh tơring pơtăm vei sơđơ̆ng trŏ lăp hăm anih jang tơmam sầu riêng âu. Hơdai hăm ‘noh dơ̆ng, nhôn iŏk yua kơmăy kơmŏk ‘nao lơ̆m pơm tơlĕch kŭm nhen lơ̆m vei lăng, vă kơ mưh tơmam sầu riêng tơlĕch ăn anih tĕch mơdro athei vei sơđơ̆ng đĭ đăng dôm tơdrong ‘lơ̆ng”.

Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Hoài Dương, Kơdră Anih vei lăng găh Choh jang sa păng Hơtŏk tơiung tơring tơrang dêh char Đắk Lắk, đei ‘lơ̆ng găh teh kŭm hăm tŏ ‘mi kial hiôk tơgŭm dêh char pơm đei lơ tơmam đơ̆ng choh jang sa kơjă mŭk drăm lơ tĕch ăn anih tĕch mơdro lơ̆m teh đak păng tĕch tơ̆ teh đak đe. Sơnăm 2023 đei lăng jĭ 1 sơnăm jơnei đơ̆ng choh jang sa Đắk Lắk, ăn jên tĕch mơdro ‘măng mă blŭng đei 1,6 ti USD. 

Vă hơnhăk tơmam đơ̆ng choh jang sa hơnơ̆ng yak hơtăih, ƀok Nguyễn Hoài Dương roi tơbăt, hơdai hăm tơƀôh hơdăh bưng ai, ‘lơ̆ng, Đắk Lắk gô bơngơ̆t truh hloh dơ̆ng truh pơtrŭt, roi tơƀôh, pơih să anih tĕch mơdro: “Mĭnh tơdrong ‘noh jĭ hơnơ̆ng hơmet ming dôm anih tĕch mơdro joăt joe hăm tơdrong hlôh vao rơdăh ‘meh vă đơ̆ng dôm anih tĕch mơdro âu đơ̆ng tơmam, kơloăi truh dôm tơdrong hơgăt ‘lơ̆ng ‘meh vă tĕch ăn. Jô̆ hloi kăl athei lăng truh đei dôm tơdrong tam mă ‘lơ̆ng lơ̆m khei ‘năr âu ki vă đei dôm tơdrong hiôk ‘lơ̆ng  hloh tĕch tơlĕch tơ̆ teh đak đe păng pơih să anih tĕch mơdro joăt joe. Hơdai hăm ‘noh, pơih să dôm anih mơdro sa ‘lơ̆ng ‘nao iung nhen anih tĕch mơdro Ấn Độ, anih tĕch mơdro Halal (tơmam ‘măn ăn kơ bơngai Hồi giáo). Đắk Lắk gô roi tơƀôh păng pơma đam hăm dôm tơdrong jang pha ra băl vă jăh gơh tĕch tơ̆ dôm anih tĕch mơdro âu”.