Mă lei, ƀât mă anih tĕch mơdro tơ̆ teh đak Trung Quốc roi đunh roi kơhret dôm tơdrong hơgăt athei chih hơdăh tơmam đơ̆ng yơ, vei lăng ‘lơ̆ng tơmam rơgŏh ‘lơ̆ng, kon pơlei pơtăm păng khul kơdră pơgơ̆r dêh char Lắk Lắk oei kơchăng tơlĕch lơ trong choh jang xa sơđơ̆ng ‘lơ̆ng vă vei kơjăp anih dơ̆ng ăn plei sầu riêng mưh tĕch tơ̆ teh đak đe. 

Lơ̆m pơgar să hloh 1 hec-ta kơ ƀok Lê Văn Việt, oei tơ̆ xăh Ea Yông, apŭng Krông Pắch, dêh char Đắk Lắk, dôm tơm sầu riêng hloh 6 sơnăm tŏk bŏk khei ‘năr rơnôp pơkao. Ƀok Việt roi tơbăt, ‘năr tŏ ưh kơ sơđơ̆ng hăm dôm ‘năr tơngiĕt đunh, hrau hăm dôm ‘măng ‘mi ưh kơ trŏ pơyan pơm ăn pơkao ưh kơ jăng, kơsô̆ gei kơtĕn tŏ sĕt ƀiơ̆ pơting hăm khei ‘nâu sơnăm hơdrol. Mă lei, ƀok Việt oei lui lơ̆m tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng pơgar ‘long yua kơ ŭnh hnam pơtăm kiơ̆ trong rơgoh, tơgŭm plei bluh jing sơđơ̆ng:

“Hăm 1 trong pơtăm kơjăp nhen ĭnh tŏk bŏk jang kiơ̆, ưh kơ yua pơgang vă kơ jăh tih, ưh kơ yua phŏng hoă hŏk ‘noh tŏ ‘mi kial âu, plei ưh kơ lơ mă lei tơplih dơ̆ng dôm plei sầu riêng đei ‘lơ̆ng hloh kơ dôm trong jang pơtăm nai păng sư hoei kơ đei hư plei sầu riêng. ‘Noh jĭ pơtăm kơjăp gô dă ƀiơ̆ kơ đei ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng đơ̆ng tŏ ‘mi ‘kial ƀiơ̆”.

Choh pơtăm kơjăp ưh kơ gan yua hoă chơ̆t ‘noh jĭ trong jang đei lơ ŭnh hnam pơtăm sầu riêng tơ̆ dôm apŭng: Krông Pắch, Cư M’gar, Krông Năng… kơ dêh char Đắk Lắk tơmơ̆t yua lơ̆m dôm sơnăm tơ jê̆ âu. Kon pơlei jang hơdai hăm băl lơ̆m dôm grŭp jang hơdai, hơp tak xăh dăh mă jang hơdai pơm tơlĕch hăm anih mơdro sa tĕch tơ̆ teh đak đe kơna đei tơdrong hiôk tơƀơ̆p pơma dơnuh, pơhrăm, trong pơm tơlĕch sầu riêng kơjăp roi ‘năr roi ‘lơ̆ng.

Ƀok Lê Văn Thông, bơngai jang lơ̆m grŭp jang hơdai choh jang sa rơgoh Hoà Thắng, dêh char Đắk Lắk tơroi: “Hŏk pơhrăm đei khoa hŏk đơ̆ng dôm ki sư, đe sư năm pơtho dơ̆ng khoa hŏk ki thuơ̆t, tơdrong hlôh vao đơ̆ng kon pơlei jang chŭn mir đơ̆ng tơring ‘nâu truh tơ̆ tơring nai vă bơ̆n hŏk pơhrăm. Mă 2, ăn kon pơlei jang chŭn mir băt chih iŏk dơ̆ng vă bơ̆n răp hơlen tơdrong săy phŏng, pơtăm rim năr”.

Tơ̆ hơnăp athei kơhret đơ̆ng Anih jang Hải quan Trung Quốc găh dôm tơdrong pơkăp sơđơ̆ng, dêh char Đắk Lắk hlôi hơdrin dăr hơlen, tơgŭm asong hơnăn kơsô̆ tơring pơtăm păng hơnăn kơsô̆ hơnih tăh hơmet ăn kơ dôm anih jang pơm lăp tôm tơdrong kăl. Truh dang ei, lơ̆m dêh char đei 68 hơnăn kơsô̆ tơring pơtăm păng 23 hơnih tăh hơmet sầu riêng đei kĭ ăn tĕch tơ̆ Trung Quốc. Tơ̆ dôm tơring pơtăm sầu riêng tơm, tơdrong vei lăng hơnăn kơsô̆ tơring pơtăm păng tơchă băt hơnih pơm tơlĕch đơ̆ng yơ đei dôm tơring bơ̆jang kiơ̆ tơpăt.

Ƀok Trần Quốc Vĩnh, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Krông Pắch, apŭng “pơtăm lơ sầu riêng” kơ Đắk Lắk roi tơbăt, apŭng hlôi đei asong 37 hơnăn kơsô̆ tơring pơtăm păng 13 hơnih tăh hơmet păng tŏk bŏk hơtŏk loi dơ̆ng tơdrong jang dăr lăng: “Nhôn hơtŏk loi dơ̆ng vei lăng dăr hơlen hơnăn tơring pơtăm kŭm hăm hơnăn hơnih tăh hơmet vă pơm liơ vei sơđơ̆ng đei dôm tơdrong pơkăp. Mă hơdrol ‘noh jĭ dôm anih tĕch mơdro lơ̆m apŭng athei jang đang bơ̆n hla ar, mă loi ‘noh jĭ dôm kơchơ̆t ‘noh jĭ dang ei Trung Quốc tŏk bŏk kơ̆m nhen kơchơ̆t Cadimi dăh mă kơchơ̆t Măih O”

Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Văn Hà, Phŏ Kơdră Anih vei lăng găh Choh jang sa păng Cham char dêh char Đắk Lắk, sơnăm ‘nâu, dêh char tơlĕch ăn tơdrong hơgăt iŏk đei jên tĕch tơmam tơ̆ teh đak đe 1,8 ti USD, lơ̆m noh sầu riêng hơdrih păng pơkrăl tơngiĕt ‘noh jĭ tơmam gĭt kăl. Mă lei, dôm tơdrong tơplih anih tĕch mơdro blŭng sơnăm hlôi tơlĕch ăn long nol athei anih vei lăng choh jang sa athei hơnơ̆ng tơplih ‘nao, hơtŏk ‘lơ̆ng tơmam vă vei kơjăp anih tĕch mơdro tĕch tơ̆ teh đak đe.

“Mă mônh ‘noh jĭ găh tơdrong pơm tơlĕch, băt hơdăh đei tơring pơtăm păng tơring pơtăm đei rơih iŏk păng 2 ‘noh jĭ găh tơdrong jang pơm tơlĕch ‘noh athei vei sơđơ̆ng ăn tơdrong tơbăt băt anih pơm tơlĕch đơ̆ng yơ, tơmơ̆t jên jang dôm khoa hŏk ki thuơ̆t hơgei kŭm nhen vei lăng găh dôm tơdrong kăl jang blŭng. Mă lei ‘noh jĭ răt iŏk, vei lăng, pơm tơlĕch vei sơđơ̆ng tơdrong kăl pơm rơgoh ‘lơ̆ng tơmam, athei pơjing đei dôm tơring hlôi đei chĕng hơmet teh vă dôm anih mơdro sa đei tơdrong hiôk pơm dôm hơnih ‘măn răk tơmam, dôm hơnih tăh krăl tơngiĕt vei sơđơ̆ng kiơ̆ dôm tơdrong pơkăp ‘lơ̆ng đơ̆ng dôm teh đak răt tơmơ̆t”.

Mă đơ̆ng anih jang tơmam sầu riêng Đắk Lắk hlôi đei sơkơ̆t hơdăh pơđĭ găh tơdrong jang păng tơdrong ‘lơ̆ng, mă lei vă pơm lăp hăm dôm tơdrong pơkăp ‘lơ̆ng apŭng plĕnh teh tôch kơ hơlen, oei kăl dơ̆ng lơ tơdrong hơdrin tơplih ‘lơ̆ng. Tơdrong kơchăng pơtăm sơđơ̆ng ‘noh jĭ hơdrin yak blŭng đơ̆ng dêh char, jĭ tơdrong ‘lơ̆ng vă sầu riêng Đắk Lắk hơnơ̆ng yak hơtăih tơ̆ lơ anih tĕch mơdro ‘lơ̆ng nai.