Hnam pơgang đa khoa Buôn Ma Thuột (phường Buôn Ma Thuột) dang ei tŏk bŏk hơmet dang 24-26 ‘nu bơngai jĭ pơlŏ lĕch đe, akŏm tơ̆ dôm Khoa Nội-Nhiễm, Nhi, lơ̆m noh Khoa hơmet jĭ ăl tŏk bŏk hơmet 2 ‘nu jĭ đei ƀôh jĭ dêh.

Bơngai jĭ Y.H.H. (13 sơnăm) oei tơ̆ xăh Ea Nuôl, dêh char Đắk Lắk đei ƀôh yuh dêh hơnơ̆ng đei hloi jĭ kơ̆l, jĭ lơ̆m hơkar. Mĕ ƀă hăt kơ jang kơna ưh kơ bơngơ̆t lơ truh tơ̆ kon, akhan yuh ‘noh đei ƀôh hmă đơ̆ng hơioh. Mă lei ƀơ̆t ƀôh yuh dêh pơdui đunh mă huch pơgang ưh kơ dă ƀiơ̆, ŭnh hnam ba kon năm tơ̆ Hnam pơgang Đa khoa Buôn Ma Thuột. Tơ̆ âu, bơngai jĭ đei khăm hơlen ‘noh jĭ pơlŏ lĕch đe păng đei athei hơmet ƀĭch tơ̆ Khoa hơmet hơioh jĭ. Truh năr mă 4, bơngai jĭ đei ƀôh dôm tơdrong jĭ pơ lŏ lĕch đe dêh nhen yuh dêh, jĭ klak tôch kơ dêh, hăk, bơ vơ, buih klơm tŏk, tiểu cầu jur hrĕnh kơna đei tơplih tơ̆ Khoa hơmet jĭ ăl vă răp hơlen lăng. Đơ̆ng rŏng 4 năr hơmet tơ̆ âu, jĭ đĭ dă ƀiơ̆, jơhngơ̆m pran sơđơ̆ng.

Mŏ H’Djue Hra (mĕ bơngai jĭ) roi tơbăt:“Đei yuh, ƀĭch kơtă hơnih, yuh dêh, pă hơdơ̆r, yua đơ̆ng ĭnh kŭm ưh kơ đei lơ lăng. Yua đơ̆ng ĭnh năm jang ưh kơ lăng truh tơ̆ kon. Kon akhan mĕ ba năm khăm năm pă kĕ bơih, thoi noh mă ba năm khăm, ‘noh mă băt kơ sư đei ƀơm hăm pơlŏ lĕch đe. Jum dăr hnam đei lơ hơdrong rơmo rông ƀôt. Ĭnh athei hơpuih hơmet mă rơgoh”.

 Kiơ̆ kơ ƀak si Trần Thanh Quý, Phŏ Khoa Hồi sức cấp cứu, Hnam  pơgang Đa khoa Buôn Ma Thuột, dang 1/3 kơsô̆ bơngai ƀĭch tơ̆ hnam đei hơmet tơplih jĭ ăl, mơ̆ng kiơ̆ lơ̆m kơloăi virus Dengue (virus pơm ăn jĭ pơlŏ lĕch đe), tơdrong răp hơlen păng vei lăng bơngai lơ̆m ŭnh hnam kŭm nhen khŭl kang ƀô̆ jang pơgang:

“Mưh đei jĭ pơlŏ lĕch đe, bơngai jĭ yuh dêh hơnơ̆ng lơ̆m dang đơ̆ng năr blŭng truh năr mă 3, jĭ kơ̆l, lap rơmơ̆n. Dôm tơdrong đei ƀôh jĭ âu lei lăi nhen pơlŏ virus, pơlŏ siêu vi. Pơtơm blŭng đơ̆ng năr mă 4 truh năr mă 6, yuh gô tơ jur mă lei tơdrong jĭ dêh gô đei ƀôh; pơtih gia nhen lĕch pham. Tơ̆ âu dang ei nhôn đei 2 ‘nu jĭ dêh, ƀơ̆t mơ̆t tơ̆ hnam pơgang bơngai jĭ yuh, đei tơplih đơ̆ng khoa hơmet hơioh jĭ, truh năr mă 4 đei ƀôh jĭ ăl, huêt ap tŏk. Yua thoi noh nhôn athei hơlen lăng hơdai hăm Khoa hơmet hơioh jĭ, ăn bơngai jĭ năm khoa hơmet jĭ ăl, răp hơlen  păng hơnơ̆ng hơmet”.

Lei lăi thoi noh, tơ̆ Khoa hơmet jĭ tơpoh, Hnam pơgang Đa khoa tơring Tây Nguyên, đơ̆ng blŭng sơnăm truh dang ei, khoa hlôi sơng iŏk hơmet ăn hloh 240 ‘nu jĭ pơlŏ lĕch đe. Jĭ tŏk hrĕnh đơ̆ng blŭng khei 6, jô̆ păh lăp dang 10 ‘nu 1 năr, lơ̆m noh đei lơ bơngai jĭ truh tơ̆ hnam pơgang klui, jĭ jing dêh, đei ƀôh jĭ krê hơmơt, đei hơmơt kơ lôch lơ.

Oei ƀok N.B.N tơ̆ phường Tân Lập, dêh char Đắk Lắk ‘noh jĭ ƀôh hơdăh. Ƀok N. ƀĭch tơ̆ hnam pơgang ƀơ̆t lap rơmơ̆n lơ, tiểu cầu jur lơ. Đơ̆ng rŏng kơ sơng iŏk bơngai jĭ, đe ƀak si Khoa hơmet jĭ tơpoh, Hnam pơgang Đa khoa tơring Tây Nguyên hơvơn hloi bơngai lơ̆m ŭnh hnam plang song tiểu cầu păng ƀet tơmơ̆t tiểu cầu ăn kơ bơngai jĭ dei dei hloi. Gơnang đơ̆ng đei măt tơtom đơ̆ng dôm bơngai chă tơgŭm plang song tiểu cầu, bơngai jĭ hoei pă krê hơmơt. Hơdrol ‘noh, ƀok N đei yuh dêh hơnơ̆ng, huch pơgang tơ jur yuh kŭm ưh kơ dă ƀiơ̆, hơkâu roi năr roi lap, rơmơ̆n, jơ̆ng ti rơbưi đei hloi jĭ kơ̆l păng lĕch pham hơnĕnh kơna ŭnh hnam hlôi chơ năm tơ̆ Hnam pơgang Đa khoa tơring Tây Nguyên vă khăm hơlen, hơmet jĭ.

Ƀak si H’Nuen H’Đơk – Phŏ Kơdră vei lăng Khoa hơmet jĭ tơpoh, Hnam pơgang Đa khoa tơring Tây Nguyên roi tơbăt: “Jô̆ đơ̆ng blŭng sơnăm truh dang ei kơsô̆ bơngai jĭ pơlŏ lĕch đe ƀĭch tơ̆ khoa tôch kơ lơ, 241 ‘nu. Lơ̆m noh đei 29 ‘nu jĭ ăl, đei ƀôh blơ̆, krăl pham, ưh kơ ‘lơ̆ng tế bào klơm, lĕch pham ăl. Dôm bơngai blơ̆ đa tơƀơ̆p tơ̆ bơngai kră jĭ, đei tơdrong jĭ đơ̆ng hơdrol nhen hơyô sĭk, tŏk huêt ap, ưh kơ pran. Bơngai jĭ pơlŏ lĕch đe năm tơ̆ hnam pơgang klui ƀônh kơ đei tơdrong jĭ tơ̆ lơ hơnih lơ̆m hơkâu”.

 Kiơ̆ kơdră chĕp kơ̆l Anih vei lăng tơdrong jĭ jăn dêh char Đắk Lắk, tơdrong tơm pơm ăn jĭ pơlŏ lĕch đe tŏk hrĕnh ‘noh jĭ yua đơ̆ng dêh char Đắk Lắk tŏk bŏk yak mơ̆t lơ̆m pơyan ‘mi tơm, tơdrong hiôk ăn kơ mur brĕnh chek lar. ‘Nâu kŭm jing sơnăm huŏng lơ̆m khei ‘năr đei ƀôh pơlŏ lĕch đe, 3 sơnăm 1 ‘măng, hơdrol ‘noh jĭ sơnăm 2019, 2022.

Đơ̆ng blŭng pơyan ‘mi, dang khei 4, truh dang ei, Anih vei lăng tơdrong jĭ jăn hlôi jang tơgŭm ăn kơ Anih vei lăng jang pơgang tơlĕch ăn trong jang tơ jră pơrang jĭ păng lơ hla ar athei dôm hnam pơgang tơring hơtŏk loi dơ̆ng tơdrong jang tang găn jĭ, hơdai hăm, pơgơ̆r dăr hơlen, dăr lăng, roi tơbăt păng hơmet ‘lơ̆ng dôm hơnih đei jĭ tơtom. Mă lei vă tang găn tôch ai hơmơt đei ƀôh pơrang jĭ, hơdrô̆ anih jang pơgang gô ưh kơ kĕ kơ jang mă kăl tơdrong vang tơgŭm mơ̆t jang đơ̆ng đĭ đăng rim anih jang, khŭl grŭp păng đĭ đăng tơpôl. Rim ‘nu, ŭnh hnam, lăp kăl kơ đei bơ̆jang iĕ nhen hơdrin pơlôch mur, klanh, hŭt lê̆ hơnih chek lar đơ̆ng mur, hơnơ̆ng pơm rơgoh cham char hơrih, ưh kơ lê̆ đak tơ̆ng... ‘noh jĭ hlôi tơgop pơm tơ jur hơmơt jĭ tơpoh lanh.

 Dang ei jĭ pơlŏ lĕch đe tam mă đei pơgang hơmet klăih, ƀơ̆t mă dôm bơngai jĭ ăl, hơmơt kơ lôch lơ tŏk bŏk roi ‘năr roi tŏk, yua thoi noh iŏk yua kơtang dôm trong jang tang găn jĭ kiơ̆ nơ̆r pơtho tơtă đơ̆ng anih jang pơgang oei jing trong đei yua hloh vă tơ jur hơmơt đei jĭ.

Jĭ pơlŏ lĕch đe athei đei ƀok thây pơgang chuyên khoa vei lăng, hơmet jĭ

Mă đơ̆ng jĭ pơlŏ lĕch đe ‘nŏh jĭ tơdrong jĭ tơpŏh đei hơnơ̆ng lơ̆m sơnăm mă lei oei đei lơ bơngai ưh kơ hlôh vao mă ưh ‘nŏh ưh kơchăng, lăng pơhơi tơdrong jĭ ‘nâu. Mă tơpă khei ‘năr âu ki, dôm anih jang pơgang hơmet jĭ hlôi ƀôh lơ bơngai jĭ pơlŏ lĕch đe jĭ ăl tôch hrĕnh, jing đei bơngai lôch. Yoa thoi noh, rim kon pơlei athei hơtŏk đon tang găn jĭ, vei lăng jơhngâm pran ăn kơdih kâu, unh hnam păng tơpôl. Ƀak si Phạm Hồng Lâm – Sơ̆ pơm Kơdră vei lăng Khoa Jĭ tơpoh, Hnam pơgang Đa khoa tơring Tây Nguyên đei dôm nơ̆r tơtă găh tang găn jĭ pơlŏ lĕch đe.

- Ƀak si ăi, mưh jĭ pơlŏ lĕch đe ‘nŏh ƀôh thoi yơ păng tơdrong hơmơt yă kiơ mưh đei jĭ? 

-Ƀak si Phạm Hồng Lâm: “Jĭ pơlŏ lĕch đe ‘nŏh yoa đơ̆ng hơngĕnh kăp, đei ƀôh lơ tơdrong pha ra băl, mă lei mă lơ ‘nŏh jĭ hơkâu yuh, lĕch ƀre ƀrônh păng 1 tơdrong krê hlŏh dơ̆ng ‘nŏh jĭ lĕch pham. Tơ̆ yăn âu mă lơ ‘nŏh đa ƀôh bơngai jĭ yuh. Yoa thoi noh vă gơ̆h băt bơngai jĭ ‘nŏh jĭ pơlŏ lĕch đe dăh mă ưh athei năm tơ̆ hnam pơgang ‘mơ̆i, athei đei ƀak si khăm hơlen, lăng năng găh grŭp jĭ yơ vă hơmet ăn brŏk tơ̆ hnam, grŭp yơ athei hơmet ƀich kơtă tơ̆ hnam pơgang. Inh tơtă ăn mih ma duch nă đĭ đăng bơngai jĭ yuh hơkâu athei khăm hơmet mă ‘lơ̆ng ngăl.

Jĭ pơlŏ lĕch đe tơdăh ưh đei hơmet tơtom gô jing đei lơ tơdrong krê, tôch hơmơt ƀât lăp pơm ăn bơngai jĭ lôch hloi. Blŭng a ‘nŏh gơ̆ hơkâu, jing rơmơ̆n yoa đơ̆ng lĕch pham. Tơdrong mă 2 ‘nŏh hơkâu ưh jăng, mă loi ‘nŏh jĭ klơm, plei nuih dăh mă tơsŏh, ‘ngok. Tơdrong mă 3 sư pơm ăn jĭ jing ăl, tơdăh ưh đei hơmet tơtom ‘nŏh bơngai jĭ lôch hloi. Dơ̆ng tơ̆ hơnăp 1 ‘nu bơngai jĭ thoi noh, athei dôm bơngai bek, bơngai đei jĭ jăn lơ̆m hơkâu, bơngai kră hlŏh 60 sơnăm, hơioh, nge (đơ̆ng 1-12 khei), drŏ kăn oei hơnăp, mă loi jĭ dôm bơngai oei xa hơtăih kơ hnam pơgang athei jăh chơ năm tơ̆ hnam mă hrôih vă gơ̆h khăm hơmet tơtom”.

- Tơdrong răt pơgang yuh huch kơdih păng truyên sirôm kơdih tơ̆ hnam mưh jĭ pơlŏ lĕch đe sư hơmơt thoi yơ hă ƀak si? 

- Ƀak si Phạm Hồng Lâm: “Jĭ pơlŏ lĕch đe đa yuh yoa đơ̆ng virus, lơ bơngai yuh tôch dêh. Đei bơngai huch pơgang yuh kơdih ưh kơ trŏ ‘nŏh tôch hơmơt. Pơtih gia, ƀak si tơtă athei yoa pơgang paracetamol đĕch mă lei bơngai jĭ ưh kơ mơ̆ng, tơtă yoa pơgang nai, jing pơm ăn pham lĕch păng klơm ưh jăng. Hlôi đei lơ bơngai pham lĕch lơ yoa huch pơgang ưh kơ trŏ hăm nơ̆r ƀok thây pơgang pơtho păng kŭm đei bơngai klơm jing ưh jăng yoa đơ̆ng huch pơgang ưh trŏ kơ liêu. Oei tơdăh truyên sirôm kơdih mă ưh đei pơm kiơ̆ nơ̆r ƀak si pơtho. Tơdăh bơngai jĭ gơ̆ hơkâu, ‘nŏh ƀak si ưh băt sư hlôi truyên đak dôm yơ, vă truyên lơ liơ dơ̆ng, jing tơƀâp tơdrong pơmat tat vă truyên dơ̆ng đak lơ̆m hơkâu bơngai jĭ. Yoa thoi noh, jĭ pơlŏ lĕch đe athei đei vei lăng kiơ̆ đơ̆ng ƀok thây pơgang chuyên khoa, păng mưh truyên đak kiơ̆ huan tơm athei đei nơ̆r pơtho mă hơdăh păng athei năng kiơ̆ dôm tơdrong kăl đei ƀôh đơ̆ng set hơlen pham, vă truyên dơ̆ng đak dăh mă ưh, truyên kơ loăi đak, pơgang kiơ, đei thoi noh sư gơ̆h vei lăng ‘lơ̆ng tơdrong arih ăn bơngai jĭ”.

 - Lei a, bơnê kơ ih roi tơƀôh dôm tơdrong tôch đei yoa âu hơ, ƀak si.