Tơ̆ jơ tơƀơ̆p, mŏ Nông Thị Diện (35 sơnăm) păng ‘nhŏng Lý Văn Quyết (40 sơnăm), bơngai Nùng ngăl, oei tơ̆ xăh Đliê Ya, dêh char Đắk Lắk, pôk, koăr kon drŏ kăn hloh 5 khei. Mŏ Diện tơroi, iŏk ŭnh om đơ̆ng sơnăm 2017, mă đơ̆ng jơhngơ̆m pran hmă, prăt lơ sơnăm măr sư oei chang gô kon. Đơ̆ng rŏng lơ ‘măng năm tơ̆ dôm pơlei tơm tih hơmet ưh kơ đei kon tă ưh kơ jơnei ngăl, khei 10/2022, băt kơtơ̆ng tơroi tơdrong jang IVF tơlĕch jang tơ̆ Buôn Ma Thuột, măr sư hơnơ̆ng năm apĭnh pŭn ai. Mĭnh sơnăm đơ̆ng rŏng, rơneh đei mon drŏ kăn ‘lơ̆ng hơiă trăp hloh 3 kĭ. Diện chhôk ‘nă tơroi:

“Klo kăn nhi tơchơ̆t pơm tơ̆ âu vă dă ƀiơ̆ kơ năm vih vơ̆t tơ̆ Sài Gòn vă dă ƀiơ̆ kơ hoach jên. Khei 10/2022 truh 5/2024 ‘noh pơm bơ̆n hla ar rơih iŏk phôi; đang kơ ‘noh truh 2/2025 rơneh kon drŏ kăn. Mon pran  jăng, tih vơ̆ hmă. Trong tơlĕch jang đơ̆ng klo kăn nhi oei vei răk tơ̆ âu kơna pơm kon mă 2 gô truh âu kơnh pơm.”

Lei lăi thoi noh, klo kăn ‘nhŏng Trần Duy Từ păng mŏ Võ Thị Mỹ Duyên, oei tơ̆ phường Buôn Ma Thuột, oei băl đơ̆ng sơnăm 2011 mă lei hloh 10 sơnăm oei tam mă đei kon păng athei năm hơmet jơ̆p tơring. Khei 3/2022, kiơ̆ nơ̆r roi tơbăt đơ̆ng 1 ‘nu buăl jang lơ̆m anih jang pơgang, klo kăn măr sư năm tơchă truh tơdrong IVF tơ̆ Buôn Ma Thuột păng jơnei hloi đơ̆ng ‘măng mă blŭng.

“‘Măng mă blŭng ƀak si iŏk kơtăp pơm phôi, đang kơ ‘noh ‘măng đơ̆ng rŏng ƀak si tăh phôi păng ƀơ̆t ‘măng mă blŭng ĭnh đei kon hloi. Hơiă, ƀơ̆t tăh phôi nge ‘noh tôch kơ hmă ƀơ̆t ĭnh oei năm jang hmă, rơneh mon pran jăng, hơlăng, tih vơ̆ ‘lơ̆ng.”

Tơdrong jang kiơ̆ kơ yuăn khan thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) đei tơlĕch jang tơ̆ Việt Nam đơ̆ng vă jê̆ 20 sơnăm hơdrol, hlôi tơgŭm dôm jĭt rơbâu klo kăn hơvŏng pơm kiơ̆ ‘lơ̆ng tơdrong hơ po pơm mĕ ƀă. Ƀak si Hồ Mạnh Tường, Tổng Thư ký Hội Nội tiết rơneh păng Ưh kơ đei kon pơlei tơm Hồ Chính Minh, hơlen lăng ‘nâu jĭ 1 hơyak năm gĭt kăl đơ̆ng y học lơ̆m tơdrong jang tơgŭm rơneh tơ̆ Việt Nam.

Tơ̆ Tây Nguyên, tơdrong jang hlôi khăm hơlen ăn kơ vă jê̆ 21.000 ‘nu klo kăn, pơm thụ tinh ăn kơ 1.128 ‘nu păng hơnhăk tơdrong hiôk chơt pơm mĕ ƀă ăn hloh 500 ‘nu klo kăn, Ki thuơ̆t rơih iŏk phôi ưh khan lăp hơtŏk ‘lơ̆ng kơsô̆ jơnei mă oei tơgŭm hŭt lê̆ dôm gen ưh kơ jăng, gen jĭ. Ƀak si Hồ Mạnh Tường roi tơbăt:

“Tơ̆ tơring Tây Nguyên, đei dôm gen jĭ tôch hơdrô̆ păng kơsô̆ đei ƀôh lơ hloh pơting hăm lơ tơring nai lơ̆m teh đak. Tơdăh hơnơ̆ng lê̆ rơneh kơdih, dôm gen jĭ âu gô tơpoh ăn kơ lơ hnơr, oei đei păng lanh să lơ̆m tơpôl. Hăm trong pơm IVF, gô hơlen lăng gen jĭ hloi lơ̆m đing hơlen pơlong, đơ̆ng noh vei dơ̆ng gen ‘lơ̆ng, hŭt răh dôm gen kơnê̆. ‘Nâu jĭ 1 tơdrong jang ‘lơ̆ng, tơgop hơtŏk ‘lơ̆ng kơsô̆ kon pơlei tơ̆ hơnăp kơnh”.

Đơ̆ng tơdrong jang IVF tơ̆ Tây Nguyên, lơ klo kăn hơvŏng ưh pă athei gleh hrat tơchă kon tơ̆ dôm pơlei tơm tih. Tơdrong jang mŭk drăm, iŏk yua đơ̆ng kon pơlei Tây Nguyên roi ‘năr roi đei hơtŏk ‘lơ̆ng, kŭm pơm tơ jur ƀiơ̆ tơdrong bơngơ̆t kơ jên, păng roi ‘năr roi đei dơ̆ng lơ klo kăn ưh kơ đei kon đei ƀơm truh hơpo pơm mĕ ƀă gơnang đơ̆ng ki thuơ̆t gơh hơgei âu.