VOV4.Bahnar - Pơhlom 2 xơnăm adrol ki, tơ\ plei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak, minh kih sư choh jang xa hlôi kh^n axong 2 tih hlak jên vă jang 1.800 m2 hnam pơn^l vă pơtăm ‘nhot lơ\m đak. Trong jang âu pơyua lơ găh mu\k drăm, te\ch tơle\ch hơnơ\ng kơ xơđơ\ng.

Lơ\m hnam pơn^l xă 1.800 m2 kơ Anih jang Agri - Eco Dak Lak, yuơ kih sư Phan Nguyên Bic, tơ\ phường Ea Tam, plei tơm Buôn Ma Thuột pơm tơ ‘ngla, 5 ‘nu jang oei hăt hot io\k yua ‘nhot nhen: xa lat, hla xơ[ei, hla hơnuăn... Đang kơ noh tăh kơ kơthu\ng xôp, kơthu\ng kat to\ng vă chơ ‘nhăk truh dôm anih siu th^ lơ\m plei tơm.

‘Nho\ng Cam Mậu Minh Hà, Kơdră khul jang pơtăm ‘nhot lơ\m đak, kơ Anih jang Agri - Eco Dak Lak ăn tơbăt, pơtăm ‘nhot kiơ\ pơkăp lơ\m đak hơnơ\ng đei yua lơ hloh đơ\ng 20% – 40% pơtêng hăm pơtăm hăm teh. Kơlih lơ\m minh hơgăt teh đei hơdra kơtol tong hnong đak gơh pơtăm lơ hơdre\ch ‘nhot hloh, atu\m hăm noh pơro kơchơ\t ‘lơ\ng ăn kơ ‘nhot đei lu\k lơ\k lơ\m đak păng ro hơnơ\ng lơ\m đing đei kơchơ\t ‘lơ\ng axong ăn ‘nhot trep đei kơchơ\t ‘lơ\ng xơđơ\ng, kiơ\ đơ\ng noh ‘nhot to\k giơ\ng pran hơto\ băl. Atu\m hăm đei yua lơ noh tơdrong ‘lơ\ng, khei năr kơ rim ‘măng pơtăm duh tenh đei yua hloh: "Hơdre\ch vih noh athei bơngai jang ơng lơ\m kơli, rim kơli noh minh găr; đơ\ng ro\ng noh ‘nhăk ‘măn tơ\ hơdra păng ruih đak mă hram vă hăp hơ ngeo, trep tôm kơchơ\t ‘lơ\ng ăn ‘nhot to\k gioe\ng. Hăm ‘nhot xa lat mưh pơtăm lơ\m đak nhen nhôn âu noh pơhlom đunh lơ\m 27-28 năr minh ‘măng pơtăm, oei hăm hla xơ[ei noh pơhlom 20 năr đe\ch"

Agri - Eco Dak Lak jing anih jang mă blu\ng tơ\ plei tơm Buôn Ma Thuột  pơtăm ‘nhot kiơ\ trong pơkăp lơ\m đak hăm hơgăt xă. ‘Nho\ng Phan Nguyên Bic, Kơdră Anih jang Agri - Eco Dak Lak ăn tơbăt, xư hơlen kiơ\ trong pơtăm ‘nhot lơ\m đak đơ\ng je# đ^ xơnăm 2016, đơ\ng ro\ng đunh khei năr ho\k hơlen tơ\ plei tơm Đà Lạt. Mă lei, ‘măng pơtăm mă blu\ng, yuơ hơyuh to# ‘mi tơ\ Dak Lak to# hloh păng đei lơ tơdrong pha hăm Đà Lạt noh ‘nhot to\k giơ\ng ưh kơ pran, ưh hơto\. 

Ưh kơ lao đon, xư pơtoi pơtăm ‘măng mă 2 mă lei tơplih trong pruih đak nhen hơ ‘nguă ruh, pơlăp thêm kơmăi pơm rơngơp đak, kơmăi pơkă kơxo# hơlen kơchơ\t ‘lơ\ng. Dôm tơdrong rơih hơdre\ch, rei pơtăm, vei hơlen truh ăh io\k yua athei kiơ\ [lep pơkăp pơtăm ‘nhot rơgoh. Kiơ\ kơ noh, ‘nhot to\k giơ\ng ‘lơ\ng, ưh đei hơdrông pơrang, tơdrong ‘lơ\ng hơnơ\ng păng đei yua lơ. Hăm hloh 12 hơdre\ch ‘nhot xa hla dang ei, rim khei, anih jang te\ch tơle\ch pơhlom 120 tân ‘nhot, hăm kơjă te\ch đơ\ng 35-40 rơbâu hlak jên minh k^, rim khei ưh kơ jo# jên huach jang oei đei yua đơ\ng 60-70 triu hlak jên: "Pơtăm ‘nhot lơ\m đak noh kăl axong lơ kơmăi kơmo\k vă hơlen lăng, kơlih pơtăm lơ\m hnam pơn^l noh hơnơ\ng đei hơyuh to# kơjung hloh tơ\ ‘nguaih. ‘Nguaih kơ noh duh gơh pơtăm tơplih tenh hloh ‘nhot yuơ ưh kơx^ teh, oei pơtăm lơ\m đak noh adro# pơ ‘nguaih đing ruih noh gơh pơtăm ‘măng mă 2 hloi. Oei tơdrong ‘lơ\ng pơtăm ‘nhot lơ\m đak noh rơgoh ‘lơ\ng, kơlih pơtăm lơ\m hnam pơn^l đei hơlen tôm tơdrong nhen: hơdre\ch, hơdra, truh tơ\ tơdrong rơgoh ‘lơ\ng."

Dang ei, Dak Lak đei 5 anih jang mu\k drăm pơtăm ‘nhot kiơ\ trong pơkăp lơ\m đak hăm pơhlom 4 ha, rim khei te\ch tơle\ch lơ\m tơring plei tơm Buôn Ma Thuột păng dôm apu\ng tơje# hloh 300 tân ‘nhot rơgoh kiơ\ pơkăp Vietgap. Lơ\m noh, adro# Agri - Eco Dak Lak đei pơhlom 1/3 kơxo# ‘nhot pơkăp.  

Kiơ\ kơ [ok Lê Đăng Pha, Pho\ Kơdră Anih jang kiơ\ tơdrong rơgei Khoa ho\k păng trong jang ‘nao, lơ\m Anih jang Khoa ho\k păng trong jang ‘nao Dak Lak, tơring te\ch tơmam drăm âu kăl lơ noh gơh hơto\k pơih xă hơgăt teh pơtăm dơ\ng: "Inh hơlen pơkăp pơtăm ‘nhot lơ\m hơdra đak noh jing trong jang ‘nao vă pơtăm ‘nhot rơgoh. Mưh axong jang noh athei jang tih vă axong jang minh ‘măng hloi đơ\ng noh pơtoi trong jang âu vă axong tơmam drăm ăn tơring. Hơyak jang pơtăm ‘nhot tơ\ hơdra đak âu noh gơh axong pơih xă pơtăm lơ kơlih tơring kăl răt yua tih xă păng xơđơ\ng".

Lơ\m pơma dơnu\h hăm Tiên sy Nguyễn Văn Minh, Kơdră Khu\l pơtho tơdrong Cho\h jang sa bri ‘long găh Hnam trương đăi ho\k Tây Nguyên gô pơtho tơbăt găh kih thuơ\t pơtăm, ve\i lăng ‘nhot pơtăm hăm đak.

- Tiên sy ăi, kon pơlei kăl băt yă kiơ mư\h vă pơtăm ‘nhot hăm đak lơ\m hnam pơn^l ?

Tiên sy Nguyễn Văn Minh: ‘Măng mă blu\ng, kon pơlei kăl pơpro\ te\h vă pơm hnam pơn^l, mư\h đe\i bơ\n chă pơlăp jrăng pơse\i vă pơlăp pơn^l, hơdrơ\r, đing như\a mong đak, kmăi [ôm đak, [ek pruih đak … vă chă pơtăm ‘nhot hăm đak. Lơ\m hnam pơn^l au kon pơlei kăl kơchăng: Tơ\ Dak Lăk ‘năr to\ kơtang kơna kăl đe\i krum tơ\ pơbu\ng vă rơngơp lơ\m hnam pơn^l.

- Pơtăm ‘nhot lơ\m đak ‘no\h tơdrong chă pơlăp đing đak chă pơro tơpl^h đak păng mơ\r pho\ng hoach lơ liơ ho\ tiên sy?

Tiên sy Nguyễn Văn Minh: Pơm chơng rơng, hmă hmă đe pơm hăm rim kơ loăi nhôm, mam pơse\i, inox păng hơdrin pơm mă kơ jăp. Pơm hăp ư\h tơnap kiơ ôh, kon pơlei lăp lăng kơ jăp găh pơtru\h ăn đak dôm yơ păng rim đing hơtol, ‘nhot blu\h vơ\ vă pơm ăn kơ hăp ‘lơ\ng, kăl ming hơmet pơ ‘lơ\ng hăm mam pơse\i yă kiơ. Găh tơdrong joăt pơm hnam pơn^l ‘no\h dôm bơngai te\ch đe sư pơtho tơbăt hơdăh ăn kon pơlei hloi, kơna kon pơlei bơ\n ư\h kơ tơtăm yă kiơ ôh. Mư\h pơ jing chơng rơng ‘no\h kăl pơm tơ jur kơ\l đing păng kơnho\ng đing dang 15 đo#, kơ yuơ tơdăh le# tơpăt le\h đak ư\h kơ gơ\h ro.

- Tiên sy ăi ih tơroi tơbăt lăng đing au hăm đing to, dơnơm au hăm dơnơm to atăih d^h băl dang yơ păng re\ng au re\ng to atăih dang yơ?

Tiên sy Nguyễn Văn Minh: Đing au atăih hăm đing mă to dang 20cm ‘no\h jing lơ\m 1 hơđa, păng m^nh dơnơm atăih d^h băl dang 18cm, dang 1 hơ[ô, păng re\ng au atăih kơ re\ng mă to ‘no\h dang 60-80cm ‘no\h dang đơ\ng 3 hơđa tru\h 4 hơđa vă rơvơn chă ve\i lăng năng tông rơhơi gơglơng, păng chă bu\ch io\k hiôk. Păng tơdăh pơgar să ‘no\h bơ\n le# atăih d^h băk tru\h 1 met le\i ‘lơ\ng hlo\h, găh to\k bo\k ‘no\h bơ\n lon hlo\h 1 met vă chă yak bu\ch, pơdu\ hiôk hian hlo\h.

- Lơ\m pơtăm ‘nhot hăm đak, đak ‘no\h jing tơdrong kăl hlo\h ăn đe\i io\k yua kơ jăp dăh mă ư\h. Mư\h le\i tiên sy tơbăt lăng tơdrong hơmet pơ ‘lơ\ng đak vă pơtăm ‘nhot hăm đak ‘no\h lơ liơ?

Tiên sy Nguyễn Văn Minh: Găh chă pơtăm ‘nhot hăm đak ro ‘no\h đe\i kơthu\ng mong đak, dơnau mong đak ‘no\h kăl hlo\h. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, găh đak je\i tôch g^t kăl, hơdrol vă tơ iung pơ jing hnam pơn^l pơtăm ‘nhot sa le\i kăl hơlen mă kơ jăp găh đak ‘mơ\i. Hmă hmă đe hơnhăk đak ăn an^h bơ\ jang găh đak khăm lăng hơlen đak hăm rơgo\h ‘lơ\ng gơ\h chă pơtăm ‘nhot hăm đak dăh mă ư\h ‘mơ\i. Lơ\m pơtăm ‘nhot hăm đak, kăl đe\i 2 đing đak pơro tơm, m^nh an^h kmăi [ôm hơto\k đak pho\ng tơ\ bơng pơtăm ‘nhot, păng m^nh đing anai ‘no\h vă pơro đak mong lơ\m m^nh kơthu\ng anai vă pơm rơgo\h đak đơ\ng bơng pơtăm ‘nhot. Đak au bơ\n kăl pơm rơgo\h pơ ‘lơ\ng, dăh mă mư\h đe\i jơ\ng ‘năr pơchrang păng pho\ng mơ\r rơkăh ‘no\h đe\i [o#h rơna kơnh pơm ăn kơch^l đing kơna ư\h kơ gơ\h [ôm hơto\k ôh.

- Tin sy chă pơtho tơbăt m^nh [ar trong pơtăm ‘nhot hăm đak lăng?

Tiên sy Nguyễn Văn Minh: Hăm găr ‘nhot pơtăm hăm đak ‘no\h mă blu\ng bơ\n tăh lơ\m kơchâu ie\ đe\i tăh kam [a, hmok kơđo\h ple\i gao. Mư\h vă tăh ‘no\h kăl tu\h kam [a đơ\ng 60-70% lăp đơ\ng ro\ng ‘no\h bơ\n do\ng găr păng kru\h tơ\ kơpal dang 30% dơ\ng. mư\h đang kon pơlei bơ\n ming tơ\ chơng rơng vă hăp đăh păng blu\h vơ\ đơ\ng 5-7cm lơ\m 7 năr ‘no\h do\ng tơ\ chơng rơng t^h. Lăp đơ\ng ro\ng 20-25 năr ‘no\h gơ\h chă bu\ch xa, te\ch bơih gômơ\ng kơ loăi ‘nhot xa lăch, ‘nhot hla sơ [e\i.

- Găh tơdrong sơdrông pơrang mư\h pơtăm ‘nhot hăm đak je\i đe\i kon pơlei lăng tru\h, ap^nh tiên sy tơroi tơbăt m^nh [ar trong tang găn mư\h pơgar ‘nhot đe\i [o#h sơdrông pơra\m?

Tiên sy Nguyễn Văn Minh: Pơtăm ‘nhot hăm đak lơ\m hnam pơn^l ‘no\h đe pơm rơgo\h đang hnam pơn^l hăm trong pruih pơgang pơlôch pơrang vă hơmet pơ ‘lơ\ng đơ\ng blu\ng hloi đơ\ng ro\ng ‘no\h mă pơtăm. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, hmă hmă kon pơlei [ot chơkho\ [ôt, hơbe\n ao jang lơ\m hmam pơgar ‘no\h kơna hui kơ đe\i pơrang sơdrông chă pơra\m. Tơdăh đe\i sơdrông pơrang pơra\m, kon pơlei bơ\n kăl io\k yua hơdrau vă rôp mu\r măih, sut kơdrot, lep ler vă tang găn pơrang sơdrông ăn kơ ‘nhot, mă ư\h ‘no\h đe rôp hăm ti hloi tơ\ dơnơm ‘nhot ‘no\h, tơdăh [o#h sơdrông pơra\m dơmơm ayơ ‘no\h bu\ch hu\t hloi vă hoe\i chă tơpo\h tơ\ dơnơm anai.

- Le\i ah, bơnê kơ ih tiên sy hơ.

Tơblơ\ păng rapor: Lan – Amazưt