Jĭ Anih jang xa tơ̆ tprring juăt jang chŭn mir kơ apŭng Krông Ana, dêh char Đắk Lắk, đơ̆ng rŏng 5 sơnăm jang xa, Công ty jang hơdoi Êđê café hlôi pơih xă đei 100 ha tĕh pơtăm, jang kiơ̆ trong klĕp ‘lơ̆ng đơ̆ng pơtăm truh hơdrĕng ot păng tĕch tơmam ăn bơngai răt yoa. Kŭm hăm tĕch mơdro lơ̆m teh đak, công ty oei tĕch hloi chĕh phe tơ̆ teh đak Malaysia, Singapore păng Mông Cổ. ‘Nhŏng Y Khoan Niê K’dăm, Kơdră vei lăng Lăm tĕch mơdro kơ Công ty jang hơdoi Êđê café ăn tơbăt, công ty tơgĕch iŏk rim tơdrong pran ‘lơ̆ng đơ̆ng mang tơpôl vă tĕch cheh phe ƀôt păng chĕh phe hach đơ̆ng anih jang đei: “Mang tơpôl sư tơgŭm ăn anih jang tôch ‘lơ̆ng, gơnơm đei internet, gơnơm đei mang mă Êđê cafe hơnơ̆ng chă bơngai răt tơmam tơ̆ noh. Nơ̆r tơbăt đơ̆ng nhôn ‘nŏh, ưh băt athei hŏk, đĭ đăng đei lơ̆m Google ngăl, đơ̆ng ưh băt edit (hơmet ming, pơm pơ ‘lơ̆ng - Pv) video thoi yơ, dăh mă hŏk pơhrăm dôm tơdrong nai thoi yơ ‘nŏh nhôn chă hŏk kơdih păng chih kĭch ăn kơdih. Kơplăh dŏh gơ̆h ƀôh tơdrong rơgei đơ̆ng rim bơngai.”

Ƀôh băt hrôih tơdrong ‘lơ̆ng vă atŏk tơiung tĕch mơdro kiơ̆ kơmăy sô̆, đơ̆ng sơnăm 2019, HTX Choh jang xa HeNa tơ̆ apŭng Ea H’leo păng Cư Mgar hlôi pơjing trang web kơdih, pơm fanpage lơ̆m mang tơpôl păng tĕch tơmam hăm kơmăy điên tư. Mŏ Tống Thị Hoài Phương, Kơdră vei lăng HTX Choh jang xa HeNa ăn tơbăt, tơdrong hơtŏk tĕch mơdro hăm kơmăy sô̆ sư tơgŭm HTX jang xa đei iŏk yoa lơ hlŏh lơ ‘măng pơting hăm tĕch mơdro hmă: “Nhôn hlôi tĕch đei tơmam truh tơ̆ dôm teh đak nhen Malaysia, Đài Loan, New zealand păng Úc kiơ̆ đơ̆ng mang tơpôl. Hena oei iŏk yoa hloi dôm tơdrong chih tơroi đơ̆ng bơngai răt, kiơ̆ đơ̆ng noh Hena tơlĕch đei lơ trong roi tơbăt trŏ hăm tơdrong ‘mĕh vă đơ̆ng bơngai răt, đơ̆ng noh gơ̆h đei dơ̆ng lơ hla ar apinh răt tơmam păng chă đei lơ bơngai ‘mĕh răt tơmam đơ̆ng bơ̆n ‘năi.”

Truh khei 6/2024, Đắk Lắk đei hlŏh 1.700 tơmam đei tĕch mơdro hăm kơmăy điên tư. Kơsô̆ ‘măng tĕch mơdro đơ̆ng rim anih jang xa tơ̆ dêh dơ̆ng mă 5 lơ̆m teh đak. Ƀok Lưu Văn Khôi, Kơdră Anih vei lăng jang kơmăy, tĕch mơdro dêh char Đắk Lắk pơma hơdăh, tơ̆ hơnăp kơnh, dôm anih jang kơpal vă tơgŭm găh trong jang, pơtho pơhrăm vă hơtŏk đon rơgei mưh tĕch mơdro tơmam hăm điên tư ăn dôm anih tĕch mơdro, HTX.

“Vă tơgŭm ăn dôm anih tĕch mơdro, HTX hơtŏk đon rơgei, roi tơbăt, tơlĕch trong tĕch dôm tơmam jang đei tơ̆ tơring, Anih vei lăng jang kơmăy, tĕch mơdro dêh char vă roi tơƀôh ăn Anih vei lăng kon pơlei dêh char tơlĕch lơ tơdrong tơgŭm ăn dôm HTX, anih tĕch mơdro găh trong tĕch mơdro, đang kơ ‘nŏh chih pơjing hơnăn tơmam. Tơdrong nai dơ̆ng, nhôn jang hơdoi hăm Anih vei lăng tĕch mơdro hăm điên tư, anih jang mŭk drăm kơsô̆ pơih dôm lăm pơtâp pơhrăm vă dar dĕh pơm hơtŏk tơdrong roi tơbăt ăn tơmam drăm.”

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Tuyên, Kơdră Anih jang mŭk drăm păng vei lăng Tây Nguyên akhan, trong tĕch mơdro hăm điên tư hlôi tŏk hrĕnh păng pran khei ‘năr tơjê̆ âu. Tơdrong ‘mĕh vă răt tơmam đơ̆ng kon pơlei kŭm tơplih kiơ̆ chăl hle, iŏk yoa kơmăy kơmŏk. Mă lei, vă tĕch mơdro hăm điên tư tŏk pran ‘lơ̆ng, ƀok Tuyên akhan anih jang xa tơ̆ Đắk Lắk athei băt hơdăh anih jang, trong tĕch mơdro vă chă rơih đei tơmam đei lơ bơngai ‘mĕh răt păng lăp hăm tơdrong tĕch mơdro. Kŭm hăm ‘nŏh, hơnơ̆ng tơrek truh dôm tơmam ‘lơ̆ng, lăp hăm dôm tơdrong hơgăt păng luơ̆t chih vă tơlĕch tĕch mơdro: “Apinh pơma mă hơdăh thoi âu, ‘mĕh hơtŏk đei tơdrong tĕch tơmam tơm ‘nŏh athei hơtŏk đon hlôh vao đơ̆ng kơdih. Mă 2 ‘nŏh akŏm jơhngâm pơtho pơhrăm khul tĕch tơmam păng tơgĕch iŏk yoa ‘lơ̆ng kơmăy kơmŏk ‘nao vă jang xa đei iŏk yoa kơjăp lơ̆m chăl hrei ‘nâu. Mă tơpă bơ̆n mât tĕch tơ̆ dôm siêu thị, kơchơ so ‘nŏh ƀât lăp sư ƀơm ưh ‘lơ̆ng truh jên jang yoa thoi noh athei tơgĕch iŏk kơmăy kơmŏk ‘nao vă găn ƀiơ̆ jên jang huach lơ.”

Tơjur jên tĕch tơmam, anih tĕch mơdro đei pơih xă… Dôm tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng tĕch mơdro hăm điên tŏk bŏk đei dôm anih jang xa, tĕch mơdro tơ̆ Đắk Lắk iŏk yoa ‘lơ̆ng. Tơdrong ‘nŏh sư vang tơgop pơm hơtŏk kơjă tơmam, hơnhăk dôm tơmam ‘lơ̆ng đơ̆ng dêh char mât hlom lơ̆m anih tĕch mơdro tơ̆ apŭng plenh teh./.