Lơ̆m dôm năr ah tŏk bŏk pơyan phang kơtang kơ tơring Tây Nguyên, truh apŭng sơlam teh Ia H’Drai, dêh char Kon Tum adoi ƀôh bang um ai jơk ƀlĭk kơ ‘long xa plei. Pơmai Vy Thanh Tuần, oei tơ̆ thôn 4, xah Ia Đal chơt hơ-iă tơroi kơ hnam tih kơ unh hnam po. Pơmai Vy ăn tơbăt, đơ̆ng pơlei pơla Thanh Hoá năm pơm jang tơ̆ âu đunh kơ âu 14 sơnăm hăm 2 tơpang ti hoh hoi, dang ei rim khei klo hơkăn pơmai đei yua 15 trĭu hlj đơ̆ng tơdrong jang pơkăp kôih iŏk kơtăk 8 hécter kơsu đơ̆ng anih mir đak lar. Hơdrol kơ Têt Giáp Thìn, unh hnam tĕch 3 tŏ rơmo lơ̆m khul rơmo đei 17 tŏ noh đei hloh 30 trĭu hlj.

Klaih đơ̆ng hin dơnuh kơjăp sơđơ̆ng, Têt âu ki, unh hnam pơmai Vy Thanh Tuần adoi nhen dôm unh hnam tơ̆ âu đei lơ tơdrong sô̆ hơ-iă: “Sơnăm mă blŭng ‘nao truh tơ̆ âu noh tơnap tap dêh. Lăng atŭm trong nơnăm, unh hơyuh, hnam trưng, hnam pơgang tam mă đei ôh. Jơnŭm pơgơ̆r tơring tơrĕk tơgŭm ăn kon pơlei tơ̆ âu. Pơtih nhen asong ăn kon pơlei hơdrĕch kon yŏng bơbe, rơmo, nhŭng. Đơ̆ng noh kon pơlei hơtŏk mŭk drăm, tơjur kơsô̆ unh hnam hin dơnuh tơnăp hloh”.

Tơrĕk tơgŭm truh tơdrong jang tơjur hin dơnuh, 3 sơnăm kơ âu apŭng sơlam teh Ia H’Drai hlôi đei iŏk tơdrong ang hơdah lơ̆m tơdrong jang tơjur hin dơnuh kơ dêh char Kon Tum. Sơnăm 2021 jing sơnăm mă blŭng pơm kiơ̆ Tơchơ̆t Hop akŏm Đảng ƀô̆ ‘măng mă 17, apŭng Ia H’Drai tơjur đei 742 unh hnam hin dơnuh hơtŏ hăm 25,16% unh hnam kon pơlei kơ apŭng. Sơnăm 2022 tơjur đei 686 unh hnam, hơtŏ hăm 20,09% păng sơnăm 2023 tơjur đei 506 unh hnam hơtŏ hăm 13,38%.

Ƀok Trịnh Quốc Hoàn, Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei xah Ia Đal ăn tơbăt, vă unh hnam hin dơnuh đei jơhngơ̆m jang, đei jên jang kơdih hơtŏk mŭk drăm unh hnam, tơdrong iŏk jang tơnăp jên asong tŏk iŏk, tơdrong tơchơ̆t jang kơ teh đak vă pơm trong hiôk ăn kon pơlei đei tơkhuă pơih ‘măng pơm jang vă klaih đơ̆ng hin dơnuh ăn unh hnam hin dơnuh: “Rim unh hnam mă ưh kơ mah jên jang noh Anih jang vei lăng kon pơlei xah jang hadoi hăm Anih mong jên tơgŭm Tơpôl asong tŏk iŏk, mă mônh noh asong tơdrong jang, mă 2 noh asong jên tŏk iŏk ăn unh hnam hin dơnuh. Dôm tơdrong Tơchơ̆t jang kơ teh đak, Anih jang vei lăng kon pơlei xah tơgŭm ăn dôm unh hnam gah hơdrĕch ‘long pơtăm, kon yŏng; tơgŭm gah rơmo yŏng chông kon, bơbe, nhŭng. ‘Nguaih kơ noh jên khei kŏng nhơ̆n jang lơ̆m tơring adoi sơđơ̆ng ƀiơ̆ mơ̆n”.

Vă kĕ đei jơnei kăp gĭt âu, jing anih ang hơdah lơ̆m tơdrong jang tơjur hin dơnuh kơ dêh char Kon Tum, apŭng Ia H’Drai hlôi iŏk jang tơnăp mŭk drăm hlôi đei păng tơ-iung đei tơdrong hơpơi ‘meh klaih đơ̆ng hin dơnuh đơ̆ng kon pơlei. Gơnơm thoi noh mă đơ̆ng hloh 41% unh hnam hin dơnuh, đơ̆ng rŏng 3 sơnăm, apŭng hlôi tơjur oei pă hơla 8% unh hnam hin dơnuh. Ƀok Võ Anh Tuấn, Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei apŭng sơlam teh Ia H’Drai ăn tơbăt: Jơnŭm pơgơ̆r tơring, jơnŭm jang tơpôl đơ̆ng apŭng truh tơ̆ thôn pơjing đei jơnei lơ tơdrong jang hơtŏk mŭk drăm unh hnam  hăm lơ trong pơm jang. Hơdah nhen rong ka hơdang lơ̆m hơdrau tơ̆ dơnâu đak hnam kơmăi unh hơyuh Sê San 4; rong kon tơrong; rong juei vă iŏk hơke; pơtăm ‘long xa plei, ‘long kŏng ngĭp... atŭm hăm noh, iŏk yua đei tơdrong hiôk kơ tơring teh ‘nao: “Kon pơlei năm jang tơ̆ âu mă lơ noh jang kŏng nhơ̆n ăn dôm Kŏng ti kơsu. Đang kơ noh kon pơlei iŏk yua minh ƀar dơnâu đak, tơring choh jang vă hơtŏk iŏk yua, tơguăt hăm choh jang xa, jang kơsu adoi oeid dei yua nai. Dang ei, kon pơlei adoi đei mŭk ‘măn tơmam xa bơih. Kon pơlei sơkơ̆t hơdah âu jing pơlei pơla mă 2 kơ po kơyuơ noh asong ming man hnam oei, ‘măng jang trong glung, chơnĕng pơga kơjăp ‘lơ̆ng.

Đơ̆ng rŏng jê̆ 9 sơnăm tơ-iung pơjing, apŭng sơlam teh Ia H’Drai, dêh char Kon Tum tŏk bŏk tenh kuăng păng kơjăp hơyak tơ̆ jăl trong tơ-iung pơjing tơdrong hơrih phĭ tơtŏ dơnŏ ‘lơ̆ng ăn kon pơlei. Sơnăm âu, apŭng hơdrin tơjur hloh 7% unh hnam hin dơnuh; hơdrin lơ̆m 2 sơnăm oei lăi kơ jăl jang Hop akŏm Đảng ƀô̆ apŭng, tôm xah adoi đei jơnei tơchơ̆t pơjing tơring tơrang ‘nao truh ah hơtuch sơnăm 2025 Ia H’Drai jing apŭng tơring tơrang ‘nao. Hăm dôm unh hnam hin dơnuh ‘nao mơ̆t jang kŏng nhơ̆n ăn dôm anih jang mŭk drăm lơ̆m tơring, apŭng Ia H’Drai đei dôm tơchơ̆t tơgŭm hơdah ăn kon pơlei vă vei kơjăp tơdrong jang tơjur hin dơnuh tơnăp hloh.