Hơnơ̆ng lơ̆m năr 6 rim giĕng, grŭp iŏk vei lăng bri plei Bnâm (xăh Đắk Som, apŭng Đắk Glong, dêh char Đắk Nông) pơgơ̆r năm dăr joang, vei lăng bri tơ̆ 2 chơ ƀôt bri 1803 păng 1807, Pơgar ‘long teh đak Tà Đùng. 12 ‘nu bơngai jang lơ̆m grŭp klăih song pơm 2 khul, năm jơ̆ng hŏh kiơ̆ 2 trong dăr hơgăt bri ‘long xă hlŏh 200ha hlôi đei iŏk vei. Năm jơ̆ng hoh mât hlom tơ̆ bri kơ drơ̆ng, ƀok K’Dởnh, bơngai Mạ, 1 ‘nu bơngai jang lơ̆m khŭl tơroi, hơnơ̆ng năm dăr joang vă tơtom chă ƀôh dôm tơdrong pơm glăi kŏh phă bri, chă hơngoang, đăk đong sem bri. Kiơ̆ đơ̆ng noh, bri ‘long đei vei lăng roi ‘lơ̆ng ƀiơ̆: “Kon pơlei nhôn iŏk vei lăng bơih ‘nŏh athei vei lăng mă ‘lơ̆ng, khul vei lăng bri plei nhôn hơnơ̆ng năm dăr joang, vei lăng bri. Mưh đei bơngai mât tơ̆ bri ‘nŏh bơ̆n tơtom găn. Băt bri đei bơngai vei lăng kơna hui bơngai pơ̆n mât phă”.

Plei Bnâm jĭ pơlei oei xa đơ̆ng xa kơ bơngai Mạ, đei lơ̆m tŏk bŏk bri long găh Pơgar teh đak Tà Đùng. Ƀok K’Sriu, Bơngai vei lăng khul vei bri kơ pơlei tơroi, mih ma duch nă đĭ đei dang 20 sơnăm vang vei lăng bri kŭm hăm pơgar ‘long teh đak. Tơdrong jang ‘nâu hơnhăk ba iŏk yoa đơ̆ng 15-20 triu hlak jên, 1 unh hnam, 1 sơnăm, mă đơ̆ng tam mă lơ mă lei kŭm tơgŭm ăn kon pơlei đei dơ̆ng kon jên vă pơ ‘nhŏ ăn tơdrong arih xa, đơ̆ng noh adrin bơ̆ jang, vei lăng bri roi tơnăp: “Kon pơlei nhôn vang vei lăng bri đei 20 sơnăm bơih, kŭm hlôh vao bơ̆n arih lơ̆m bri athei đei đon vei lăng bri. Teh đak kŭm đei trong kla jên ăn dôm bơngai vang vei lăng bri, mă đơ̆ng tam mă lơ mă lei kon pơlei kŭm đei đăi kon jên vă răt bơ̆n phe, măm, ƀoh ngok pơ ‘nhŏ ăn tơdrong arih xa rim năr. Ning mông kơnh, kŭm hơpơi ‘mĕh teh đak đei trong tơgŭm vă hơtŏk dơ̆ng jên vei bri, tơgŭm ăn kon pơlei đei iŏk yoa lơ ƀiơ̆, sơđơ̆ng jơhngâm bơ̆jang vei lăng bri”.

Ƀok Phan Văn Sự, Phŏ Kơdră Lăm jang khoa hŏk păng jang hơdoi hăm apŭng plenh teh, Pơgar teh đak Tà Đùng tơroi, vă kon pơlei oei kơjăp hăm bri, anih jang oei chă lơ trong jang pơm hơtŏk iŏk yoa ăn kon pơlei. Kŭm hăm jên vei lăng bri, dang ei anih jang oei tơgŭm asong thuê, pơjao ăn kon pơlei vei lăng tơring tơter bri vă pơtăm ‘long, iŏk rong dơ̆ng bri ‘nao bluh, pơm trong găn unh xa mơmrok. Atŭm hăm ‘nŏh, đơ̆ng kơsô̆ jên lơ̆m Tơdrong jang atŏk tơiung bri ‘long kơjăp ‘lơ̆ng, rim sơnăm Pơgar teh đak adrin tơgŭm ăn dôm pơlei, pơla tơter bri pơm trong, chô̆ unh điên tơ̆ tơring, kŭm hăm lơ tơdrong jang nai hai.

Ƀok Phan Văn Sự tơroi: “Pơgar teh đak rim sơnăm đei tơdrong tơgŭm ăn dôm tơring tơter bri. Nhen sơnăm 2024, tơgŭm ăn 31 khul tơpôl dang 1,2 ti hlak jên, mă lơ ‘nŏh vă man anih jang, pơm trong lơ̆m tơpôl. ‘Nŏh jĭ tơdrong tơgŭm kon pơlei tôch lăp, čhôk ‘nă.”

Pơgar teh đak Tà Đùng xă hlŏh 21.000ha găh 2 apŭng Đắk Glong (dêh char Đắk Nông) păng apŭng Đam Rông (dêh char Lâm Đồng). Tơring bri kơ drơ̆ng âu jĭ anih đei lơ kơloăi ‘long, sem bri brăh tơ̆ găh Pơbăh Trường Sơn, hăm lơ kơloăi ‘long, sem bri brăh kăp gĭt, jĭ 1 lơ̆m puăn tơring đei lơ kơloăi sem oei tôch lơ kơ Việt Nam hăm 222 kơloăi sem kăp gĭt lơ̆m apŭng plenh teh.

Ƀok Khương Thanh Long, Kơdră Anih vei lăng Pơgar teh đak Tà Đùng tơroi, vă vei lăng ‘lơ̆ng bri ‘long, sem bri brăh, anih jang chih hơdăh, athei jang ‘lơ̆ng tơdrong sơng kon pơlei, khul tơpôl oei xa tơter bri vang bơ̆ jang. Dang ei đei dang 3.000ha hlôi đei pơjao ăn 14 khul vei lăng tơ̆ dôm pơlei pơla, hăm hlŏh 150 unh hnam kon pơlei, đĭ đăng tơtă mih ma duch nă bơngai kon kông ngăl.

“Trong vă jang đunh đai ning mônh kơnh ‘nŏh hơdai hăm vei lăng bri, atŏk tơiung bri ‘noh nhôn tơchĕng truh tơdrong chă tơdrong jang xa ăn kon pơlei hai. Nhôn pơjing tơdrong jang chă tơmang lăng lơ̆m bri. Tơdăh đei tơlĕch jang hrơ̆ch ‘lơ̆ng ‘nŏh gơ̆h vei lăng ‘lơ̆ng bri hăm hăm tơdrong chă tơmang lăng, chă tơdrong jang ăn kon pơlei vă gơ̆h jang ‘lơ̆ng tơdrong atŏk tơiung bri tơ̆Pơgar teh đak Tà Đùng”.

Sơng iŏk đei kon pơlei, khul tơpôl oei tơter bri vang jang, Pơgar teh đak Tà Đùng oei jang ‘lơ̆ng tơdrong vei lăng bri păng kon char kơmar. Trong jang atŏk tơiung chă tơmang lăng tơ̆ bri brăh tơklep hăm tơpôl oei xa tơter bri kŭm tôch hơmĕng gô pơm hơtŏk đei iŏk yoa, hơdai hăm vei lăng păng atŏk tơiung bri ‘long kơjăp ‘lơ̆ng./.