Gơnơm tơlĕch jang đei jơnei tơdrong jang pơgar – dơnâu ka – hơdrong kon tơrong, mă rim xơnăm ƀok Vũ Trung Bộ, tơ̆ xăh Ia Ake, apŭng Phú Thiện hơnơ̆ng đei iŏk yua sơđơ̆ng truh kơ hrĕng trĭu hlj. Ƀok Bộ ăn tơbăt, đơ̆ng dôm xơnăm 1990, unh hnam ƀok đơ̆ng apŭng Yên Mô, dêh char Ninh Bình truh hơrih jang xa tơ̆ apŭng Phú Thiện, dêh char Gia Lai, đei axong ăn 5 sao teh, tơdrong hơrih tơnap tap. Xơnăm 2000, ƀok iŏk pơkơ̆ng teh, vă tŏk iŏk 10 trĭu hlj đơ̆ng Anih mong jên Choh jang xa păng Hơtŏk tơring pơxĕl apŭng Phú Thiện vă răt rơmo, pơtăm ƀa păng tĕch pơdro tơmam choh pơtăm đei. Đơ̆ng kơsô̆ jên tŏ xĕt xot, mă lei gơnơm hơbĕch lơ̆m tơdrong chă jang, truh dang ei ƀok Bộ hlôi đei hnam oei kơjăp 'lơ̆ng, pơgar choh jang dơnâu ka hơdrong kon tơrong atŭm hăm 200 tơm ôi, 150 tŏ iĕr rong cheh kơtăp păng 2 sao dơnâu rong  5 rơbăn hơdang grĕng jơk. Ƀok Bộ ăn tơbăt, tơdrong jang pơgar, dơnâu, hơdrong âu rim xơnăm pơyua ăn kơ ƀok tôch lơ:  “Anih mong jên chă tơgŭm ưh hơdrô̆ hăm inh, mă hăm tôm kon pơlei tơ̆ âu. Jên mă unh hnam đei noh ƀar pêng jĭt trĭu đĕch, mă lei tŏk iŏk đơ̆ng anih mong jên truh kơ 200 trĭu hlj noh măh ăn unh hnam axong chă jang, ưh đei năm jang xa hơpăh đơ̆ng đe bơih. Jang đei 6 khei noh đei jên kla ăn anih mong jên, noh anih mong jên axong kla brư̆ brư̆”.

Adoi tơplih đei tơdrong hơrih kơyuơ đơ̆ng tơdrong khĭn tŏk iŏk jên choh jang, ƀok Vũ Xuân Huy, rơneh xơnăm 1962, tơ̆ pơlei Breng, xăh Ia Pết, apŭng Đăk Đoa, dêh char Gia Lai adoi đei hnam kơjăp 'lơ̆ng, tơdrong hơrih phĭ tơtŏ. Ƀok Huy ăn tơbăt, đơ̆ng dôm xơnăm 2000, ăh mă ƀok oei jang kŏng nhơ̆n kơsu, ƀôh teh gôh bazan tơ̆ apŭng Đăk Đoa giơ̆ng 'lơ̆ng, trŏ hăm pơtăm dôm hơdrĕch 'long kŏng ngĭp. Kơyuơ noh ƀok Huy năm truh Anih mong jên Choh jang xa păng Hơtŏk tơring pơxĕl apŭng Đăk Đoa tŏk iŏk 5 trĭu hlj vă pơtăm kaphê (chehphe). Kiơ̆ kơ ƀok, tơdrong đei yua đơ̆ng tơm kaphê sơđơ̆ng pơhlom 50 trĭu hlj 1 ha jang minh xơnăm. Jên đei yua mong rim xơnăm, ƀok răt gre choh, kơmăi ot kaphê, man cham xơ̆k xă hloh. Ƀok Vũ Xuân Huy chơt hơ-iă akhan, âu jing tơdrong tơm mă unh hnam ƀok đei yua lơ păng kơjăp ning nai kơnh: “Pơtoi lơ̆m lơ xơnăm, inh yua jên jang kơ anih mong jên, đei yua tơnăp. Unh hnam inh pơm jang dang ei đei yua noh 1,2 ti truh 1,4 ti hlj, jô̆ tôm jên axong jang noh oei rơkăh đơ̆ng 350 truh 400 trĭu hlj. Tŏk iŏk axong jang, phŏng rei, pơih xă teh pơm jang, bơ̆ hnam, man hnam 'măn tơmam drăm cham xơ̆k. Inh pơkăp jang noh vă pơtăm tơ 'măl păng pơtăm hrau hăm lơ hơdrĕch 'long xa plei dơ̆ng”.

Hăm anih jang đei axong jâ̆p 17 apŭng, thĭ xăh, pơlei tơm lơ̆m jâ̆p dêh char, lơ xơnăm kơ âu, rim Anih mong jên Agribank tơ̆ dêh char Gia Lai hơnơ̆ng yak hadoi hăm tơdrong tơlĕch jang kơ anih mong jên tơ̆ tơring. Dang ei, hre axong tŏk iŏk găh tơdrong choh jang xa Gia Lai hơnơ̆ng yak hadoi hăm tơdrong tơplih jang kơ anih choh jang xa tơ̆ tơring. Dang ei, hre axong tŏk iŏk găh tơdrong choh jang păng tơlĕch dôm tơdrong axong tŏk iŏk găh tơdrong choh pơtăm, tơring pơxĕl kơ dôm anih jang lơ̆m tơring noh hloh 20.000 ti hlj. Kơsô̆ jên âu axong ăn kon pơlei tơ̆ tơring chă tơplih trong choh jang xa kiơ̆ tơchơ̆t kơjăp sơđơ̆ng hloh, nhen pơtăm tơ 'măl kaphê (chehphe), pơtăm lơ hơdrĕch 'long pơtăm lơ̆m minh hơgăt teh, pơtăm chăn hroi, 'long xa plei kiơ̆ tơchơ̆t kơjă, trŏ ƀlep hăm tơchơ̆t tĕch tơlĕch ăn teh đak đe. Ƀok Trần Quang Tuấn, Phŏ Kơdră Agribank jang găh Hlĕch Gia Lai ăn tơbăt: “Khei năr âu ki, anih mong jên choh jang xa jang găh hlĕch Gia Lai hlôi pơm kiơ̆ tơlĕch tơchơ̆t đơ̆ng Anih mong jên Choh jang xa păng Hơtŏk tơring pơxĕl hlôi axong tŏk iŏk vă choh jang xa tơ̆ tơring pơxĕl. Lơ̆m noh, mă kăl axong ăn tơring ataih yaih, tơring kon pơlei kon kông, pơjing jên axong hơtŏk pơm jang, đei jên hơkŏm jang kiơ̆ khul, jơnŭm jang, axong tŏk iŏk hăm jên cheh tŏ xĕt vă 'măn yua choh jang, tŏk iŏk 500 trĭu hlj hăm jơnŭm jang iơ iĕ hăm tơdrong choh jang xa tơ̆ tơring pơxĕl”.

Ƀok Y Đức Thành – Phŏ Ƀĭ thư hwên wi apŭng Đăk Đoa ăn tơbăt, khei năr âu ki, kon pơlei lơ̆m apŭng hlôi đei axong tŏk iŏk lơ jên jang hơtŏk choh pơtăm păng dôm tơdrong axong tŏk iŏk nai kiơ̆ Tơchơ̆t 55/2015/NĐ-CP, Tơchơ̆t 68/2013/QĐ-TTg găh tơdrong choh jang xa, tơring pơxĕl kơ Anih mong jên Agribank. 'Nâu jing anih tơm hơtŏk jơhngơ̆m pran, tơgŭm kơ rơbâu kon pơlei lui ngeh pơm jang hơtŏk pơm pơdrŏng, đơ̆ng noh tơgop pơm tơplih um ai tơring tơrang:  "Khei năr âu ki, tơdrong tŏk iŏk jên jang ƀônh ƀŏ hloh, kon pơlei tŏk iŏk jên tenh hloh, tang găn tơdrong chă tŏk iŏk hăm jên cheh măt, tơgŭm chă hơmet jang var pơgar, hơtŏk mŭk drăm păng 3 tơdrong jang tih găh pơjing tơring pơxĕl 'nao, hơtŏk mŭk drăm lơ̆m tơring, vei kơjăp xơđơ̆ng tơpôl chĭnh trĭ hơrih xa”.

Tơpă đei ƀôh, khei năr âu ki, jên jang đơ̆ng Anih mong jên Choh jang xa păng Hơtŏk tơring pơxĕl pơm jang tơ̆ Gia Lai jing anih gơnơm kăp gĭt tơgŭm hơmet ming tơdrong choh jang xa tơ̆ dêh char Gia Lai. Gơnơm đơ̆ng noh, kon pơlei gơh đei tơdrong pran vă tơplih hơdrĕch 'long pơtăm, kon tơrong, iŏk yua trong pơm jang rơgei, kơmăi kơmŏk 'nao păng hơtŏk tơdrong pơyua đơ̆ng dôm tơdrong hơtŏk jang mŭk drăm, pơjing đei lơ tơmam choh pơtăm kăp gĭt hloh. Tơdrong tơplih kơ anih choh jang xa hlôi pơjing jơhngơ̆m pran vă tơplih tơdrong jang mŭk drăm, tơpôl tơ̆ tơring pơxĕl, tơgŭm ăn tơring pran kơtang hloh vă hơtŏk tơdrong jang pơjing tơring pơxĕl 'nao. Ăh jê̆ đĭ xơnăm 2022, jâ̆p dêh char đei 91 lơ̆m 182 tơring đei jơnei tơchơ̆t tơring pơxĕl 'nao păng 2 apŭng, 1 pơlei tơm đei jơnei tơring pơxĕl 'nao. Ƀok Đinh Văn Chinh, Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei thĭ trâ̆n Phú Thiện (apŭng Phú Thiện) ăn tơbăt: “Hăm tơdrong tơgŭm kăp gĭt đơ̆ng anih mong jên păng tơdrong kơ 'nôh đơ̆ng tôm anih jang chĭnh trĭ, tơdrong hơbĕch pơnam đơ̆ng kon pơlei noh um ai tơrign tơrang lơ̆m khei năr âu roi năr roi ƀôh tơplih hơtŏk tơ-iung hơdăh, tơdrong hơrih kon pơlei đei hơtŏk hloh, kơsô̆ unh hnam hin dơnuh tơjur 4,2%. Nhôn lui ngeh gô kĕ pơjing thĭ trâ̆n rai năr rai 'lơ̆ng tơnŏ hloh”.

Khei năr âu ki, dôm tơdrong jang axong tŏk iŏk jên vă choh jang xa, tơring pơxĕl đei tơlĕch jang drơ̆ng minh, tơdrong đei tŏk iŏk jên jang tenh kuăng ƀônh hiôk hloh, hlôi tơgŭm ăn tơdrong hơrih kon pơlei tơ̆ dêh char Gia Lai rai năr rai ƀôh hơtŏk, um rŭp tơring tơrang rai năr rai hơtŏk 'lơ̆ng.