Lơ̆m hnam man kơjăp ‘lơ̆ng, ‘nhŏng Y Huốt, tơ̆ plei Đăk Gân, xăh Đăk Gằn, apŭng Đăk Mil, tôch hơiă, sơnăm âu ki tŏ ‘mi kial ‘lơ̆ng ăn tơdrong jang ƀa, jang chĕh phe. Adrin hŏk iŏk trong jang xa ‘nao, unh hnam ‘nhŏng jang đei iŏk yoa lơ, răt đei kơmăy kơmŏk pơ ‘nhŏ ăn tơdrong choh jang xa păng rong kon hơ ‘lơ̆p năm hŏk: “Hnam nhôn jang chŭn đei 3 sao, yoă đei 40 ƀao ƀa, lăp măh kơ sŏng xa. Cheh phe ‘nŏh đei 2 ha, ‘long ưh gan đei plei nhen tơ̆ tơring nai, yoa tĕh tơ̆ âu ưh gan ‘lơ̆ng, kŭm thu đei 5 tân găr. Tiu ‘nŏh kŭm đei 2,3 tơnơm. Pơma atŭm inh pơtăm jơ̆p pơgar bơih, dang ei pơtăm hăm tơđăh tơgep vă gơ̆h đei plei lơ ƀiơ̆.”

Đơ̆ng choh jang xa lăp măh kơ sŏng xa, kon pơlei jang chŭn mir Đắk Nông oei jang kiơ̆ trong pơm pơdrŏng đơ̆ng choh jang xa pơm hơtŏk kơjă tơmam. Tŏk bŏk ‘năr tŏ hlơ hlĕng kơ pơyan phang, mă lei pơgar tiu unh hnam ‘nhŏng Nguyễn Văn Tú, tơ̆ xăh Trường Xuân, apŭng Đăk Song oei bluh jing tôch ‘lơ̆ng. ‘Nhŏng tơroi, jang hăm mơ̆r ưh lăp tơgŭm ăn pơgar ‘long jing ‘lơ̆ng đunh đĕch mă oei pơm ‘lơ̆ng ăn jơhngâm pran păng hơnhăk ăn iŏk yoa lơ ƀiơ̆ dơ̆ng: “Sơ̆ jang, yoa pơgang tôch lơ, ưh ‘lơ̆ng hăm jơhngâm pran. Mưh tơplih jang kiơ̆ trong sinh hŏk ‘nŏh inh ưh pă đei pruih pơgang ‘ngiĕt, mă lăp yoa mơ̆r, ich rơmo, phŏng vi sinh đĕch. Đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh, kiơ̆ HTX Trường Xuân jang tiu hăm mơ̆r păng jang hơdoi hăm păih Hoàng Nguyên dơ̆ng, ‘nŏh tơmam dang ei gơ̆h tĕch truh tơ̆ dôm teh đak Nhật, Mi, Châu Âu. Kơjă tĕch hơnơ̆ng măk ƀiơ̆, dang ei hlŏh 120 rơbâu 1 kĭ”.

Jĭ anih jang hơdoi hăm 200 ‘nu kon pơlei jang chŭn mir, chŏh jang tơ̆ vă jê̆ 1000 ha tiu pơtăm hăm mơ̆r vă tĕch tơ̆ teh đak đe, yă Trần Thị Thu, Kơdră HTX Hoàng Nguyên, tơ̆ xăh Thuận Hà, apŭng Đắk Song, tơroi truh tơdrong kăl mưh bơ̆ jang ‘nŏh jĭ athei hlôh vao kơjăp, đei đon adrin jang kiơ̆ mă ‘lơ̆ng ‘mơ̆i: “Mă mônh, nhôn kơchăng chĕng hơmet tơring pơtăm tơmam vă pơm hla ar chih tơbăt jang hăm mơ̆r kiơ̆ tơdrong hơgăt đơ̆ng apŭng plenh teh. Mă 2, kơchăng jên jang vă kŭm hăm kon pơlei jang chŭn mir jang đei lơ tơmam. Mă 3, nhôn chă bơngai răt păng kĭ pơkăp dôm hla ar tĕch răt tơmam kiơ̆ tơdrong hơgăt đơ̆ng apŭng plenh teh. Inh tơchĕng ‘nŏh jĭ grih, jĭ bưng ai, jĭ đon lui tôch gĭt kăl ƀơm truh tơdrong tĕch mơdro hăm dôm teh đak”.

Kiơ̆ ƀok Phạm Tuấn Anh, Kơdră Anih vei lăng choh jang xa păng atŏk tơiung tơring tơrang Đắk Nông, truh dang ei lơ̆m dêh char đei 65 trong jang hơdoi, tĕch mơdro tơmam đơ̆ng choh jang xa, hăm dang 10.000 unh hnam vang jang. Hlŏh 25.000 ha ‘long pơtăm lơ kơloăi đei pơgơ̆r rei pơtăm kiơ̆ dôm tơdrong hơgăt nhen VietGAP, jang hăm mơ̆r, HACCP, 4C, UTZ… Dêh char hlôi pơjing đei 4 tơring choh jang xa hăm kơmăy kơmŏk ‘nao găh cheh phe, tiu, ƀa đak, akŏm đĭ đăng teh rei pơtăm vă jê̆ 2.500 ha. 

Ƀok Phạm Tuấn Anh ăn tơbăt, hơnơ̆ng pơgơ̆r choh jang kiơ̆ trong pơm hơtŏk kơjă tơmam, lơ̆m nŏh tơproh trong jang, pơjing tơring pơtăm tơmam mă xă ‘nŏh jĭ trong jang mă Đắk Nông oei bơ̆ jang vă atŏk tơiung choh jang xa kơjăp ‘lơ̆ng: “Nŏh jĭ pơjing dôm tơring pơtăm tơmam kiơ̆ đơ̆ng jang hơdoi hăm kon pơlei, dôm unh hnam kiơ̆ đơ̆ng jang hơdoi lơ̆m grŭp, HTX. Kiơ̆ đơ̆ng HTX bơ̆n gơ̆h đei tơdrong ‘lơ̆ng vă krao hơvơn tơmât jên jang, pơgơ̆r jang xa kiơ̆ hla ar hơgăt, vă ƀơk mã tơring pơtăm păng dôm trong jang đei ƀơm truh. Anih choh jang xa nhôn oei roi tơƀôh ăn Anih vei lăng kon pơlei dêh char đei trong jang vă truh sơnăm 2025 đĭ đăng anih jang tơmam đei pơjing, dôm tơring pơtăm tơmam đei akŏm mĭnh ƀôt kiơ̆ đơ̆ng dôm HTX păng trong jang hơdoi hăm dôm anih tĕch mơdro, răt tơmam, ot hơdrĕch vă tĕch tơ̆ teh đak đe”.

Ƀok Lê Trọng Yên, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei dêh char Đắk Nông akhan, tơdrong choh jang xa tŏk vang tơgop hơnhăk Đắk Nông lĕch đơ̆ng dêh char tơnuh đơ̆ng sơnăm 2020, păng oei adrin jang tŏk jing dêh char đei ƀôh tơ̆ tơring Tây Nguyên. Dang ei, dêh char oei pơjing lơ trong tơgŭm ‘nao vă sơng iŏk jên tơmât jang, tưk tơiung tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng tĕh, tŏ ‘mi kial, atŏk tơiung tơdrong jang mŭk drăm đơ̆ng choh jang xa:

“Tơplih đon tơchĕng đơ̆ng jang xa thoi sơ̆ jing chŏh jang hăm kơmăy kơmŏk, tơmât yoa khoa hŏk ki thuơ̆t, đơ̆ng hơdrĕch, tơđăh truh tơ̆ phŏng kŭm nhen pơm tơlĕch, tĕch mơdro tơmam. Păng bơ̆n athei pơjing dôm tơmam OCOP mă ‘lơ̆ng, lăp hăm dôm tơdrong hơgăt tơ̆ anih tĕch mơdro. Mă loi jĭ pơjing lơ trong jang pơm hơtŏk kơjă tơmam, dôm anih pơm tơmam tơm vă pơm thoi yơ gơ̆h pơm đei tơmam ‘lơ̆ng, veh ver tơdrong “jang đei lơ ‘nŏh hiong kơjă”; pơjing lơ trong tơgŭm hơdrô̆ vă sơng đe truh jang găh choh jang xa vă anih tĕch mơdro đei ư hơnhang truh jang, pơm jrăng tơjră lơ̆m tơdrong tơgŭm ăn HTX păng kon pơlei jang chŭn mir”.

Kŭm hăm pơgơ̆r jang kiơ̆ trong pơm hơtŏk kơjă tơmam, Đắk Nông oei hơtŏk tơdrong choh jang xa kiơ̆ lơ trong, hăm dôm trong jang cheh phe, ‘long xa plei hơdai hăm chă tơmang lăng… ‘Nâu jĭ dôm hơyak năm tôch trŏ tơgop ‘lơ̆ng vă Đắk Nông jang tŏk jing dêh char đei ƀôh tơ̆ tơring Tây Nguyên lơ̆m dôm sơnăm truh.