Atŭm hăm lơ̆m teh đak, rim dêh char Tây Nguyên tŏk bŏk yak mơ̆t lơ̆m ‘măng tơplih kơtang hloh tim lăh đei: pơm kơtoei khul bơ̆ jang, hơgrop dêh char, hơmet ming groi teh păng khul bơ̆ jang. Tơ̆ hơgăt teh ƀĕnh ƀang sơlam teh đak păh Pơmơ̆t kơ Teh đak-dang ei, tơdrong jang pơlăp hăm rim dêh char ưh khan hơmet ming khul bơ̆ jang, pơjing đei khul bơ̆ jang gơ̆h hơgei jơnei kơjăp, mă oei hơmet pơ ‘lơ̆ng tơdrong hơrih sa, ŭnh hnam, tơdrong hơnô̆ hơnăp kơnh kơ rơbou ‘nu kang ƀô̆. Hơliang kơ kung, tơhrông kơ nak yak kơhrĕng kilômet năm truh tơ̆ tơring hơnih bơ̆ jang ‘nao, gô jing tơpă ŭnh long măih, long tơdrong jang, jơhngơ̆m đon chơ̆n, kĕ krơ̆ng kơ bơngai kang ƀô̆ atŭm hăm pơ đĭ khul chĕp pơgơ̆r, khul jang. Khul chih kơtơ̆ng ang kơ Radiô Nơ̆r Pơma Việt Nam oei tơ̆ tơring Tây Nguyên chih tơlĕch lơ ƀai chih “ ‘Măng tơplih kơtang pơm kơtoei khul bơ̆ jang, ŭnh long măih, hrat hrĭn long kang ƀô̆”.

Ƀai 1 kơ lơ ƀai chih đei rapor năr ou đei hơnăn: “Dôm bơngai tơm kơ lơ̆m ŭnh hnam, tŏk bŏk hơdrin iung yak hơdrol” chih tơbăt dôm tơdrong kơrŭn đĭ ai đơ̆ng rơbou ‘nu kang ƀô̆ drŏ kăn tơ̆ Tây Nguyên, tŏk bŏk hơdrin hơmet pơ ‘lơ̆ng dôm tơdrong bơ̆ jang teh đak, tơdrong ŭnh hnam, lơ̆m jăl trong năm bơ̆ jang ‘nao tơ̆ Hơnih bơ̆ jang hle-hơtăih truh kơ hrĕng kilômét.

Mŏ Chu Thị Bắc - bơngai bơ̆jang lơ̆m Hơnih Vei lăng Pơtho pơhrăm Jăl kơđeh păng Mâm non găh Hơnih vei lăng Hnam trương pơtho pơhrăm dêh char Gia Lai, jĭ mĭnh lơ̆m rơbou ‘nu kang ƀô̆ găh lơ̆m khul gô năm bơ̆ jang hơnih hle đơ̆ng pơlei tơm Pleiku jur bơ̆ jang tơ̆ pơlei tơm Quy Nhơn, dêh char Bình Định kiơ̆ trong hơgrop dêh char. Mŏ Bắc tơbăt, trong năm bơ̆ jang hơnih ‘nao hơtăih hloh 160km, trong krang nak kơjung 800m jĭ lăp mĭnh lơ̆m dôm tơdrong long vă ba găn hloh. Tơdrong mơng oei hnam đe lơ̆m pơlei tơm tih, tơdrong hŏk pơhrăm kơ kon hơ ‘lơ̆p jei jing dôm tơdrong goel kơ đon mă mŏ hăm klo tŏk bŏk tơchăr, vă sơđơ̆ng ăn bơ̆ jang keh đang ‘lơ̆ng tơdrong jang:“Găh jên khei ưh kơ măh dôm yơ mă lei tơdrong chă răt sa đơ̆ng noh găh hnam oei dơ̆ng rŏ năng mơmat dêh. Kơ yuơ tơdrong jang nei kơna năm đĕch bơih. Găh tơdrong răt teh pơm hnam, dăh mă oei đunh đai tai sơnăm hloi lei gô mơ̆ng kiơ̆ tơdrong jang sa đei iŏk yua dôm yơ ‘mơ̆i. Kơjă teh tơ̆ pơlei tơm Quy Nhơn nhen Cát Tiến, Nhơn Hội dang ei jei tŏk măt hloh ƀar ‘măng ngăl bơih”.

Jei lơ̆m jơhngơ̆m đon hơmet ăn hơdrol, mŏ Nguyễn Mộng Thường - kang ƀô̆ Hơnih mong jên Vei lăng năng tông păng Atŏk tơ iung bri dêh char Gia Lai jei tŏk bŏk tĕnh koăng hơmet pơ ‘lơ̆ng tơdrong ŭnh hnam vă iung năm sơng iŏk “tơdrong tơchơ̆t” pơjao ăn. Mŏ tơchĕng hơlou ăn kon hơ ‘lơ̆p oei hăm ƀok yă păh klo rong ‘me vă đei jơ hơmet ăn tơdrong hơrih sa, oei sa tơ̆ hơnih bơ̆ jang hle, đơ̆ng rŏng ‘noh gô pơm hla bơar apĭnh tơplih hnam trương păng sơng kon hơ ‘lơ̆p kiơ̆.“Mĕ mĭnh tơring, kon mĭnh tơring ‘noh hŏk jăl blŭng jĭ lê̆ kon hơ ‘lơ̆p oei lơ̆m pơlei tơm Pleiku hăm yă hăp đĕch bơih. Tơ̆ ou kon jên khei jei ưh kơ lơ, mă lei ba chă pơkom pơkăi vă ăn kơ hăp hŏk ming dơ̆ng. Dang ei jur năm bơ̆ jang tơ̆ pơlei tơm Quy Nhơn oei mơng hnam đe, tơdrong tơdrong iŏk yoa hăm kon jên kơna rŏ năng ưh kơ đei rơkăh yă kiơ ôh, ưh kơ măh lơ dêh rŏ năng. Rŏ năng ba jei gô vă gơnang kơ ŭnh hnam, kơtum kơtŏng ‘nhŏng oh lơm mĭnh khei ‘năr ‘mơ̆i rŏ năng”.

Tơ̆ rim dêh char Gia Lai, Kon Tum, lơ kang ƀô̆ drŏ kăn anai, minh ‘nu bơngai đei tơdrong hơrih sa phara dih băl, jei tŏk bŏk kơrŭn jơhngơ̆m hơmet ăn ŭnh hnam, iung năm bơ̆ jang tơ̆ hơnih hle. Đe sư sơkơ̆t hơdăh, plang jơhngơ̆m đon ăn tơdrong bơ̆ jang, hơmet hơlen dôm tơdrong ou to. Nhen mŏ Hà Thị Hạnh - Kơ iĕng Kơdră Hơnih chĕp pơgơ̆r-bơ̆ jang kơ Hơnih vei lăng Hnam trương pơtho pơhrăm dêh char Kon Tum, hlôi sơkơ̆t hơdăh ăn kon hơ ‘lơ̆p oei hăm tơnei:“Kon hơ ‘lơ̆p tơbăt akhan đe hăp ‘meh oei tơ̆ Kon Tum hŏk pơhrăm kơ yuơ đĭ joăt hăm hnam trương, joăt hăm lăm, joăt hăm bôl boăl lơ tơ̆ ou. Ĭnh ƀôh ‘nou jing tơdrong long tih tên hloh hăm ba. Tơdrong ưh kơ kĕ vă chông ba kon hơ ‘lơ̆p, ưh kơ gơ̆h oei tơjô̆ lăng nông nông gia kon hơ ‘lơ̆p”.

Găh tơdrong mŏ Thái Thị Hoàn, Kơ iĕng Khul pơproh tơdrong jang kơ Hơnih jang Đoàn dêh char Kon Tum oei tơnap tap hloh dơ̆ng. Klo năm jang tơ̆ Lào, ưh kơ đei ŭnh hnam vă chă gơnang, mŏ hlôi tơchăr đơ̆ng hơdrol ưh kơ lê̆ “đak đĭ lăh mă kôch teh bơ̆”:“Ba tơchĕng gô mơng hnam đe ăn kon hơ ‘lơ̆m jur oei tơ̆ noh đơ̆ng hrôih vă kơ đe hăp joăt hăm tơring ‘nao. ‘Ngoăih kơ ‘noh đe hăp hli mơ̆ng ưh hơđăl mưh kô pơtho. Dang ei jei băt plôih lăng tivi Quảng Ngãi chă mơ̆ng vă kơ joăt”.

Tơ̆ dôm dêh char hơgrop jing mĭnh, jei đei kơhrĕng ‘nu kang ƀô̆ drŏ kăn nhen mŏ Bắc, mŏ Thường, mŏ Hạnh, mŏ Hoàn... Đe sư tŏk bŏk kơrŭn jơhngơ̆m hơmet pơ ‘lơ̆ng ăn tơdrong bơ̆ jang păng tơdrong hơrih sa, nhen bơngai bu năm, bu oei kơtă, kon hơ ‘lơ̆p hơyơ kiơ̆ mĕ păng kon hơyơ oei hăm ŭnh hnam. Năm truh tơring hơnih bơ̆ jang ‘nao, gô năm tơ̆ yơ tơchă mơng hnam đe oei, apĭnh ăn kon hơ ‘lơ̆p hŏk tơ̆ hnam trương hơyơ…

Vang hơlêm dôm tơdrong mơmat tat hrat hrĭn hăm kang ƀô̆ kơ hơnih jang bơ̆n, lơ hơnih bơ̆ jang hlôi chă hơpĭnh păng pơjing trong jang tơgŭm djru hơdăh, nhen tơgŭm ăn kon jên mơng oei hnam đe, jên hao gre yak vih vơ̆t lơ̆m 3 sơnăm blŭng ... Yă Phạm Thị Trung - Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng Hnam trương pơtho pơhrăm dêh char Kon Tum tơbăt:“Hơnih vei lăng Hnam trương pơtho pơhrăm hlôi chih jô̆ hơlen tơdrong ‘meh vă đei dang 600 ‘nu hŏk tro kon hơ ‘lơ̆p kang ƀô̆ ‘meh vă kiơ̆ mĕ ƀă năm hŏk pơhrăm tơ dêh char Quảng Ngãi. Hơnih ou hlôi pơtruh hla bơar ăn Hơnih vei lăng Hnam trương pơtho pơhrăm dêh char Quảng Ngãi adoi nhen lơ̆m hla bơar chih tơbăt tơdrong bơ̆ jang kơ Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char păng Khul kơdră chĕp pơgơ̆r Đảng dêh char vă tơgŭm ăn lơ̆m rim tơdrong bơ̆ jang, sơđơ̆ng tôm tơdrong ăn kang ƀô̆ sơđơ̆ng jơhngơ̆m lơ̆m năm bơ̆ jang kiơ̆ tơdrong jang hơgrop dêh char”.

Lăp pă hloh 1 khei dơ̆ng, rim dêh char gô hơgrop jing mĭnh kiơ̆ Trong bơ̆ jang hlôi đei kĭ tơchơ̆t. ŭnh long măih, hrat hrĭn long kang ƀô̆ tŏk bŏk ƀôh hơdăh kơtang tơ̆ rim dêh char Tây Nguyên. Hăm dôm bơngai drŏ kăn tŏk bŏk iŏk jang ƀar tơdrong-tơdrong teh đak, tơdrong ŭnh hnam, đe sư tŏk bŏk hơdrin yak hloh tơdrong long, hơmet ăn ‘lơ̆ng hơ iă vă jang keh đang dôm tơdrong jang. Drŏ kăn kang ƀô̆, dôm bơngai tơm kơ lơ̆m ŭnh hnam, tŏk bŏk hơdrin iung yak hơdrol, tơgop jơhngơ̆m ăn ‘măng tơplih kơtang pơm kơtoei khul bơ̆ jang tơ̆ tơring.