Đơ̆ng rŏng kơ iŏk unh om, unh hnam ‘nhŏng A Thứ păng mŏ Y Gỗ tơ̆ plei Tu Thó, xăh Măng Ri, apŭng Tu Mrông, dêh char Kon Tum pơtăm ƀa, hăm ƀum kơpal teh đơ̆ng mĕ ƀă chĕng song. Mă lei đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh, klo kăn măr sư pơtăm sâm hro dơ̆ng, 1 kơloăi ‘long pơgang tôch ‘lơ̆ng tơ̆ tơring, kơna đei iŏk yoa lơ ƀiơ̆ kơ dôm unh hnam lơ̆m pơlei: “Klo kăn măr nhi ‘nao oei băl, pơnam choh jang xa mă lei ưh măh đei dang yơ. Vă gơ̆h đei dôm tơmam nhen kơdih hơpơi ‘mĕh, vă pơ ‘nhŏ ăn tơdrong arih ninh mônh kơnh, inh adrin pơtăm sâm hro, mă loi jĭ sâm Ngọc Linh vă gơ̆h đei iŏk yoa kơjăp”.

Ƀôh tơdrong đei yoa lơ đơ̆ng pơtăm sâm hro, sơn tra, ngũ vị tử, sâm Ngọc Linh…, bơngai Xơ Đăng hlôi tơplih ming tơdrong juăt đa sir chă tơ̆ bri kông, băt trong vei rong hơdrĕch vă pơtăm lơ̆m pơgar teh unh hnam. Atŭm hăm ‘nŏh, chă tŏk iŏk jên vă pơtăm kơloăi ‘long pơm pơgang. Ƀok A Hải, Kơdră vei lăng Khul kon pơlei jang chŭn mir xăh Tê Xăng, apŭng Tu Mrông, ăn tơbăt: “Adrol sơ̆, hơdrĕch tơ̆ tơring pă đei bơih, đơ̆ng rŏng âu kon pơlei chă ơng, vei rong, pơih xă teh pơtăm 1 sơnăm tŏ sĕt tŏ sĕt, kon pơlei hŏk rok đơ̆ng băl vă pơtăm sâm. Unh hnam ưh măh jên pơtăm ‘long pơgang, đei anih mong jên tơgŭm tơpôl tơgŭm, asong tŏk iŏk vă chă tơdrong jang, pơjing tơdrong hiôk hian ăn kon pơlei, 1 unh hnam đei tŏk iŏk 100 triu hlak jên vă pơtăm ‘long pơgang”.

Tơgŭm ăn bơngai Xơ Đăng pơtăm ‘long pơgang, dôm sơnăm âu ki, khul kơdră pơgơ̆r apŭng Đăk Glei, Kon Plông păng Tu Mrông kơ dêh char Kon Tum hlôi pơjing đei lơ pơgar ơng tơđăh, đei trong tơgŭm hơdrĕch, jên jang, ki thuơ̆t jang ăn kon pơlei. Găh noh, 1,2 anih tĕch mơdro juăt jang xa, tĕch mơdro ‘long pơgang vang tơgŭm ăn kon pơlei ‘năi. Mŏ Hoàng Thị Thuỳ Dung, Phŏ Kơdră Anih pơvih ăn tơdrong choh jang xa, apŭng Tu Mrông, ăn tơbăt, hăm trong jang kăn ƀô̆ ki thuơ̆t vang yak hơdoi hăm unh hnam tơnuh pơtăm pơtăm ‘long pơgang, hlôi pơm tơplih ‘lơ̆ng mưh jang kiơ̆ khoa hŏk ki thuơ̆t lơ̆m tơdrong choh jang xa kơ kon pơlei: “Mưh dôm unh hnam tơnuh pơtăm sâm, kon pơlei ưh tam mă băt trong choh teh, pơm ăn teh rơbưi ‘lơ̆ng, pơm bơbŭng pĕng vă găn sem, kơnê phă. Anih jang ăn kăn ƀô̆ jang ki thuơ̆t năm pơtho ăn kon pơlei pơtăm sâm, kon pơlei hŏk iŏk păng jang kiơ̆ tôch ‘lơ̆ng mưh pơtăm sâm”.

Hơđơ̆ng jơhngâm hăm tơdrong jang đei, truh dang ei lăp hơdrô̆ apŭng Tu Mrông đĭ pơtăm đei hlŏh 3.900 ha ‘long pơgang. Lơ̆m noh, teh pơtăm Sâm Ngọc Linh kơ kon pơlei păng anih tĕch mơdro hlŏh 2.400 ha. Đơ̆ng unh hnam tơnuh lơ̆m apŭng, ưh pơ̆n tŏk iŏk jên ngân hang vă jang xa, dang ei lăp hơdrô̆ tơdrong pơtăm ‘long Sâm Ngọc Linh đĭ đei 205 unh hnam tŏk iŏk jên ngân hang, hăm kơsô̆ jên vă jê̆ truh 14 ti. Ƀok Võ Trung Mạnh, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Tu Mrông, tơroi, khul kơdră pơgơ̆r apŭng hlôi tơlĕch jang lơ tơdrong vă unh hnam tơnuh kŭm gơ̆h pơtăm đei ‘long pơgang, pơm hơtŏk mŭk drăm lơ̆m hnam tơnŏ:    

“Apŭng hlôi pơjing tơdrong tơgŭm ăn kon pơlei găh tơdrong jang xa kŭm nhen pơjing lơ trong jang hơdoi vă tơgŭm ăn kon pơlei pơtăm ‘long pơgang. Hơdrô̆ hăm ‘long Sâm Ngọc Linh ‘nŏh, apŭng bơ̆ jang hăm Anih mong jên tơgŭm tơpôl vă tơgŭm ăn kon pơlei tŏk iŏk đơ̆ng lơ kơsô̆ jên pha ra băl vă pơtăm ‘long sâm Ngọc Linh, atŭm hăm ‘nŏh krao hơvơn dôm anih tĕch mơdro đei trong jang hơdoi, tơgŭm ăn kon pơlei atŏk tơiung, pơih xă teh pơtăm sâm kơdih, pơih trong vă jang tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin kơjăp ‘lơ̆ng”.

 Đei yoa găh mŭk drăm mă ‘long pơgang hơnhăk ăn oei pơih đei tơdrong ‘lơ̆ng vă jang tŏk klăih đơ̆ng tơnuh ăn bơngai Xơ Đăng. Truh dang ei, akŏm đĭ đăng teh pơtăm ‘long pơgang tơ̆ dêh char Kon Tum, akŏm lơ tơ̆ 3 apŭng groi kông, đei: Tu Mrông, Đăk Glei păng Kon Plông đĭ tŏk hlŏh 11.200 ha bơih, hơdrô̆ ‘long Sâm Ngọc Linh đei hlŏh 2.400 ha.

Tơ̆ dôm apŭng âu, tơring đei lơ kon pơlei Xơ Đăng arih xa, kŭm hăm ƀa, ƀum, chĕh phe…, tơdrong pơtăm ‘long pơgang tŏk bŏk tơgŭm ăn kon pơlei đei iŏk yoa lơ, tơdrong arih xa roi đunh roi phĭ tơtŏ dơnŏ ‘lơ̆ng. Lơ̆m lơ sơnăm âu ki, apŭng Tu Mrông, Đăk Glei păng Kon Plông đei kơsô̆ unh hnam tơnuh jur lơ hlŏh kơsô̆ jô̆ păh lăp kơ dêh char Kon Tum. Tơdrong ‘lơ̆ng vă tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin, jang pơm pơdrŏng đơ̆ng ‘long pơgang oei vă truh hăm kon pơlei Xơ Đăng mưh dêh char Kon Tum oei hăt tơmât jên jang, tưk tơiung păng pơm tơlĕch tơmam đơ̆ng ‘long pơgang vă gơ̆h jang đei hrôih tơdrong pơhnŏng pơjing tơring pơtăm ‘long pơgang tơm kơ teh đak./.