Tơ̆ jăl trong ataih hloh 10km kơ jăl trong 26 đơ̆ng xah Ea Kênh găn xah Ea Yông, truh thĭ trâ̆n Phước An, apŭng Krong Pach, dêh char Đăk Lăk, pơyan âu đei hloi tơdrong hăt hot kơ minh anih mir đak lar, hăm lơ anih ‘măn sâu riêng pơtoi đei pơjing; đei hloi tơdrong hăt hot kơ minh anih tĕch răt, hăm kơ hrĕng tong gre container gô iŏk sâu riêng tĕch ăn teh đak đe.

Dôm bơngai pơdro đơ̆ng lơ dêh char pơlei tơm păng đơ̆ng Trung Quốc, oei gô tơ̆ âu dôm khei vă chă răt sâu riêng, pơm ăn khăch sạn, hnam pơdơh pơdei pă đei anih hoh. ‘Nhŏng Nguyễn Văn Thắng, kơdră pơgơ̆r jang minh anih jang mŭk drăm tơ̆ thĭ trâ̆n Phước An ăn tơbăt, dôm anih jang tĕch răt dôm tơdrong jang nai adoi đei sa yua đơ̆ng tơdrong tĕch răt rơ-ông rơ-ang, hơtŏk tơdrong tĕch răt lơ hloh:  “Rơ-ông rơ-ang tơpă hă. Đei hloi bơngai Trung Quốc, đei hloi bơngai đơ̆ng pơmơ̆t tŏk truh hlĕch. Sâu riêng đei kơjă, tơdrong pơyua ăn kon pơlei tơnăp hloh noh tĕch răt adoi ƀônh hloh. Kơjă tĕch dang ei tŏk hloh ƀar ‘măng pơtêng hăm dôm khei adrol ki”.

Sơnăm mă yơ adoi thoi ăi, đơ̆ng hơtuch pơyan ‘mi truh blŭng pơyan hla ruih, bơngai pơtăm sâu riêng tơ̆ Tây Nguyên chơt hơ-iă akŏm pĕ iŏk yua plei sâu riêng. Mưh nhen kon pơlei Đăk Lăk dang ei pơtơm kơ pơyan noh Gia Lai, Đăk Nông, Lâm Đồng hlôi iŏk yua keh đang. Păng tơ̆ tơring yơ adoi thoi ăi, pơyan sâu riêng tŏk kơjă ah sơnăm 2023 hlôi hơtŏk mŭk drăm pran kơtang. Tŏk bŏk oei pruih pơgang ăn pơgar sâu riêng ‘nao iŏk yua đang, ‘nhŏng Nguyễn Như Trường, tơ̆ xah Ia Ka, apŭng Chư Pah, dêh char Gia Lai ăn tơbăt, mă pơyan jang ƀơm lơ tơnap tap kơlih ‘mi lơ, sâu riêng hơlŭng plei ‘lâ̆p, mă lei pơtôch pơyan iŏk yua, unh hnam hlôi pơyua tơgăl hăm đak pơ-uh hlôi tuh:  “Hơlen lăng noh sơnăm âu adoi hloh kơ sơnăm sơ̆. Minh tơm sâu riêng, ưh kơ jô̆ jên huach oei đei cheh đơ̆ng 4 truh 5 trĭu hlj”.

Oei ƀok Nguyễn Huy Thiện, Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei xah Nghãi Hòa, apŭng Chư Pah ăn tơbăt, tơdrong sô̆ đei yua sâu riêng 2023 oei hơ-iă hloh ah tơdrong pơm jang kơ kon pơlei đei hơtŏk. Lơ̆m hơyuh ‘năr ưh kơ ‘lơ̆ng, kon pơlei duh oei đei yua đơ̆ng pơgar ‘long păng đei yua lơ gah mŭk drăm: “Blŭng sơnăm ƀơm pơyan kial kơnê̆ noh sâu riêng hơlŭng plei. Mă lei plei adoi oei đei lơ. Mă kăl sơnăm âu kơjă kăp, 75 truh 80 rơbâu hlj 1 kĭ noh kon pơlei tôch chơt hơ-iă”

Atŭm hăm sâu riêng, kaphê tơmam dơnơm hloh kơ Tây Nguyên adoi đei sơnăm tŏk gah kơjă, đei đơ̆ng 64 truh 68 trĭu hlj rim tâ̆n, tŏk pơhlom 25 trĭu hlj rim tâ̆n pơtêng hăm sơnăm sơ̆. Kiơ̆ dôm anih jang mŭk drăm tĕch tơmam ăn teh đak đe, hăm tơdrong plei kaphê ưh đei lơ tơ̆ lơ teh đak, kơjă kaphê pơyan truh âu kơnh hơbŏ gô tŏk hloh 50 trĭu hlj 1 tâ̆n.

Atŭm hăm kaphê, tiu, sâu riêng dơnơm, pơyua đơ̆ng tĕch ăn teh đak đe đei 1 tih đôlar tŏk tơ̆ kơpal, dôm dêh char Tây Nguyên, mă lei dôm tơring adoi hơtŏk lơ tơring pơtăm hơdrĕch ‘long kăp gĭt nai, đei kơjă tĕch tơlĕch truh kơ tih hlj rim sơnăm, nhen dôm tơring pơtăm jrang, vaih, kơtao, phe ƀa, ƀum ngô, atŭm hăm noh tŏk bŏk oei pơjing kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm atŭm hăm hơnăn tơmam drăm pơtăm âu.

Tơ̆ dôm tơring tam mă đei pơjing hơdrĕch ‘long pơtăm pran, kon pơlei chă hơtŏk mŭk drăm gơnơm tơdrong tơgŭm đơ̆ng teh đak gah asong tơdrong jang, tơjur hin dơnuh kơjăp sơđơ̆ng. Nhen pơmai Pí Ngãi, tơ̆ pơlei Tà Ngầu, xah Ea Hiu, apŭng Krông Pak, dêh char Đăk Lăk, kơsô̆ jên kon drăkăn pơmai năm jang tơ̆ teh đak Nhâ̆t gơih, hlôi tơgŭm klo hơkăn đei jên chă rong kon tơrong, bơ̆ ‘long duih tĕch, atŭm hăm noh kla hre iŏk đơ̆ng blŭng jê̆ đĭ bơih:  “Truh dang ei kon inh adoi pơtruh jên 3 ‘măng bơih, rim ‘măng đei 3-4 jĭt trĭu hlj. Unh hnam adoi chă kla hre tŏk iŏk đơ̆ng teh đak đĭ bơih. Ah năm noh đei asong tŏk iŏk 9 jĭt dôm trĭu, dang ei oei pă tŏ sĕt đĕch”.

2023 jing sơnăm ƀơm lơ tơnap tap hăm jâ̆p teh đak pơma atŭm păng Tây Nguyên pơma adrô̆, hăm dôm tơdrong tơlĕch jang kơ rơbâu tơnap tap hăm asong jên vă jang. Nhen đơ̆ng pơyan hla ruih âu, mŭk drăm Tây Nguyên đei hơtŏk hơdah, đei kơ rơbăn kon pơlei gơnơm đơ̆ng sâu riêng, kaphê mă jing pơdrŏng; đei lơ unh hnam kon pơlei klaih đơ̆ng hin dơnuh gơnơm đơ̆ng tơdrong asong jên jang đei tiŏk iŏk păng asong tơdrong jang. Ưh hơdrô̆ tơbăt tơdrong juăt jue kăch mang nuih mơng, hăm lêh tơbăt Kăch mang khei 8 keh kong păng năr Kuôk khanh 2/9, pơyan hla ruih 2023 âu, kon pơlei Tây Nguyên tŏk bŏk oei đei sa yua tơnăp gah mŭk drăm đơ̆ng kơdih đak pơ-uh pơm jang po mă đei.