Đơ̆ng rŏng lơ khei tŏ phang tôch dêh, dơnâu Đan Kia - Suối Vàng, dơnâu đak tih hlŏh tơ̆ hơla jơ̆ng kông Lang Biang hrơ̆ ƀôh teh hloi. Tĕh vĭ tơ̆ hơla dơnâu kŭm hơđăh đĭ. Tơdrong choh jang xa tơter dơnâu đak đơ̆ng kon pơlei tơ̆ thĭ trơ̆n Lạc Dương, apŭng Lạc Dương, dêh char Lâm Đồng athei tơtrơp dơ̆ng đing năm tơ̆ pŭng lŭng oei đei đak, anih dôm khei adrol ki đak lơ̆p tôch jrŭ. Ƀok Cil Mên, tơ̆ thĭ trơ̆n Lạc Dương tơroi, pơyan phang sơnăm ‘nâu đunh ƀiơ̆ kơ rim sơnăm, oei pơjoă tôch dêh truh tơ̆ ‘long pơtăm kơ unh hnam: “Nhen thoi rim sơnăm ‘nŏh dang ei đĭ đei ‘mi bơih, mă lei dang ei tam mă đei ‘mi kiơ. Kon pơlei tôch pơngơ̆t, ưh kơbăt vă pơm thoi yơ, mă loi jĭ Hnam pơtăm ‘nhot ưh kơ đei đak vă tơruih ‘nŏh tơmam pơtăm gô jô kro đĭ”.

Kŭm yoa tŏ phang pơđang tôch krưp krĕnh, mă rim tơmam pơtăm tơ̆ kơdơ plei Đoàn Kết, xăh Ayun Hạ, apŭng Phú Thiện, dêh char Gia Lai jô kro đĭ. 80 ha ƀa đak tơ̆ âu lôch kro, ưh đei xa kiơ. Ƀok Vũ văn Khiển, kon pơlei tơ̆ plei Đoàn Kết, tơroi, pơyan phang ‘nâu, unh hnam ƀok rei pơtăm 12 ha ƀa, jên tơmât jang vă jê̆ 400 triu, mă lei tŏ phang pơđang rŏ năng ưh đei xa kiơ: "Yoa sơnăm ‘nâu pơyan ‘mi tôch hrôih. Tơ̆ âu choh jang xa gơnơ̆m đơ̆ng thong đak AKe ngăl. Kiơ̆ pơyan choh jang đơ̆ng nhôn ‘nŏh ưh tom pơyan, dang ei thoi rim sơnăm ‘nŏh oei đei đak, mă lei sơnăm ‘nâu đak hrơ̆ đĭ bơih, kơna đei chŭn na ƀa kro đĭ thoi âu”.

Tơ̆ apŭng Krông Nô, tơring hơnơ̆ng đei “tŏ phang” tơ̆ dêh char Đắk Nông, sơnăm ‘nâu tŏ phang pơđang dêh hlŏh kơ dôm sơnăm sơ̆. Đak tơ̆ 33 dơnâu đak hrŏ tôch dêh, đei dơnâu đak hrơ̆ ƀôh teh hloi. Ƀok Doãn Gia Lộc, Kơdră Anih vei lăng choh jang xa păng atŏk tơiung tơring tơrang apŭng Krông Nô, tơroi, apŭng oei kơchăng bơ̆ jang hăm dôm anih vei lăng dơnâu đak, tơ̆ dôm hơbong, thong đak tih vă pơchoh đak ăn tơring choh jang xa. Lơ̆m noh, dôm dơnâu đak athei pơchoh đak mă đơ̆ng ưh đei pơm tơlĕch unh điên ră: “Khei ‘năr tŏ phang dêh hlŏh, ƀât mă unh điên măt ‘năr đei tơmât tơ̆ tơlei unh điên ‘nŏh athei dôm hnam kơmăy vang pơchoh đak hai. Nhôn jang hơdoi hăm Hnam kơmăy unh điên Buôn Kuốp, đơ̆ng 10h pơgê truh 3 jơ kơsơ̆ ‘nŏh công ty gơ̆t mong đak, mă lei đơ̆ng 3 jơ kơsơ̆ truh 9 jơ pơgê đơ̆ng rŏng, công ty athei pơchoh đak vă pơyoa ăn tơdrong choh jang xa, mă đơ̆ng ăn kơmăy kơdâu dăh mă ưh”. 

Kiơ̆ ƀok Trần Văn Khánh, Kơdră chĕp kơ̆l Công ty Hnam kơmăy unh điên Buôn Kuốp – anih vei lăng 3 tŏ hnam kơmăy pơm kiơ̆ kơnao kung tơ̆ đak krong Krông Nô, ro klĕch 2 dêh char Đắk Nông păng Đắk Lắk, tơroi, sơnăm ‘nâu El Nino ƀôh tôch hơdăh. Đak ‘mi păng đak tơ̆ dôm dơnâu tŏ sĕt ƀiơ̆ kơ dôm sơnăm adrol sơ̆. Công ty đĭ jang hăm dôm apŭng găh 2 dêh char Đắk Lắk păng Đắk Nông vă băt hơdăh tơdrong ‘mĕh vă yoa đak tơ̆ tơring. Đơ̆ng noh, tơlĕch trong pơchoh đak kiơ̆ tơdrong hơgăt đơ̆ng dôm dơnâu mong đak hlôi đei Thủ tướng teh đak kĭ ăn: “Bơ̆ jang kiơ̆ nơ̆r pơtho đơ̆ng Thủ tướng teh đak păng dôm hla ar chih đơ̆ng dêh char Đắk Lắk, Đắk Nông găh tơdrong tơjră hăm tŏ phang pơđang, ưh kơ măh đak, nhôn jang hơdoi vă pơtruh măh mai đak”.

Tŏ phang lơ̆m pơyan phang, đơ̆ng sơ̆ đĭ jing tơdrong nol tih hăm tơdrong arih xa, jang xa tơ̆ tơring Tây Nguyên. Mă lei tŏ ‘mi kial tơplih, bri ‘long hiong hơnơ̆ng tŏk bŏk pơjoă truh tơdrong vei sơđơ̆ng đak yoa. Dôm dêh char oei adrin akŏm jơhngâm, jên, tơmam, tơlĕch lơ trong jang vă tang găn tŏ phang đei yoa ‘lơ̆ng hlŏh, găn tôch ai tơdrong hiong răm ăn tơdrong choh jang xa.

Kiơ̆ Anih hơlen năng hơyuh plenh teh tơring Tây Nguyên, lơ̆m dôm khei blŭng sơnăm 2024 đak ‘mi jur tơ̆ Gia Lai tŏ sĕt hlŏh kơ jô̆ păh lăp rim sơnăm. Đơ̆ng hơtuch sơnăm 2023 truh dang ei, đak tơ̆ dôm đak krong thong đak hrŏ hơnơ̆ng păng hlôi đei tơdrong ưh kơmăh đak tơ̆ 1,2 tơring hơtăih kơ dơnâu đak.

Kiơ̆ kơ ‘nŏh, đak tơ̆ đak krong Ba păng đak krong Ayun oei hrŏ hơnơ̆ng, akŏm kơsô̆ đak ro tŏ sĕt hlŏh kơsô̆ jô̆ păh lăp lơ sơnăm âu ki đơ̆ng 31 - 49%. Tơdra adrol đơ̆ng dang ei truh khei 5-2024 tŏ phang oei đei hơnơ̆ng păng ‘năr tŏ roi dêh, đei tơ̆ lơ tơring. Khei ‘năr âu dôm đak krong thong đak tơ̆ dêh char Gia Lai rŏ năng đak jur hrŏ tôch dêh, tôch hơmơt ưh kơmăh đak. Đơ̆ng noh jing đei phang pơđang tơ̆ 1,2 tơring hơtăih kơ dơnâu đak. Anih âu kŭm tơdra, đơ̆ng hơtuch khei 3 rŏ năng gô đei tŏ phang pơđang tơ̆ lơ tơring lơ̆m dêh char Gia Lai.