Trong gre năm truh dôm apŭng Chư Sê-Chư Pưh-Chư Prông, dêh char Gia Lai kơjung hloh 32km, tuơ̆ng ‘lơ̆ng rŏ nhen thoi che đe sơ̆k klĕch mir na, thong đak, bri kông, tơƀưh trong gre 25, Trong gre 14, năm klĕch lơ xăh, thĭ trơ̆n kơ 2 apŭng Chư Pưh, chư Sê, truh tơ̆ dôm xă pơmat tat kơ apŭng sơlam Chư Prông. Trong ‘nao đei et hơtŏk, tam mă tơƀôh tơ̆ la-kak, mă lei mă tơpă tơ̆ yăn âu gre chơ chuĕn tơmam kơdâu vih vât hơnơ̆ng bơih.

Ƀok Mai Thế Chiến, tơ̆ plei Hợp Hòa, xăh Ia Drăng, apŭng Chư Prông tơroi, ƀok nhen ƀôh phêng lơ̆m jơhngâm đon, nhen găn tôch tơdrong gleh hrat pơmat tat bơih. Trong adrol sơ̆ tôch krê iŏk pơdreu jên jang hiơ̆ hyĭn, tơdăh jang kĕh tôch hrĕnh, đang hơdrol kơ sơnăm ‘nao truh hloi, chĕp ba lơ tơdrong ‘lơ̆ng ăn tơdrong ‘lơ̆ng ăn kon pơlei tơ̆ tơring: “Adrol sơ̆, tơdrong yak vih vât đơ̆ng nhôn tôch mơmat. Đơ̆ng hnam năm tơ̆ xăh Ia Gar dăh mă Ia Mer athei năm kuĕch kuoch lơ trong pha ra băl, tŏ ‘nŏh ‘mui, ‘mi ‘nŏh trôk rơbơ̆r. Trong ‘nâu pơm đang tơmât yoa ‘nŏh tôch hiôk ăn kon pơlei chă chơ tĕch tơmam đơ̆ng choh jang, pơjing tơdrong hiôk hian ăn kon pơlei tĕch tơmam đơ̆ng choh jang đei kơtă tơ̆ hnam hăm kơjă măk ƀiơ̆. Mă 3 dơ̆ng, trong ‘nâu oei pơih đei tơdrong ‘lơ̆ng ăn kon pơlei jang xa hai, mă loi tơ̆ tơring sơlam pơmat tat nhen nhôn âu.

Kŭm hăm dôm tơdrong jang pơm trong gre tơm hlôi đei jang đang lơ̆m sơnăm 2023, tơring Tây Nguyên oei đei dơ̆ng lơ tơdrong jang vă kĕh bơih, mă ưh ‘nŏh oei ming man, mă ưh ‘nŏh oei pơih dơ̆ng trong ‘nao. 1 lơ̆m kơsô̆ ‘nŏh jĭ trong gre tơƀưh dôm xăh Ia Mlá, Đất Bằng, Phú Cần truh tơ̆ thĭ trơ̆n Phú Túc, apŭng Krông Pa, dêh char Gia Lai, kơjung hlŏh 8km, jên tơmât jang truh 90 ti.

Kiơ̆ ƀok Hồ Văn Thảo, Kơdră vei lăng kon pơlei apŭng Krông Pa, trong ‘nâu đĭ man vă đang bơih păng gô hơnhăk ba tơdrong đei yoc tôch ‘lơ̆ng, tưk tơiung đei tơdrong choh jang xa păng tĕch mơdro hai: “Trong ‘nâu năm klĕch 1 tơring xă hlŏh 1.000 hecta teh choh jang xa păng găh tơring vă tơruih đak đơ̆ng Dơnâu Ia M’lá. Kơna gơh năng ‘nâu jĭ trong tôch đei yoa, pơm tơjur ƀiơ̆ jên jang đơ̆ng kon pơlei păng pơm hơtŏk iŏk yoa. Ƀât pơm trong ‘nâu kon pơlei tôch hơiă. Adrol sơ̆ năm tôch trong ‘nao kơtĕch 2 jơ 1 puăt ‘mơ̆i păng lăp hơdrô̆ gre hon đa đĕch gơ̆h năm, đơ̆ng rŏng kơ pơm đang trong ‘nâu đĭ đăng tơmam đơ̆ng choh jang xa đei, gre chơ chuĕn tơmam vih vât đơ̆ng Phú Túc, Ia M’lá păng Phú Cần tôch hiôk.”

Kŭm hăm lơ trong pơm tơƀưh tơring tơrang, trong gre tơ̆ tơring kơdrâm Tây Nguyên kŭm đei tơmât jên jang ‘lơ̆ng ‘năi. Nhen tơ̆ Lâm Đồng, ‘ngoăih kơ tơdrong jang pơih xă Trong krang Prenn tơƀưh plt Đà Lạt hăm apŭng Đức Trọng ‘nao man đang, oei đei dơ̆ng vă jê̆ 10 tơdrong jang pơm trong lơ̆m plt Đà Lạt oei bơ̆ jang ‘năi. Tơ̆ Đăk Lăk, Trong tih găh Hơlĕch Pơmât (trong Nguyễn Chí Thanh) tơƀưh cham gre păr Buôn Ma Thuột hăm plt hlôi đei tơmât yoa, Trong gre dêh char kơsô̆ 1 tơƀưh Buôn Ma Thuột hăm apŭng Buôn Đôn tŏk bŏk đei hơmet pơ ‘lơ̆ng. Tơdrong jang pơm trong tơƀưh Trong gre 26 – Trong gre 14 – Trong dêh char kơsô̆ 8 păng tơdrong jang pơih xă trong Giải Phóng, plt Buôn Ma Thuột kŭm oei tơlĕch jang. Thĭ trơ̆ Plei Kần, apŭng sơlam Ngọc Hồi, dêh char Kon Tum kŭm oei tơplih tôch ‘lơ̆ng hăm Tơdrong jang pơm trong gre găh Pơbăh thĭ trơ̆n, akŏm đĭ đăng jên jang hlŏh 320 ti.

Mŏ Phạm Thị Thủy, kon pơlei tơ̆ thĭ trơ̆n ăn tơbăt, trong gre ‘nâu ưh lăp tơgŭm ăn kon pơlei tơ̆ găh Pơbăh thĭ trơ̆n đĕch mă tơdrong chă yak năm tơ̆ tơring kơdrâm kŭm tôch hiôk hian, pơih đei tơdrong ‘lơ̆ng vă tĕch mơdro, tưk tơiung thĭ trơ̆n Plei Kần truh jê̆ ƀiơ̆ hăm đon pơhnŏng jang tŏk jing thĭ xăh: "Kon pơlei tôch hơiă yoa đei trong ‘nâu. Trong ‘nâu tôch ‘lơ̆ng, chơ chuĕn tơmam, yak vih vât jê̆ thĭ trơ̆n ƀiơ̆, vă mưh thĭ trơ̆n tŏk jing thĭ xăh kơnh sư roi ‘lơ̆ng ƀiơ̆, jang xa, tĕch mơdro kŭm hiôk hian ƀiơ̆."

Tơdăh nhen dôm tơdrong jang pơm trong kơhrĕng ti hlak jên oei tưk tơiung tơdrong ‘lơ̆ng ăn rim apŭng, rim xăh ‘nŏh dôm tơdrong jang pơm trong gre rơbâu ti hlak jên oei tơgŭm ăn dôm dêh char Tây Nguyên dar dĕh pơjing đei trong jang mŭk drăm tôch gĭt kăl. Gĭt kăl hlŏh lơ̆m kơsô̆ ‘nŏh jĭ tơdrong jang pơm Trong gre kơdâu hrĕnh Buôn Ma Thuột-Khánh Hòa, hăm kơsô̆ jên jang vă jê̆ 22 rơbâu ti.

Kiơ̆ tơdrong Tơproh trong truh sơnăm 2030, vă jang truh sơnăm 2050, trong gre kơdâu hrĕnh ‘nâu jĭ trong hre tơm vă pơjing 1 lơ̆m 5 trong jang mŭk drăm tơm tơ̆ tơring Tây Nguyên, hăm tơdrong vă pơ ‘nhŏ hơdrol ‘nŏh jĭ pơvih pơvăn, chă tơmang lăng păng chơ chuĕn tơmam. Đei tơlĕch jang đơ̆ng khei 6 sơnăm 2023, dang ei trong gre kơdâu hrĕnh Buôn Ma Thuột-Khánh Hòa đĭ vă nhen um ai bơih. Ƀok Đặng Thọ Dần, Phŏ Kơdră Lăm pơgơ̆r pơm trong, Anih vei lăng dôm tơdrong jang Pơm trong păng achoh jang xa, atŏk tơiung tơring tơrang dêh char Đắk Lắk ăn tơbăt, tơdrong jang ‘nâu oei bơ̆ jang tôch pơnĕh:

“Hrei ‘nâu, đơ̆ng rŏng kơ đei teh chưk vă pơm trong, dôm anih iŏk jang oei akŏm jơhngâm chưk hơmet teh, man trong vă pơvih ăn tơdrong jang man trong gre kơdâu hrĕnh âu. Nhen thoi tơdrong jang kơsô̆ 1 ‘nŏh 100% đĭ đei trong pơvih ăn tơdrong jang ming man bơih. Oei tơdrong jang kơsô̆ 2 ‘nŏh kŭm jang đei hlŏh 70% tơdrong vă pơvih. Tơdrong jang kơsô̆ 3 ‘nŏh hlôi pơih tôch trong păng tŏk bŏk pơgơ̆r bơ̆ jang tôch ai”.

2023 ‘nŏh jĭ sơnăm dôm dêh char Tây Nguyên tơtă tơƀâp pơmat tat găh tơdrong hơtŏk hrĕnh tơdrong tơlĕch jên jang kơ teh đak, mă lei tơdrong jang ‘nâu hlôi đei hơmet pơ ‘lơ̆ng lơ̆m dôm khei hơtuch sơnăm păng roi hơmet pơ ‘lơ̆ng ƀiơ̆ ƀât blŭng sơnăm 2024, mă loi hăm dôm tơdrong jang pơm trong gre. 

Dôm tơdrong jang pơm trong gre lơ̆m tơring, tơdrong jang pơm trong tơƀưh hăm tơring nai đei tơlĕch jang pran ‘lơ̆ng, dar dĕh pơm tơƀưh dôm tơring jang mŭk drăm tơ̆ rim dêh char, jô̆ hloi tơ̆ tơring Tŏk bŏk-Tây Nguyên, pơjing dơ̆ng jơhngâm pran vă tưk tơiung tơdrong jang mŭk drăm, tơpôl.