Sơ̆ ‘noh unh hnam tơnap tap lơ̆m xah, unh hnam ƀok Ayua Nha Phương, bơngai Bru-Vân Kiều, tơ̆ pơlei Sing A, xah Ea Drông, thĭ xah Buôn Hồ hlôi hơdrin “klaih đơ̆ng hin dơnuh” đơ̆ng sơnăm 2017. Hăm tơdrong iŏk yua sơđơ̆ng hloh 200 trĭu hlj rim sơnăm, ƀok man đei hnam kơjăp ‘lơ̆ng. Ƀok Ayua Nha Phương ăn tơbăt, tơdrong pơhrăm gah choh jang xa păng pơhrăm kih thuơ̆t pơtăm ‘long, rong kon tơrong tơ̆ Buôn Hồ adoi đei pơih hơnơ̆ng, ưh đei huach jên, tơgŭm kon pơlei hơtŏk hloh lơ̆m tơdrong pơm jang: “Rim anih asong jang đe pơih lăm pơtho ăn kon pơlei băt gah vei lăng ‘long pơtăm kon tơrong, pơjing trong jang hơp tak xah rong bơbe, rong nhŭng, rong rơmo. Asong tŏk iŏk jên pơm jang, tơgŭm tơm tơđah, kon yŏng, pơtho gah khua hŏk kih thuơ̆t. Noh jinh tơdrong jang hơdah vă ăn kon pơlei adoi nhen unh hnam inh sut lê̆ pơngot tơjur hin dơnuh, hơtŏk mŭk drăm roi năr roi hơtŏk hloh”.

Kră pơlei Y Khuê Ayun, bơngai Ê Đê, tơ̆ pơlei Kwang A, xah Cư Bao, thĭ xah Buôn Hồ ăn tơbăt: dôm tơchơ̆t jang tơgŭm gah teh pơm hnam, teh choh jang, pơtho tơdrong jang hlôi pơyua kơjăp, pơm tơplih um rŭp pơlei pơla. Pơlei Kwang A dang ei đei 210 unh hnam hăm jê̆ 1.000 măt bơngai, noh đei jê̆ 100 unh hnam đei ƀôh ƀiơ̆, oei pă 3 unh hnam đĕch hin dơnuh. Rim unh hnam pơm jang đei yua sơđơ̆ng păng lơ hloh hơdrol ki, lơ unh hnam đei yua hloh 2 – 3 tih hlj rim sơnăm. Mŭk drăm hơtŏk tơ-iung, kon pơlei đei jên ming man hnam oei, răt tôm tơmam yua lơ̆m unh hnam, răt tơmam drăm choh jang, tơgop jên pơm trong nơnăm tơ̆ pơlei pơla, hăt hot atŭm hăm jơnŭm pơgơ̆r tơring pơjing tơring tơrang ‘nao: “Pơm trong tơ̆ tơring tơrang ‘nao dang ei đei truh 80%, akŏm rơ̆m rĕk đei jang tơnăp, pơ-‘nguaih cham đei pơgơ̆r rim giĕng, rim khei. Trong nơnăm lơ̆m pơlei pơla đei unh hơyuh tơ̆k hơdah. Gah vei sơđơ̆ng tơpôl chĭnh trĭ, tơdrong tơguăt tơguăl dôm tơdrong khop lơ̆m tơring đei jang ‘lơ̆ng, tơdrong tơgŭm hăm bơngai đei kŏng, unh hnam hin dơnuh, unh hnam tơjê̆ hin dơnuh đei asong tŏk iŏk jên vă hơtŏk mŭk drăm unh hnam. Inh chơt hơ-iă păng pơ-ư pơ-ang dêh”.

Dôm sơnăm kơ âu, thĭ xah Buôn Hồ hlôi akŏm jơhngơ̆m jang vă hơtŏk mŭk drăm – tơpôl lơ̆m tơring kon kông. Đơ̆ng sơnăm 2019 truh dang ei, kiơ̆ đơ̆ng dôm tơdrong tơchơ̆t jang kơ teh đak, thĭ xah hlôi tơgŭm hloh 43.000m2 teh oei, 214 ƀôn mong đak ăn unh hnam hin dơnuh. Akŏm 20 ‘măng tơroi gah tơdrong jang, ‘nhăk bơngai jang năm jang tơ̆ teh đak đe; pơih 27 lăm pơtho tơdrong jang, hơvơn kơ hrĕng bơngai kon kông vang akŏm.

Man ‘nao păng ming hơmet kơ hrĕng tŏ hnam tơguăt tơguăl, hnam ‘mêm kơ-eng; pơm trong ăn jê̆ 3.000 unh hnam kon pơlei kon kông gơh tŏk iŏk jên jang hăm kơsô̆ jên hre hloh 121 tih hlj. Ƀok Nông Văn Chắn, (bơngai Nùng) Kơdră pơlei Pon 1, xah Bình Thuận, thĭ xah Buôn Hồ akhan: dôm pơkăp jang noh hlôi pơjing jơhngơ̆m pran vă kon pơlei hơtŏk jang xa, hơtŏk mŭk drăm, sơđơ̆ng tơdrong hơrih: “Lơ̆m thôn nhôn dang ei roi năr roi hơtŏk tơ-iung. Mŭk drăm, joh ayŏ, vei sơđơ̆ng tơpôl, tơdrong hơrih kon pơlei dang ei đei hơtŏk ‘lơ̆ng. Unh hnam hin dơnuh păng tơjê̆ hin dơnuh pơtoi tơjur ƀôh hơdah, lơ̆m thôn dang ei oei pă 4 unh hnam hin dơnuh, unh hnam brăm ƀiơ̆ noh tŏk hloh 65 %".

Ƀok Y Cing Mlô, Phŏ Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei thĭ xah Buôn Hồ ăn tơbăt, tơring tŏk bŏk oei hơdrin jing tơring kơdrơ̆m kơluăi 3 ah sơnăm 2025, sơkơ̆t jing anih tơm hơtŏk tơ-iung hloh kơ tơring gah Tu kơ dêh char Đăk Lăk ah sơnăm 2050. Lơ̆m tơchơ̆t jang noh, thĭ xah pơtoi akŏm jơhngơ̆m vă hơtŏk mŭk drăm – tơpôl tơring kon kông, hơtŏk tơdrong hlôh vao ăn kon pơlei; atŭm hăm noh tơrĕk asong tơdrong jang, pơtho tơdrong jang ăn kon hơ-ioh kon kông; akŏm pơtho khul jang kan ƀô̆ bơngai kon kông: “ ‘Nguaih kơ dôm tơdrong tơgŭm đơ̆ng Trung ương, dêh char kiơ̆ Tơchơ̆t jang đơ̆ng teh đak noh thĭ xah adoi akŏm jơhngơ̆m ming man tơdrong kăl pơm jang tơ̆ dôm tơring kon kông. ‘Nâu jing minh tơdrong pơkăp jang kăp gĭt vă hơtŏk tơdrong hơrih kon pơlei, vă pơm thoi yơ tơdrong hơrih kon pơlei tơ̆ tơring pơsĕl, mă kăl noh tơdrong hơrih kon pơlei lơ̆m tơring kon kông dar deh đei tơrĕk hăm tơdrong hơrih kon pơlei tơ̆ tơring kơdrơ̆m. Đơ̆ng noh tơjur ƀiơ̆ tơdrong ưh đei hơtŏ dih băl hăm dôm tơring nai”.

Dôm tơchơ̆t jang hăm kon kông hlôi păng tŏk bŏk đei tơlĕch jang hlôi tơgop pơm tơplih um rŭp tơring tơrang, hơtŏk tơdrong hơrih kon pơlei tơ̆ thĭ xah Buôn Hồ, dêh char Đăk Lăk. Kiơ̆ đơ̆ng noh hơtŏk tơdrong tơguăt tơguăl kon pơlei, hơlêm rim kon pơlei athei hơtŏk ling lang, atŭm jơhngơ̆m pơjing pơlei pơla pran kơtang, tơgop pơjing thĭ xah “pơdrŏng guăng rŏ, cham char rơgoh ‘lơ̆ng, gơh hơgei, đon bơnôh dơnưp”.