Trước kia, người Pa Cô ( một nhóm thuộc dân tộc Tà Ôi) sống gần như tách biệt, ít tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Cuộc sống của họ phần nhiều dựa vào tự nhiên bằng cách săn bắt và hái lượm. Hơn 60 năm trước, nghe theo lời kêu gọi của Đảng và Bác Hồ, người Pa Cô đã bước ra khỏi rừng già để lập làng, lập bản. Từ cuộc sống ăn hang ở lỗ, từ mái đá hoang vu, người Pa Cô đã và đang từng bước hòa nhập với cộng đồng về mọi mặt, nhất là trong công cuộc xóa đói giảm nghèo.

Trước khi ổn định cuộc sống tại những buôn làng, cuộc sống người Pa Cô thường lang thang du canh du cư qua nhiều vùng đất khác nhau cho nên người dân tộc Pa Cô không có điều kiện để hương khói, chăm sóc phần mồ mả của ông bà tổ tiên mình. Thế nên, cứ khoảng mười, mười lăm năm hay hai mươi năm các bản làng người dân tộc Pa Cô sẽ tổ chức lễ A Riêu Ping một lần nhằm báo hiếu với ông bà tổ tiên của mình. Lễ hội này được duy trì đến ngày nay.

Đầu tháng 8.2023, đồng bào Pa Cô ở bản Ân Triêng, xã Trung Sơn, huyện miền núi A Lưới của tỉnh Thừa Thiên Huế đã tưng bừng tổ chức lễ hội A Riêu Ping với đầy đủ lễ tục cổ xưa và cả những nét văn hóa mới. 

Địa điểm tổ chức là một bãi đất trống. Trước khi chính thức khai hội, những người đàn ông khéo nhất bản được chọn đục đẽo những thân cây thành các biểu tượng A Ponl đặc trưng phục vụ lễ hội.

Anh Hồ Văn Lồi giải thích về biểu tượng A Ponl

Thời gian tổ chức lễ hội thường kéo dài trong ba ngày, ba đêm. Trong những ngày đó, phụ nữ, đàn ông Pa Cô cùng nhau chuẩn bị nhiều sản vật dâng lên tổ tiên và thiết đãi khách quý. 

Trước khi cất bốc hài cốt người đã khuất về nhà mồ 3 ngày, các gia đình và dòng họ làm lễ cúng Giàng và người đã khuất cáo mời về dự lễ A Riêu Ping.

Sau khi làm các lễ tục mời gọi và hỏi ý kiến người âm, sáng sớm hôm  sau, dân làng sẽ đến các phần mộ của người đã khuất tiến hành các phần việc bốc mộ. Theo luật tục, khi bốc các hài cốt còn mới, các gia đình đặt câu hỏi "bốc hết chưa", người giúp cất bốc chỉ cần lấy một vài bộ phận nào đó tượng trưng mà trả lời "hết rồi" thì xem như hài cốt người quá cố đã được lấy hết và đưa vào các t'ràng (tiểu) mang về như những người khác.

Già làng Hồ Hạnh, bản Ân Triêng 1, xã Trung Sơn, huyện A Lưới cho biết, việc đặt nhà mồ cũng phải tuân theo thứ tự. Nhà mồ của chủ làng được đặt ở ví trí đầu tiên, kế theo là các dòng họ của làng. Địa điểm đặt nhà mồ đặt ở gần các con suối có nước chảy quanh năm. Theo quan niệm của người Pa Cô, việc đặt nhà mồ ở đó để những người đã khuất luôn mát mẻ và thuận lợi trong làm ăn ở thế giới bên kia. Phía trước nhà mồ được trang trí bằng các họa tiết hình truyền thống với gam màu chủ đạo là đỏ, đen và trắng. 

Lo xong việc nhà mồ, trai làng thay nhau đánh chiêng, đánh trống và nhảy múa, ca hát suốt ngày đêm, gọi là "đánh trống, chiêng "nuôi" người đã khuất". Để tỏ lòng tôn kính, những người đến dự lễ cũng tham gia vào các màn nhảy múa. Có những lúc đoàn "vũ công" lên đến cả trăm người. Họ vừa nhảy, vừa hát.

Cứ thế, cuộc múa hát kéo dài cho đến ngày thứ ba thì dân làng và khách mời cũng như khách thập phương cùng tham gia vào lễ đâm trâu. Theo tục lệ cũ, mỗi dòng họ trong làng bắt buộc phải có một con trâu lớn cúng lễ; nay thực hiện theo nếp sống mới, việc tổ chức lễ hội cũng có sự thay đổi, tránh lãng phí, tốn kém. Theo đó, các họ tộc tùy theo khả năng có thể tế trâu, bò hoặc dê đều được. /.

Hoàng Thái/VOV4