

Nghi lễ truyền thống
Trong tiếng Dao, lễ cúng thần cây thuốc rừng được gọi là "Ship đèng nòm menh miênz". Người Dao quan niệm rằng con người, cây cối và vạn vật xung quanh đều có linh hồn. Vì thế, các thầy bốc thuốc nam ở xã Phú Xuyên tin rằng thần cây thuốc luôn bảo vệ và che chở cho dân làng, mọi hoạt động của các thầy thuốc đều được Đèng nom menh miênz quan sát và theo dõi.

Chị Dương Thị Kim Cảnh, người dân ở thôn Tân Lập, xã Phú Xuyên chia sẻ: "Từ xa xưa các cụ người già đã lưu truyền lại những cây thuốc quý ở trên rừng. Những cây thuốc đó lại có rất nhiều tác dụng chữa khỏi bệnh. Nghi thức cúng cây thuốc rừng dịp đầu năm chính là để tạ ơn, trả ơn, rồi tri ân nguồn tài nguyên quý của rừng, những cây thuốc quý rừng. Và cũng mang ý nghĩa tâm linh, mong sự phù hộ độ trì của thần rừng, của thần linh".

![]() |
Việc thờ cúng thần cây thuốc rừng thường được thực hiện trong phạm vi từng gia đình, đặc biệt là những gia đình hành nghề bốc thuốc nam chữa bệnh. Nghi thức này thường được cúng vào dịp đầu năm, sau Tết Nguyên Đán, gia chủ sẽ chọn một ngày phù hợp và mời thầy đến cúng. Tuy nhiên, cũng có gia đình cúng mỗi năm hai lần, đầu năm và giữa năm.
Ông Triệu Văn Viên, chủ hộ bốc thuốc nam ở thôn Tân Lập, xã Phú Xuyên cho biết: "Tục cúng cây thuốc rừng dịp đầu năm của người Dao quần chẹt chúng tôi là một nghi lễ không thể bỏ được. Ngoài ra, mỗi lần vào rừng hái thuốc, gặp cây thuốc đầu tiên phải đọc lời khấn xin, sau đó mới được lấy cây thuốc về. Thuốc chỉ được hái với số lượng vừa đủ, không hái quá nhiều, để ai cũng được hưởng lộc của rừng và cũng để bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên. Người thấy thuốc phải cẩn trọng lời ăn, tiếng nói, tránh mạo phạm đến thần Cây thuốc rừng nếu không không sẽ bị quở trách”.
Lễ vật của mâm cúng cây thuốc rừng thường đơn giản, tùy vào lòng thành tâm của gia chủ, có thể cúng đồ mặn hoặc cúng chay đều được. Lễ vật không quá cầu kỳ, có thể chỉ là miếng thịt, một con gà, cũng có thể chỉ là hai bìa đậu luộc, hai quả trứng, một bát gạo. Đồ lễ cúng đơn giản là vậy nhưng nhất thiết phải có đồ giấy tiền vàng làm từ giấy bản của người Dao.
![]() |
Theo thầy cúng Phùng Văn Lập, nghi thức cúng này đối với người Dao quần chẹt chỉ cần mời một thầy cúng trước bàn thờ gia tiên. Nhưng đối với nhóm ngành Dao Đỏ thì cần đến hai thầy cúng, một thầy cúng ở nhà, một thầy cúng ở ngoài sân hoặc ở cạnh bìa rừng. Bài cúng thường có nội dung: "Hôm nay là ngày lành tháng tốt, gia đình chúng tôi có mâm cơm... Chúng tôi xin ta ơn tổ tiên, cảm ơn thần cây thuốc rừng. Mong các vị về thụ hưởng lễ vật và phù hộ cho nghề thuốc của gia đình, cầu sức khỏe cho mọi người".
Sau khi cúng xong, lễ vật cúng thần cây thuốc được hạ xuống, các thành viên trong gia đình cùng nhau thụ lộc, mong muốn luôn nhận được sự che chở, phù hộ của Đèng nòm menh miênz.
Giá trị văn hóa và phát triển
Ngày nay, thuốc nam của người Dao Phú Xuyên - Đại Từ - Thái Nguyên đã trở thành một sản phẩm du lịch được nhiều du khách đặt mua. Tục cúng thần cây thuốc rừng của bà con nơi này cũng được duy trì để cầu mong sức khỏe, bình an, cũng như sự phát triển của nghề bốc thuốc nam truyền thống. Đây không chỉ là một nét đẹp văn hóa mà còn là tài sản quý báu cần được trân trọng và phát huy./.
Viết bình luận