Thổ cẩm của người M’nông, màu sắc chủ đạo là màu xanh, đen, pha chút đỏ và vàng. Nổi bật là các hình thêu tam giác nối kết, lồng ghép vào nhau và được tô điểm bằng hình ảnh cách điệu chim, thú, cỏ cây hoặc những hình ảnh sinh hoạt hàng ngày. Các hoa văn thổ cẩm thể hiện quan niệm tín ngưỡng của người Mnông về đất trời, sông núi, sức mạnh thiên nhiên và sự dũng cảm của con người…

Nghệ nhân hướng dẫn dệt thổ cẩm

Theo bà U Han, một trong những người dệt thổ cẩm khéo léo nhất ở xã Đắc Ndrung, mỗi sản phẩm thổ cẩm thể hiện sự khéo léo, sáng tạo và tình cảm của người dệt. Chính vì vậy, thổ cẩm được xem như là thước đo đánh giá sự khéo léo, cần cù, đảm đang của người con gái M’nông khi ra mắt nhà chồng.

"Ngày xưa phụ nữ M’nông phải biết dệt, để khi lấy chồng, các sản phẩm dệt sẽ làm vật đáp lễ nhà chồng, như njuh (chăn to), rnô| (váy thêu hoa văn) bắt buộc phải có. Không biết dệt là nhà chồng chê lắm. Tôi trước khi lấy chồng cũng không biết dệt, không có lễ vật như njuh, rnô| cho nhà chồng, bị nhà chồng chê và thậm chí không nhận là dâu luôn. Từ đó tôi cố mày mò tự học dệt và dần dần tôi dệt được hết" - bà U Han kể.

Một lớp dạy dệt thổ cẩm ở Đắc Ndrung

Bà U Hậu, ở bon Ndrunglu, cho biết, nghề dệt thổ cẩm đã gắn bó người phụ nữ M’nông qua các thế hệ, mẹ truyền nghề cho con gái, chị bày cho em. Ngay từ khi còn nhỏ, các thiếu nữ  đã được chỉ dạy, làm quen với nghề dệt thổ cẩm, đến tuổi lấy chồng thì tự tay dệt được bộ váy áo để làm của hồi môn.

Đẹp và bền, nhưng sản phẩm thổ cẩm vẫn khó cạnh tranh với hàng may sẵn

Hiện nay, thổ cẩm vẫn hiện diện trong đời sống hàng ngày của người Mnông ở Đắc Ndrung. Tuy vậy, do nguyên liệu ngày càng đắt đỏ, trong khi những sản phẩm may sẵn lại rẻ và phong phú chủng loại, nên số em gái học dệt và biết dệt ngày càng ít dần.

Để duy trì và bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống của dân tộc M’nông, từ năm 2012-2014, xã Đắc Ndrung đã mở nhiều lớp dạy dệt thổ cẩm cho phụ nữ địa phương.  Hàng chục lượt chị em sau khi tham gia khoá học đều tự trang bị cho mình một bộ khung cửi, lúc rảnh rỗi lại tự dệt nên những sản phẩm thổ cẩm sử dụng trong gia đình. Tuy vậy, để thổ cẩm trở thành hàng hoá và nghề dệt được tiếp nối rộng hơn thì rất khó khăn.

Sản phẩm thổ cẩm truyền thống rất bền, lại phù hợp với điều kiện khí hậu quanh năm gió lạnh ở Đắc Song, nên được bà con Mnông rất ưa chuộng. Điều hạn chế là thổ cẩm có giá bán khá cao, mỗi chiếc váy giá khoảng 700 nghìn đồng, chăn trên 1 triệu đồng, nên khó cạnh tranh với hàng may sẵn giá rẻ tràn ngập thị trường.

Do vậy, việc dệt thổ cẩm của phụ nữ Đắc Ndrung vẫn chỉ để thoả lòng đam mê và giữ lại nét văn hoá của dân tộc mình.

Thị Đoắt/VOV-Tây Nguyên