Cứ mỗi độ Tết về, hương bánh khảo mát thanh lại thoang thoảng ở góc bếp của mỗi gia đình người Tày, Nùng (xã Vân Trình, huyện Thạch An, tỉnh Cao Bằng). Chừng nào trong nhà còn bánh khảo, chừng đó vẫn còn là Tết.

Bánh khảo làm hoàn toàn thủ công, dù để lâu cũng không mốc, hay mất đi hương vị vốn có. Trên bàn thờ, người dân Cao Bằng thường xếp nhiều chồng bánh khảo bên cạnh những cặp bánh chưng vuông vắn. Khách đến chơi những ngày Tết, chủ mời dùng bánh khảo, vừa để tỏ lòng mến khách, vừa để khách được thưởng thức hương vị của thứ bánh cổ truyền. 

Chị Nùng Thị Oanh cho biết: "Bánh khảo là món bắt buộc phải có trong dịp Tết của người dân tộc Tày, Nùng từ xa xưa. Từ khi tôi đặt chân về đây làm dâu cho đến giờ thì cứ ngày Tết không bao giờ thiếu bánh khảo trên bàn thờ tổ tiên, bất kể nhà nào cũng thế. Nói chung, qua Cao Bằng mà không thưởng thức thì coi như chưa được đặt chân lên đất Cao Bằng!"

Để làm bánh khảo, việc chuẩn bị đã được bắt đầu từ giữa tháng chạp. Đường là đường phên vàng rộm. Nhân bánh phải đủ vừng đen, lạc rang giã nhỏ và mỡ lợn luộc chín.

Kinh nghiệm của bà Nguyễn Thị Duyên là phải chọn gạo ngon, đãi sạch, rang lên, mang đi xay rồi hạ thổ. Thịt mỡ luộc lên, thái nhỏ, tẩm ướp với đường để 2-3 ngày mới làm được nhân.

Sau khi chuẩn bị xong phần bột và nhân bánh, người ta nén bánh trong khuôn vuông. Nén bánh vào khuôn là công đoạn đòi hỏi sự khéo léo. Nén mạnh tay quá bánh sẽ cứng, nếu nhẹ quá thì bánh lại dễ bị bở.

Dù làm những chiếc bánh khảo thật kì công, nhưng niềm vui từ công việc này thì cũng thật nhiều.

Đầu xuân, năm mới, cùng những cái bắt tay ấm áp, những câu chúc may mắn, con người nơi đây như gắn kết với nhau hơn khi cùng thưởng thức những miếng bánh khảo đậm hương vị truyền thống bên bếp lửa bập bùng.

Với cụ Nùng Thị May, bánh khảo là biểu tượng cho con người giản dị của vùng đất này: "Bánh khảo Tết cho may mắn, giúp mình sang năm mới làm ăn thuận buồm xuôi gió hơn. Nên là năm nào cũng phải có bánh khảo".

Chuẩn bị đường phên làm bánh

Nén bánh khảo vào khuôn

Bánh khảo đã xong, được gói giấy màu sặc sỡ

Quốc Chung/VOV-Đông Bắc