VOV4.Êđê - Dak Lak hlăk mŭt hlăm yan hrui pĕ boh durian. Ti anăp klei rŭng răng kơ klei ruă Covid-19 hmaĭ kơ hdră ba čhĭ boh mnga lŏ hma srăng ngă kơ boh durian luič ênoh, dleh ba čhĭ, pô čih klei mrâo Sang mđung asăp blŭ Việt Nam nao leh ti kdriêk Krông Pač, anôk blei boh durian prŏng hĭn ti čar čiăng ksiêm dlăng yan boh mnga leh anăn anôk ba čhĭ. Boh sĭt brei ƀuh, klei ruă Covid-19 khă gơ̆ hmaĭ lu, ênoh hrŏ, ƀiădah boh durian ăt jing mta boh mâo ênoh yuôm bruă tŭ dưn lu hĭn ti čar.

Hlăk hlê hlăm yan hrui êmiêt boh durian, Lê Quang Anh, ti alŭ Phước Hoà, sa Êa Yông, mbĭt hŏng 10 čô mnuih mă bruă hlăk dôk hrui êmiêt boh hlăm đang truh 1 ha, dŭ ba kơ anôk mkăm kăp guôn phung ghan mnia nao blei. Ñu yăl dliê, boh durian thŭn anei mboh hĭn mkă hŏng thŭn dih. Ênoh čhĭ thŭn anei trŭn hĕ ƀ’ƀiă, ƀiădah ăt mâo čhĭ jih: “Hnơ̆ng boh durian mâo thŭn anei năng ai sang hmei mâo truh 25 tôn boh. Jih jang boh hlăm war mâo leh phung ghan mnia akâo blei jih, hŏng ênoh blei hlăm hma mtam jing 41 êbâo prăk/kg. Dŭm hrue hŏng anei mâo hrui êmiêt ba čhĭ yơh. Hrue tal êlâo mâo pĕ truh êbeh 1 tôn 7, hrue anei lŏ êbeh 2 tôn mơh. Kyua tuôm hĕ hŏng klei ruă tưp yơh, snăn jing dleh hlăm klei dŭ mdiăng hĭn kơ thŭn dih. Tôhmô thŭn dih mdiăng hlăm sa gưl mâo truh 5 tôn, snăn hlăm thŭn anei knŏng ƀiă hĭn mơ̆ng 2 – 2tôn mkrah đuič”.

Nah dih war Lê Quang Anh amâo mâo kbưi ôh anăn jing war boh durian Dona prŏng truh 1ha mkrah mơ̆ng Lê Văn Thành. Khădah mâo đa đa war hlăk hrui êmiêt sa wa lu mtam, ƀiădah sang Thành ăt adôk guôn. Lu phung ghan mnia hriê êmuh akâo blei, ƀiădah ñu ka tŭ ư čhĭ ôh“Ară anei gŏ sang kâo ka čhĭ ôh kyua boh durian ăt ka ksă ênŭm ôh. Ênoh ksă knŏng ƀiă, knŏng mâo khăt mă sôč brôč mơ̆ng 5 truh 700kg boh hlăm sa hrue, snăn luič liê ai tiê mă bruă snăk, dôk guôn mơ̆ng êla ksă ênŭm hĭn êlâo, mă bruă sa blư̆ mtam. Grăp hrue mtam yơh phung gha mnie hriê êmuh akâo čiăng blei, ƀiădah gŏ sang hmei ka čhĭ ôh, hmei ka mă prăk êlâo mơh. Kyua ka mâo kruak ôh ênoh blei snăn knŏng diñu lač êla čiăng čhĭ lŏ iêu đĭng blŭ hŏng diñu, snăn diñu hriê blei mtam, blei jih boh điêt thâodah prŏng blei jih, hŏng ênoh 42 êbâo prăk/kg ti hma. Ênoh čhĭ thŭn dih mka hŏng thŭn anei amâo mâo bi kpleh prŏng ôh, knŏng trŭn mă ƀiă đuič”.

Krông Pač ară anei, jing krĭng phŭn pla mjing đang boh durian hlăm čar Daklak, hŏng 3.500ha, hlăm anăn mâo truh 2.400ha hlăk mboh, lu jing mjeh Dona. Ti anei mâo phung ghan mniê hriê blei, mkra mjing lehanăn ba čhĭ boh durian kơ ala tač êngao prŏng hĭn hlăm čar Tui si knơ̆ng bruă mnia mblei hŏng ala tač êngao Dũng Thái Sơn, să Êa Kêñ, thŭn anei boh durian djŏ yan, grăp ha mâo mơ̆ng 22 -–25 tôn, đĭ hĭn mơ̆ng 15 -–20% mkă hŏng thŭn dih. Mơ̆ng akŏ yan truh kơ ară anei, grăp hrue phung gha mnia mâo hrui blei mơ̆ng 8 – 10 tôn ba čhĭ kơ dŭm čar: Huế; Đà Nẵng; Khánh Hoà; ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, Hà Nội, lehanăn ba čhĭ truh kơ ala čar Trung Quốc, Đài Loan, Hongkong... Mơ̆ng akŏ yan leh mtam ênoh čhĭ boh durian djuê Ri 6 jing mơ̆ng 30 êbâo truh 35 êbâo prăk/kg, boh durian Dona mơ̆ng 40 êbâo truh 45 êbâo prăk/kg. Lê Viết Chiến, k'iăng khua knơ̆ng bruă brei thâo, klei bi čhĭ mnia boh durian hlăm ala čar lehanăn hŏng ala tač êngao jing prŏng sơăi. Phung duh mkra mĭn srăng hrui blei hlăm brô 25 êbâo tôn, đru kơ bruă mkra mjing lehanăn ba čhĭ kơ ala tač êngao. hdră mă bruă srăng đuĕ nao kơ klei jăk tơdah amâo mâo ôh klei bi găn hlăm bruă dŭ mdiăng. Thŭn anei hmei mĭn srăng hrui blei lehanăn lôk tôk đŭng mă ƀluôn boh dưm hlăm hruh bi êăt hlăm brô mơ̆ng 4 êbâo truh 5 êbâo tôn pioh ba chĭ ƀrư̆ ƀrư̆, ênoh mĭn ba čhĭ kơ ala tač êngao hlăm brô 20 êbâo tôn. Ară anei hmei ăt hrui blei čiăng mâo djăp mnơ̆ng pioh ba čhĭ kơ ala tač êngao, ƀiădah hŏng ênoh jing amâo mâo lu ôh. Klei dleh tinei jing êlan dŭ mdiăng, kyua djŏ tuôm hŏng klei ruă tưp Covid 19, lehanăn tui duah êlan bi mnia mblei jăk. Dưi mghaih msir êlan dŭ mdiăng êjai hlăm wưng dôk mâo klei ruă tưp, lehanăn tui duah anôk bi mnia mblei phĭt snăn kâo mĭn klei hrui blei jăk boh durian thŭn anei amâodah hlăm dŭm thŭn kơ anăp”.

Nguyễn Huy Hoàng khua adŭ bruă lŏ hma kdriêk Krông Pač hưn, hlăm wưng anei kdriêk ăt adôk ngă klei kwang dar bi kbưi mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp covid 19, hlue hdră mtrŭn mrô 15 mơ̆ng knŭk kna. Čiăng mâo đru mnuih pla boh mâo čhĭ boh durian pô, mbĭt hŏng bruă bi mguôp hŏng djăp adŭ bruă, anôk bruă, bruă sang čư̆ êa alŭ wăl mkŏ mjing êpul kăp đru hŏng phung duh mkra, phung ghan mnia, mnuih ngă bruă, mgăt êdeh hrui blei, dŭ mdiăng boh durian djŏ hŏng hdră mtrŭn mơ̆ng bruă mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp, snăn êpul êya bruă srăng ngă hră mdah hŏng knơ̆ng bruă sang čư̆ êa kdriêk akâo kơ knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar Daklak lehanăn dŭm knơ̆ng dhar bruă djŏ tuôm bi đru: “Adŭ bruă mâo kčĕ leh kơ knơ̆ng bruă sang čư̆ êa kdriêk mtă kơ knơ̆ng bruă dŭ mdiăng mjing djăp klei găl čiăng kơ dŭm boh êdeh truăn kơ bruă dŭ boh durian ba čhĭ, hgŭm hŏng dŭm dhar bruă mdrao mgŭn ngă bruă mă test kman hŏng klei pral tinăn mtam hŏng phung mgăt êdeh, phung ghan mnia, phung djŏ tuôm hlăm bruă hrui blei boh durian, krih êa drao mdjiê kman... čiăng rơ̆ng kơ bruă mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp covid 19. Jih jang bruă mâo ngă hŏng klei mđrăm jăk sơăi, čiăng dưi hrui blei jih boh durian.”

Ya mta klei dôk găn hlăm đang war boh durian ti kdriêk krông Pač, čar Daklak brei ƀuh, klei toh hroh ênoh ênil boh durian hmư̆ hing hlăm wưng êgao, knŏng hŏng mjeh boh durian djuê hđăp, boh amâo mâo đei siam ôh, ênhă pla mjing hliê điêt mơh. Dŭm djuê mjeh boh durian kđeh kñĭ, asăr pê boh jăk hĭn hlăm čar ăt hrui blei hŏng ênoh yuôm, mơ̆ng 400 – 800 êklăk prăk/ha. Dŭm gưl bruă sang čư̆ êa tĭng mka leh êlâo kơ klei dleh dlan, lehanăn mâo hdră mghaih msir bi djŏ, rơ̆ng kơ mta boh mâo ênoh hĭn anei hlăm čar ăt dưi hrui blei hŏng klei jăk./.