VOV4.Êđê- Ti ana\p klei mâo ara\ anei, mnuih blei yua [rư\ hruê [rư\ mđing truh kơ du\m mta mnơ\ng dhơ\ng doh ê[a\t lehana\n mâo hnơ\ng tu\ ja\k, rơ\ng kja\p klei suaih pral. Mb^t ho\ng brua\ mđing ba brua\ lo\ hma mơ\ng ]ar nga\ brua\ hluê hdra\ mnê] mrâo, Lâm Đồng lo\ mđ^ hdra\ mtru\t mjhar mnuih [uôn sang ba yua du\m hdra\ duh mkra pla mjing hluê hnơ\ng ]ua\n doh ê[a\t, kla\ klơ\ng jing hnơ\ng ]ua\n pla mjing djam mtam VietGap. Amâo djo\ kno\ng bi h’^t anôk hrui blei mnơ\ng dhơ\ng [ia\dah hdra\ pla mjing anei lo\ rơ\ng ba w^t boh tu\ brua\ duh mkra h’^t kja\p.

Khă gơ\ [uôn pro\ng lăn dap kngư hlăm du\m hruê anei mâo hjan leh, [ia\dah bruă duh mkra pla mjing ti Anôk bruă pla djam doh mơ\ng pô ngă lo\ hma Mai Văn Khẩn, ti Thái Phiên, phường 1, [uôn pro\ng Đà Lạt, ]ar Lâm Đồng ăt ngă bruă mse\ aguah tlam mơh. Hlăm alu\ sang ală k^ng pro\ng 4ha, du\m mbuôn djam dưi kriê dlăng ksă êmă ho\ng kdrăp krih êa ]o\ng êran hjăn.

Sui ho\ng anei 10 thu\n, [uh gru hmô pla mjing hluê hdră hđăp đưm amâo mâo ba w^t boh mnga lo\ tuôm ho\ng phung ghan mnia kp^ ênoh, Mai Văn Khẩn jho\ng kmlăn ]an prăk knu\k kna, bi mlih ba pla djam hluê hdră pla mjing doh (VietGap). Êdei sa wưng kreh kriăng, tui hriăm klei thâo lehana\n duh bi liê, djam doh mơ\ng `u mâo anôk ba ]h^ h’^t kjăp hlăm sang ]ơ mnia. Mai Văn Khẩn yăl dliê: Băng

“Pla mjing hluê hdră doh VietGap ba w^t klei suaih pral kơ êpul êya. Êđăp ênang sơnăn kơh digơ\ đăo knang kơ pô. S^t pô dưi ngă boh tu\ dưn ba w^t đ^ h^n mkă ho\ng pla mjing du\m mta djam amâo mâo doh. Ara\ anei djam dưi ba ]h^ kơ du\m siêu thị ti Hà Nội, [uôn pro\ng Hồ Chí Minh lehana\n Đà Nẵng”.

Bruă ba yua hnơ\ng ]ua\n VietGap hlăm bruă pla mjing ba w^t boh tu\ dưn kơ mnuih blei [ơ\ng lehana\n mnuih ]h^ mnia. Hluê si Nguyễn Văn Lục, Anôk bruă kriê dăng hnơ\ng jăk mnơ\ng mă mơ\ng lo\ hma, dliê kyâo lehana\n mnơ\ng mă mơ\ng êa Lâm Đồng, ]ia\ng mnơ\ng mâo dưi djăp hnơ\ng ]ua\n doh VietGap ba yua djo\ hdră duh mkra tliêr kjăp:

“Du\m anôk bruă ]ia\ng mâo mă hră tu\ yap djăp hnơ\ng ]ua\n djam doh VietGap, sơnăn jih jang mnuih ngă bruă ăt mse\ mơh pô anôk bruă duh mkra bi mâo klei hriăm mjuăt hdră duh mkra pla mjing doh VietGap ]ia\ng thâo săng du\m hnơ\ng ]ua\n hlăm ana\n. Lehana\n hdră bruă ngă ăt hluê ngă djo\ mta k]ah mtru\n mnơ\ng [ơ\ng huă doh hluê si hnơ\ng ]ua\n VietGap. Lehana\n drei mâo hră điêt ]ih pioh ]ia\ng thâo hruê mlan hnơ\ng sui krih êa drao kơ mnơ\ng pla mjing ăt mse\ mơh hnơ\ng sui dưm hbâo. Lehana\n hlăm bruă hrui mă djam mtam ăt bi kriê kjăp amâo brei djam mtam le\ ti lăn”.

Mâo phung blei [ơ\ng đăo knang, akâo blei [rư\ hruê [rư\ đ^ sơnăn Mai Văn Khẩn mko\ mjing Êpul hgu\m bruă lo\ hma Mai Tiến, jak iêu 15 ]ô mnuih ngă mb^t. Ara\ anei yap mdu\m grăp huê, Êpul bruă hgu\m ba ]h^ hlăm sang ]ơ mnia hlăm brô 3 ton djam, boh kroh. Hluê si Mai Văn Khẩn, êngao kơ boh tu\ dưn tui duah phu\n agha, pô pla mjing lo\ [uh klă klei đua klam ho\ng djam mtam pô sơnăn bruă pla djam hluê hnơ\ng ]ua\n VietGap ăt jing hră m’ar ]ia\ng djam pô mâo anôk ba ]h^ hlăm sang ]ơ mnia:

“Klei gun kpăk pro\ng h^n ana\n jing mnuih [uôn sang bi m^n mâo lu mta bruă, bi ]ih pioh amâo dah bi hluê ngă du\m mta k]ah mtru\n hlăm hdră bruă VietGap mklă mklơ\ng leh, pia jing hnơ\ng ]ua\n. Tơdah drei ka dưi ngă sơnăn drei [uh `u dleh. {ia\dah s^t drei dưi ngă leh sơnăn drei [uh amâo mâo dleh ôh. Kyua drei bi liê ai tiê ]ia\ng krơ\ng kjăp mta k]ah mtru\n ]ia\ng djam mtam pô mâo ênoh yuôm, ba w^t kơ pô lu prăk kăk h^n”./.

Hluê si hdra\ ]ua\l mka\, kr^ng pla djam mtam doh ti Lâm Đồng lu jing ti Đà Lạt lehana\n 3 kr^ng djiêu gah mka\n mâo Lạc Dương, Đơn Dương, Đức Trọng, ho\ng ênha\ truh 12.500ha, gia\m 80% ênha\ pla djam mtam hla\m kluôm ]ar. Kha\ sna\n, klei na\ng mđing jing truh kơ wưng ara\ anei, gru hmô pla mjing djam mtam doh hluê hnơ\ng ]ua\n VietGap mse\ si [^ng nga\ lo\ hma Mai Văn Khẩn ka lu ôh. Klei bi blu\ hra\m ho\ng Lại Thế Hưng, Knua\ druh brua\ lo\ hma ]ar Lâm Đồng kơ du\m klei dleh dlan a\t mse\ mơh hdra\ ruh mtlaih kơ [^ng nga\ lo\ hma, mtru\t mđ^ brua\ pla mjing djam mtam hluê hnơ\ng ]ua\n doh [rư\ hruê [rư\ đ^ kyar h^n.

-Hlăm wưng anei, si klei pla djam hluê ho\ng hdră pla mjing doh ti Đà Lạt, ]ar Lâm Đồng?

Lại Thế Hưng: }ia\ng ngă brua\ hluê ho\ng hdra\ pla mjing doh mâo klei tu\ yap mse\ si VietGap; GlobalGap; MetroGap snăn hlăm du\m thu\n leh êgao ]ar Lâm Đồng mâo leh lu knơ\ng brua\, đang war lehana\n mnuih pla mjing bi mguôp. Mơ\ng ana\n rơ\ng mâo h’^t mnơ\ng pioh ba ]h^ mnia, pioh mkăp kơ du\m [uôn pro\ng, du\m boh sang mnia siêu thị. Anei jing sa hdră pla mjing djam mtam ]ar Lâm Đồng dôk tui tio\. Kyuadah drei mâo ]h^ du\m mta djam mtam jăk, lehana\n mâo ênoh, mb^t ana\n jing mâo klei hơ^t h^n mơh.

{ia\dah, mơ\ng Anôk brua\ răng mgang mnơ\ng pla mjing ]ar Lâm Đồng hưn truh kơ ara\ anei, du\m ênha\ pla mjing mâo leh klei tu\ yap, mka\ ho\ng klei dưi, ênha\ mâo brua\ pla mjing djam mtam ti Lâm Đồng ăt adôk [ia\, dah bi t^ng jing du\m kdrê] êtuh đui]. Anei mơh jing klei dleh dlan hlăm brua\ kia\ kriê knơ\ng jăk boh mnga mnơ\ng pla mjing. Kha\dah leh ksiêm dlăng, hnơ\ng adôk đuôm mta êa drao jing êđăp ênang h^n mka\ ho\ng kr^ng mkăn.

-Snăn ya mta klei dleh dlan, lehana\n klei gun kpăk ngă kơ brua\ pla mjing djam mtam hluê ênoh ]ua\n doh ti alu\ wa\l adôk k[ah pro\ng mse\ snăn?

Lại Thế Hưng: Mâo du\m mta klei dleh dlan ho\ng mnuih pla mjing, tal êlâo jing kơ ênoh bi liê duh kơ brua\ jing pro\ng. Ara\ anei mâo leh mơh đa đa du\m hdra\ ]ia\ng ngă brua\ k`ăm pioh đru, [ia\dah kno\ng hlăm sa kdrê] điêt mơh. Tal dua, kơ klei ]ih pioh, mnuih pla mjing alah snăk kơ klei ]ih pioh. }ih pioh he\ jih ênoh pô bi liê, ]ih pioh phu\n agha, dơ\ng mơ\ng mjeh mjiêng, hbâo pruê, êa drao… hlo\ng truh kơ jih jang klei ma\ brua\, dlăng kriê wiê ênăk, bi mâo he\ klei ]ih ênu\m ênap kơ klei pla mjing. Anei mơh jing klei dleh dlan pro\ng amâo mâo djo\ kno\ng mnuih pla mjing ti Lâm Đồng đui] ôh, [ia\dah hlăm kluôm ala amâo mâo mưng, lehana\n bi alah ngă klei ana\n. Êjai hla\m klei ngă hra\ mơar [ua\n rơ\ng pla mjing doh hluê ênoh ]ua\n VietGap snăn bi ]ih hưn ênu\m ênap jih jang grăp knhuang nga\ brua\, ho\ng djăp mta djam mtam pla mjing. Sitôhmô hlăm war djam pô pla mjing djam bei đu\ng, snăn ]ih hưn pla djam bei đu\ng, bi tơdah yăn êdei lo\ pla djam bei awak, snăn lo\ nao ngă hra\ mơar hưn pla djam bei awak. Jing dleh dlan yơh dhah snăn kơ mnuih pla mjing, mơ\ng ana\n mơh di`u amâo mâo ]ia\ng ngă ôh klei mse\ snăn.

-Ti ana\p klei mse\ snăn, tui si ih, si srăng ngă kyuadah [rư\ hruê [rư\ dơ\ng mâo lu h^n êjai ênha pla mjing djam mtam doh?

Lại Thế Hưng: Kâo m^n brei drei dơ\ng mâo sa klei bi mlih, ]ia\ng bi djo\ h^n ho\ng du\m ênoh ]ua\n mơ\ng VietGap ]ia\ng bi dưi ma\ brua\ hlăm lu hdra\. Drei mâo klei bi mguôp ho\ng du\m êpul, pioh mko\ mjing du\m êpul hgu\m ngă brua\ mb^t. Tơdah êjai mâo pô anei đru mnuih pla mjing, snăn digơ\ kăn đei ktro\ lei hlăm brua\ ]ih pioh snăn drei po\k mlar brua\ tu\ yap VietGap kơ ênoh brua\ ngă jing pro\ng h^n. Kyuadah êjai digơ\ [ua\n ngă brua\ hluê ênoh ]ua\n VietGap leh, snăn bi mâo boh mnga ]h^ kơ VietGap, bi mâo du\m knơ\ng brua\, đang war du\m êpul đru brua\ jing du\m go\ êsei phung nga\ lo\ hma ngă VietGap ]ia\ng rơ\ng pioh mâo mnơ\ng ]h^ kơ di`u. Mse\ snăn kơh dưi bi hơ^t lehana\n mâo klei đ^ kyar. Bi ara\ anei, mâo lu snăk mnuih pla mjing leh hgu\m ho\ng VietGap, [ia\dah leh pla djam bei đu\ng kno\ng mâo ma\ yăn tal êlâo, truh yăn tal êdei amâo lo\ mâo pô blei ôh, kyuana\n jing dleh mơh kơ mnuih pla mjing êjai ma\ brua\ ho\ng VietGap, mklăk ho\ng ana\n le\ du\m boh knơ\ng brua\ tăp năng k[ah djam mtam pioh ]h^ m^ndah kuôl ka\ ho\ng du\m boh siêu thị, snăn yơh di`u la] amâo mâo ôh go\ êsei pla mjing bi mguôp kjăp djo\ ho\ng hdra\ ]h^ mnia. Mơ\ng klei anei, hdra\ bi mguôp plah wah mnuih pla mjing, phung duh mkra mnia mblei lehana\n brua\ tu\ yap ênoh ]ua\n VietGap mn^ anei ngă brua\ amâo mâo klei tu\ jing, dleh dlan dưi po\k mlar.

Kâo bi m^n, klei anei brei mâo phung duh mkra po\k mlar brua\ knua\, mse\ si du\m êpul brua\ hgu\m bi mâo hnơ\ng pro\ng mse\ ho\ng Anh Đào; Phong Thuý, du\m êpul hgu\m mrâo snăn bi po\k mlar yơh brua\ mko\ mjing du\m êpul pla mjing, jing [^ng hgu\m, lehana\n phung pla mjing nah êngao snăn kơh dưi ngă brua\ VietGap jăk h^n. Hmei hlăk lo\ dơ\ng mjua\t bi hriăm, mtru\t mnuih pla mjing bi hgu\m hlăm brua\ pla mjing doh VietGap.

-La] jăk kơ ih lu!