VOV4.Êđê- Mdrơ̆ng hŏng klei hbâo pruê đĭ yuôm, ară anei, lu gŏ êsei ƀĭng ngă lŏ hma leh anăn êpul bi hgŭm ti čar Gia Lai čŏng bi mbrŭ hbâo brŭ mơ̆ng djah djâo bruă lŏ hma, čiăng kriê dlăng ana pla mjing. Hdră ngă anei brei ƀuh klei tŭ dưn mdua bi hrŏ ênoh bi liê hbâo pruê, mbĭt anăn đru mkra mđĭ lăn leh anăn ai ktang mơ̆ng đang pla mjing.

Hruê mmông anei, Êpul hgŭm bruă duh mkra mnia mblei Nam Yang, să Nam Yang, kdriêk Đăk Đoa čar Gia Lai mrâo leh mđam 200 kip hƀâo brŭ mơ̆ng eh êmô, djah kphê, kam mdiê leh anăn dŭm mta djah djâo mơ̆ng sang măi mkra mjing boh mnga bruă lŏ hma. Nguyễn Tấn Công, khua kiă kriê êpul hgŭm brei thâo, hŏng êbeh 200ha pla tiu leh anăn kphê, grăp thŭn anôk bruă yua hlăm brô 60 tôn hbâo angre. Tơdah mkă hŏng ênoh hbâo pruê ară anei srăng truh kơ êbeh 1 êklai prăk. Čiăng bi hrŏ ƀiă ênoh prăk anei, mơ̆ng akŏ thŭn truh kơ ară anei, êpul hgŭm blŭ hrăm leh hŏng phung thơ̆ng kơ bruă wĭt mtô mđam hbâo brŭ mâo hnơ̆ng tŭ jăk mơ̆ng dŭm mta djah djâo mâo leh:

“Êlâo dih hmei tuôm ngă leh, ƀiădah ngă hŏng gŏ sang ƀĭng ngă lŏ hma. Ƀiădah ƀuh klei čiăng leh anăn djah djâo bruă lŏ hma êbeh dlai leh anăn êlưih, kyuanăn thŭn anei jing thŭn tal êlâo êpul hgŭm mkra mjing hŏng hnơ̆ng djŏ hĭn čiăng bi lar kluôm kơ ƀĭng ngă lŏ hma. Bi kơ wưng sui, drei dưi bi mbŏ leh kơ ana kyâo pla mjing hnơ̆ng đạm, djah djâo ana kyâo mtâo, mkŏ mjing hnơ̆ng jăk kơ lăn. Bok nik drei dưi rông dŭm mta kman jăk kơ lăn, mkŏ mjing klei dưi bi kdơ̆ng hŏng mnơ̆ng ngă, amâo guôn knang ôh kơ êa drao gŭn”.

Gŏ sang amai Trúc ti kdriêk Mang Yang yua eh êmô pruê kơ ana pla mjing

Amâo mâo djŏ knŏng dŭm êpul hgŭm bruă lŏ hma, lu gŏ sang ƀĭng ngă lŏ hma čar Gia Lai ăt mưng leh hŏng bruă čŏng mđam hbâo brŭ pioh tuh kơ ana kyâo pla mjing, bi hrŏ hnơ̆ng hbâo angre, đru mkriêt mkriêm prăk kăk. Amai Hoàng Thị Trúc, 43 thŭn ti alŭ Brêp, să Đăk Jrăng, kdriêk Mang Yang brei thâo, kyuadah dưi yua eh êmô pioh mđam hbâo brŭ, gŏ sang dưi mkriêt mkiêm hlăm brô 50 êklăk prăk blei hbâo angre grăp thŭn.

“Ară anei hbâo angre jing yuôm êdi, kyuanăn sang kâo mâo eh êmô mđam mbĭt leh anăn mâo boh tŭ dưn. Hla kphê jŭ, lăn ăt jăk mơh, jăk hĭn mkă hŏng amâo mâo yua. Wăt sang ayŏng, amai adei, amĭ ama kâo yua hbâo brŭ sơăi kơ ana kphê.

Nguyễn Mạnh Điệp, khua bruă sang čư êa să Đăk Jrăng, kdriêk Mang Yang, čar Gia Lai brei thâo, jing să thơ̆ng kơ bruă lŏ hma, alŭ wăl mâo giăm 18.000ha ana pla mjing leh anăn mnơ̆ng rông ăt truh kơ dŭm êbâo drei. Anei jing dŭm klei găl brei kơ ƀĭng ngă lŏ hma dưi čŏng mđam hbâo brŭ. Lu thŭn hŏng anei, dhar bruă lŏ hma pŏk leh lu adŭ mtô bi hriăm, mtrŭt mjhar ƀĭng ngă lŏ hma čŏng mđam hbâo brŭ mơ̆ng dŭm mta mnơ̆ng mâo hlăm bruă rông mnơ̆ng, pla mjing. Klă sĭt dưi ƀuh, hbâo brŭ mđam mơ̆ng djah djâo mâo boh tŭ hlăm lu mta, ênoh mkra mjing sa tôn ară anei ka truh mơh 2 êklăk prăk, êlưih knar hŏng 1/10 mkă hŏng blei hbâo angre:

        “Dŭm gŏ sang mâo mơ̆ng 5 – 7 drei êmô, boh nik jing gŏ sang mnuih djuê ƀiă thâo leh sơăi bruă bi lŭk eh êmô hŏng djah kphê, kam mdiê, mâo đa đa lŏ nao wiă rơ̆k wĭt mđam mbĭt jing hbâo brŭ, bi hrŏ klei yua hbâo angre. Hmei ba leh hlăm dŭm hdră mtrŭn, dŭm adŭ mtô bi hriăm mơ̆ng êpul ƀĭng ngă lŏ hma. 8 alŭ, ƀuôn hlăm să dưn yua leh klei bi hmô anei, čŏng mkra mjing, kriê dlăng ana kyâo pla mjing. Mrâo anei, hmei tiŏ nao leh phung knuă druh thơ̆ng kơ bruă ngă klei bi hmô anei, ƀuh ana kyâo pla mjing đĭ hriê jăk leh anăn mâo boh tŭ dưn”.

Hbâo pruê čŏng mbrŭ đru kơ ƀĭng ngă lŏ hma bi hrŏ prăk bi liê

Lê Tấn Hùng, k’iăng khua adŭ bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Đăk Đoa, čar Gia Lai brei thâo, mơ̆ng akŏ thŭn 2021 truh kơ ară anei, ênoh dŭm mta mnơ̆ng yua kơ bruă lŏ hma msĕ si hbâo pruê, êa drao, êa săng, êa pui đĭ nao dơ̆ng. Čiăng bi hrŏ klei hmăi amâo mâo jăk mơ̆ng klei anăn hŏng bruă mkra mjing, čiăng mâo dŭm hdră êlan ngă bruă hluê si hdră hữu cơ, kjăp hŏng ana pla mjing. Hlăm anăn, mnuih ƀuôn sang čiăng yua tal êlâo hdră krih mkiêt mkriêm êa, pla rơ̆k, êtač êbai čiăng rơ̆ng klei jăk kơ lăn. Hŏng hbâo pruê, hmei mtă kơ ƀĭng ngă lŏ hma srăng yua hƀâo brŭ čiăng bi hrŏ ênoh prăk:

“Hruê mmông êgao, čar leh anăn dŭm anôk bruă gưl kdriêk mâo leh hră ktrâo lač, hâo hưn, mtrŭt mjhar mnuih ƀuôn sang bi hrŏ jih hnơ̆ng bruă duh bi liê kơ hbâo angre, tal êlâo hĭn duh bi liê kơ hbâo brŭ, dưn yua djah djâo mơ̆ng bruă lŏ hma, rông mnơ̆ng pioh mđam hbâo brŭ, bi hrŏ bruă duh bi liê, mđĭ boh tŭ dưn kơ mnuih ƀuôn sang.

Mlih klei ngă bruă hluê êlan hữu cơ srăng đru kơ mnuih ƀuôn sang dưi mkiêt mkriêm sa kdrêč hlăm wưng ênoh mnơ̆ng yua kơ bruă lŏ hma đĭ ktang msĕ ară anei. Čŏng mđam hbâo brŭ mơ̆ng dŭm djah djâo mơ̆ng bruă lŏ hma, rông mnơ̆ng, lu ƀĭng ngă lŏ hma čar Gia Lai dôk dưn yua leh anăn ƀuh mâo boh tŭ dưn hlăm wưng ênoh hbâo angre đĭ ktang msĕ ară anei. Mbĭt anăn đru bi jăk lăn leh anăn rơ̆ng klei đĭ hriê mơ̆ng ana pla mjing./.

Pô mblang: Y-Ƀel Êban