VOV4.Êđê- Dak Lak dôk mđĭ ktang mđĭ kyar rông mnơ̆ng hlue hdră “đĭ kyar mtah” rơ̆ng hơĭt kjăp, tŭ dưn hlăm bruă lŏ mkra mđĭ bruă lŏ hma. Bruă rông mnơ̆ng lŏ dơ̆ng bi mlih mơ̆ng hdră rông hliê jing rông hnơ̆ng prŏng doh hŏng klei hgŭm mơ̆ng dŭm anôk bruă mjut mjing mjeh mnơ̆ng rông leh anăn mnơ̆ng ƀơ̆ng rông mnơ̆ng, hŏng dŭm gŏ êsei ƀĭng ngă lŏ hma. Khădah, hlăm wưng giăm anei klei bi hgŭm anei mâo klei bi knăl amâo jăk hlăk anôk bruă duh mkra čŏng bi mlih klei kuôl kă ngă kơ ƀĭng ngă lŏ hma luič liê. Boh klei rông mnŭ hnơ̆ng prŏng ƀĭng ngă lŏ hma Dak Lak hlue ngă hlue klei kuôl kă hŏng Knơ̆ng bruă Japfa Comfeed Việt Nam jing sa klei bi hmô. 

Lu mlan êgao, anôk rông mnŭ mơ̆ng gŏ sang amai Hoàng Thị Cúc ti să Hoà Thắng, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak kđăl ƀăng krĭp. Dŭm mta mnơ̆ng yua rông mnŭ lui mtŭk mtŭl, ƀhŭl čhŏ mrŏ. Dlăng anôk rông mnŭ mrâo duh bi liê êbeh 2,5 êklai prăk kđăl ƀăng lui mang, amai Cúc ênguôt dhuôt. Amai Cúc yăl dliê: Thŭn 2019, amai bi hgŭm hŏng Anôk bruă Japfa Comfeed Việt Nam mkŏ mkra anôk rông mnŭ êbeh 15 êbâo drei. Dua gưl tal êlâo mâo prăk mnga, amai lŏ nao čan prăk duh bi liê mkra war rông truh 30 êbâo drei hŏng ênoh tĭng tơdah mâo prăk mnga hlăm brô 3 thŭn srăng wĭt jih prăk duh bi liê. Khă snăn, mơ̆ng gưl tal tlâo, amai Cúc luič prăk duh bi liê. Hluê si amai Cúc hlăm klei kuôl kă hŏng anôk bruă Japfa hưn rông mnŭ 90 hruê dưi ba čhĭ yơh. Ƀiădah knŏng rông gưl tal êlâo dưi ba čhĭ djŏ wưng kčah, bi gưl rông êdei mâo mmông êbeh 130 hruê. Êngao anăn, anôk bruă bi mklă hnơ̆ng mnŭ djiê, tĭng klei luič liê mơ̆ng 5 – 7% ƀiădah truh hruê 1/8/2021 hrŏ dôk 3,5%. Truh ară anei, kâo dôk đuôm nư mơ̆ng bruă rông mnŭ êbeh 3 êklai prăk.

“Ară anei kâo tŭ ư lui snăn čiăng tla prăk mnga knơ̆ng prăk tŭ mơh lŏ mă rông mnŭ bi liê êbeh 100 êklăk prăk/gưl mbĭt hŏng prăk nư dôk đuôm ti anôk bruă đa. Kyua leh mă mnŭ, anôk bruă ăt djă pioh sa ênoh prăk 1 gưl rông hlăm brô 50 êklăk prăk, dua gưl rông 100 êklăk prăk snăn grăp gưl mă leh 20 êklăk prăk, kyua anăn prăk anăn ară anei dôk đuôm nư kơ anôk bruă. Kâo ba čhĭ mnŭ amâo mâo hnư hrui wĭt ôh ƀiădah lŏ dôk nư kam, anôk bruă đŭ 1 kg kam bi knhal truh 18 êbâo prăk”

Amâo dưi ôh hŏng anăn, anôk rông mnŭ amai Dương Thị Yên ăt lĕ hlăm klei luič prăk duh bi liê leh dŭm gưl rộng mâo prăk mnga. Amai Yên lač snei, klei luič prăk duh bi liê anei jing kyua anôk bruă amâo hmao hrui blei, lui mnŭ êgao wưng mă ba čhĭ.

“Dua anôk rông mnŭ anei luič jih prăk duh bi liê, êbeh 1 êklai prăk. Amâo thâo si anôk bruă ngă bruă, truh 130 hruê anôk bruă tŭ ư blei mnŭ, êjai anăn mnŭ ana mđai hlăm anôk rông pô mkă hnơ̆ng ktrŏ kơh si thâo yap. Hlăk anăn mâo sa sô boh mnŭ mơh. Ară anei rông mnŭ ba čhĭ kđeh čĭm lui mnŭ mboh kâo kăn thâo si anôk bruă bi mĭn”.

Msĕ snăn, ayŏng Lương Văn Hùng ti să Êa Na, kdriêk Krông Ana, čar Dak Lak ăt hiu duah mañ êbeh 2 êklai prăk duh bi liê war rông mnŭ bi hgŭm hŏng anôk bruă Japfa Comfeed Việt Nam mơ̆ng thŭn 2020. Khă snăn, knŏng gưl rông tal êlâo mâo prăk mnga, êdei anăn ăt hluê ngă msĕ si klei mtă mơ̆ng anôk bruă ƀiădah mnŭ ăt djiê, tŭ lu klei luič liê.

“Dlăng kluôm gưl tal êlâo dưi mơh, ƀiădah leh kơnăn luič prăk duh yơh. Mnŭ ăt djiê jih mơh. Diñu lač pô amâo dlăng kriê jăk hlăk pô duh truh 30 kdrăp gaz, pui, hdăng đa. Êa drao mgang klei ruă pô blei mơh, hlăm klei kuôl kă mâo mơh ƀiădah mnŭ ruă lu pô êran nao blei yơh si ar dôk guôn diñu ba êa drao, djiê jih mnŭ mboh, kháng sinh blei grăp kg 3 êklăk prăk. 5 gưl luič prăk mnga êbeh 2 êklai prăk, sa gưl dŭm êtuh êklăk prăk”.

Hluê si klei ksiêm yap mơ̆ng Knơ̆ng bruă rông mnơ̆ng – mdrao mgŭn mnơ̆ng rông čar Dak Lak, ară anei mâo giăm 100 gŏ êsei bi hgŭm rông mnơ̆ng hŏng Anôk bruă Japfa Comfeed Việt Nam hŏng giăm 2 êklăk drei grăp thŭn. Hluê aduôn Trần Thị Thuỷ, K’iăng khua adŭ bruă lŏ hma mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Ƀuôn Đon, alŭ wăl mâo lu gŏ êsei rông mnŭ, anei jing hdră êlan rông mnơ̆ng djŏ guôp hŏng hdră tă mrâo mơ̆ng kdriêk. Khă snăn, leh dŭm gŏ sang rông mnŭ luič prăk mnga lehanăn kđăl ƀăng anôk rông, snăn hdră rông anei brei ksiêm dlăng bi mklă.

“Hŏng adŭ bruă lŏ hma leh hmư̆ klei hâo hưn nao truh leh kơ grăp gŏ sang ksiêm bi mklă klei mâo sĭt amâo dah h’aĭ. Leh kơnăn hmei ksiêm dlăng wĭt klei kuôl kă, mâo hră m’ar ba m’ĭt kơ anôk bruă. Plah wah mnuih ƀuôn sang lehanăn anôk bruă duh mkra brei mâo klei bi đru mbĭt”./.

Boh klei mrâo lač brei buh klei bi hgŭm hlăm bruă rông mnơ̆ng hnơ̆ng prŏng ti Dak Lak plah wah mnuih ƀuôn sang leh anăn anôk bruă duh mkra ăt adôk mâo klei êdu kƀah leh anăn klei bi hgŭm plah wah ƀĭng ngă lŏ hma, anôk bruă duh mkra, knŭk kna ăt ka klă sĭt hơĭt kjăp. Klei bi trông plah wah Trần Ngọc Sơn,  K’iăng Khua Knơ̆ng bruă rông mnơ̆ng leh anăn mdrao kơ mnơ̆ng rông
(Knơ̆ng bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang čar Dak Lak) srăng bi klă hĭn kơ dŭm boh phŭn djŏ tuôm kơ boh klei rông mnơ̆ng hnơ̆ng prŏng leh anăn dŭm hdră msir mơ̆ng alŭ wăl.

Akâo kơ ih brei thâo, boh sĭt klei rông mnơ̆ng bi mguôp phung duh mkra hŏng phung rông mnơ̆ng ară anei ti čar Dak Lak?

Trần Ngọc Sơn: Bruă rông mnơ̆ng bi mguôp phung duh mkra hŏng phung rông mnơ̆ng ară anei jing sa hlăm dŭm gru mngač hlăm bruă rông mnơ̆ng ti čar Dak Lak. Kluôm čar ară anei mâo 8 knơ̆ng bruă bi mguôp rông ŭn, rông mnŭ hluê si hdră hgŭm mă bruă mbĭt hlăm brô 400 đang war rông mnơ̆ng leh anăn boh prŏng hlăm brô 200.000 drei ŭn leh anăn 3.000.000 drei mnŭ. Êjai nao hgŭm hlăm hdră bi mguôp phung duh mkra hŏng phung rông mnơ̆ng, dŭm knơ̆ng bruă, mnuih ƀuôn sang srăng dưi bi hrŏ klei ruă tưp hlăm mnơ̆ng rông mkă hŏng dŭm gŏ sang rông mnơ̆ng leh anăn đang war rông mnơ̆ng hnơ̆ng điêt mkăn. Mnuih ƀuôn sang srăng mâo anôk ba čhĭ hơĭt, dưi mâo prăk mnga lu tơdah mâo djăp ênŭm dŭm ênoh čuăn msĕ hŏng klei kuôl kă leh anăn amâo mâo guôn knang kơ ênoh ti anôk mnia mblei ăt msĕ hŏng ênoh mnơ̆ng yua bruă rông mnơ̆ng. Bi kơ klei dleh dlan jing lu knơ̆ng bruă duh mkra knŏng mnơ̆ng dhơ̆ng leh anăn ka mkŏ mjing anăn knăl, ka mâo ôh anôk mnia mblei hơĭt.

-Čiăng rơ̆ng klei tŭ kơ pô rông mnơ̆ng, ya mta hdră êlan dhar bruă rông mnơ̆ng dưi mâo leh?

- Trần Ngọc Sơn: Čiăng kơ bruă rông mnơ̆ng dưi đĭ kyar leh anăn djŏ hŏng hdră bhiăn hlăm klei bhiăn ala čar, mbĭt anăn čiăng rơ̆ng klei tŭ kơ pô rông mnơ̆ng, dhar bruă rông mnơ̆ng mâo leh lu hdră êlan. Klă klơ̆ng, tal 1 hmei mđĭ hĭn leh bruă hâo hưn, bi mguôp hŏng bruă sang čư̆ êa alŭ wăl leh anăn dŭm anôk bruă djŏ tuôm čiăng mtô, đru kơ dŭm knơ̆ng bruă leh anăn mnuih ƀuôn sang nao hgŭm hlăm hdră rông mnơ̆ng bi mguôp phung duh mkra čiăng dưi thâo săng klă leh anăn hluê ngă djŏ dŭm hdră bhiăn hlăm klei bhiăn ala čar kơ bruă rông mnơ̆ng leh anăn mdrao kơ mnơ̆ng rông, ăt mĕ hŏng dŭm klei bhiăn djŏ tuôm mkăn. Tal 2, hmei mđĭ hĭn leh bruă ksiêm dlăng, ƀuah mkra dŭm klei ngă soh hŏng klei bhiăn ala čar. Klă sĭt msĕ mrâo anei, mâo dŭm klei amâo thâo bi djŏ hlăm klei tŭ plah wah phung rông mnŭ hŏng knơ̆ng bruă Jafa, hmei ăt bi êdah leh klei uêñ mĭn, iêo jak phung djŏ tuôm hriê kƀĭn, hrăm mbĭt bi trông knăm mgaih msir čiăng bi mgrăng leh anăn mkra mlih hluê si hdră bhiăn rơ̆ng mtăp mdơr klei dưi, klei tŭ djŏ hŏng klei bhiăn ala čar mơ̆ng knơ̆ng bruă, grăp čô leh anăn knŭk kna. Hmei mâo leh klei bi mguôp hŏng dŭm anôk bruă djŏ tuôm čiăng mtrŭt mđĭ klei mnia mblei, mkŏ mjing klei găl ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng. Boh nik hlăm klei ngă hră mơar knŭk kna djŏ tuôm hŏng bruă rông mnơ̆ng, mdrao mgŭn kơ mnơ̆ng rông jao leh kơ hmei jing dưi ngă hmar, djŏ mmông, amâo mâo klei dleh kpăk hŏng dŭm knơ̆ng bruă ăt msĕ hŏng grăp čô mâo klei čiăng ngă hră mơar djŏ tuôm.

-Si ngă klei mtă mơ̆ng Dhar bruă rông mnơ̆ng – mdrao kơ mnơ̆ng rông srăng mâo hlăm bruă hluê ngă dŭm klei bi mguôp phung duh mkra hŏng phung rông mnơ̆ng mơ̆ng?

Trần Ngọc Sơn: Rông mnơ̆ng jing bruă duh mkra mâo klei găl leh anăn hdră kčah kơ grăp čô nao hgŭm srăng mâo djăp ênŭm dŭm klei bi klă hluê si klei bhiăn ala čar. Bi hŏng knơ̆ng bruă čiăng ksiêm duah ƀrư̆ ƀrư̆ mkŏ mjing kluôm ênŭm hdră êlan mđĭ kyar hluê si čuê ênoh kđăl, hluê si klei ksiêm dlăng klă nik anôk ba čhĭ čiăng bi klă anôk mnia mblei leh anăn ênoh ênil. Mơ̆ng anăn, drei srăng mkŏ mjing dŭm hdră êlan mkra mjing djŏ guôp, rơ̆ng klei čŏng ngă bruă, mđĭ hnơ̆ng tŭ jăk, bi hrŏ ênoh prăk duh bi liê, rơ̆ng hluê ngă dŭm hdră êlan mđĭ kyar bruă lŏ hma mtah, êđăp ênang leh anăn kjăp. Êjai mkŏ mjing, bi trông kơ hdră kuôl kă bi mguôp phung duh mkra hŏng phung rông mnơ̆ng čiăng bi klă hŏng mnuih ƀuôn sang, knơ̆ng bruă čiăng rơ̆ng bi kna boh tŭ djŏ hŏng klei bhiăn ala čar leh anăn năng mơ̆ng knơ̆ng bruă, mơ̆ng mnuih ƀuôn sang leh anăn knŭk kna hluê si klei bhiăn ala čar. Bi hŏng phung rông mnơ̆ng, êlâo kơ nao hgŭm čiăng thâo săng klă dŭm hdră bhiăn mơ̆ng knŭk kna, dlăng klă hră kuôl kă êlâo kơ siñê leh anăn tơdah čiăng dưi mưn phung thơ̆ng kơ bruă klei bhiăn čiăng ngă pô bi ala leh anăn nao hlăm bruă bi trông kơ hdră kuôl kă čiăng bi kna klei tŭ dưn.

- Lač jăk kơ ih lu!