VOV4.Êđê- Ară anei, êbeh 95% hnơ̆ng êa hnuê mơ̆ng Việt Nam dôk ba čhĭ kơ ala čar Mi, hlăm anăn Dak Lak mâo truh mkrah wah, bi knar hŏng êbeh 20 êbâo ton 1 thŭn. Anăp anei, tơdah Mi kpĭ jia gang mkhư̆ klei mtrŭn ênoh čhĭ truh 412%, êa hnuê Việt Nam srăng amâo lŏ mâo mâo klei găl anei. Wăt phung rông hnuê leh anăn anôk bruă duh mkra ba čhĭ kơ ala tač êngao lĕ hlăm dleh dlan leh ka mâo ôh anôk ba čhĭ mrâo.

        Êbeh 30 thŭn êgao hlăm bruă rông hnuê pioh mă êa, gŏ sang Đinh Quang Khang ti ƀuôn hgŭm Tân Lập, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt hlăk dôk răng kriê truh giăm 6 êbâo huôm hnuê. Ñu brei thâo, yăng đar thŭn êa hnuê ñu mâo čhĭ yuôm sơăi hŏng ênoh hơĭt 40 êbâo prăk/kg. Hŏng ênoh anei mnuih rông hnuê mâo mnga êbeh kơ dua blư̆, mkă hŏng ênoh bi liê tal êlâo. Siămdah, mơ̆ng mlan 11/2021, mâo Phŭn bruă mnia mblei Mi DOC hưn klei čoh ênoh jia ka klă ênŭm ôh hŏng klei čhĭ mtrŭn ênoh jing êbeh 412%, ngă kơ dŭm anôk bruă mnia mblei êa hnuê hŏng ala tač êngao hiu hrui blei amâo lŏ sĭt êmĭt ôh:

 “Kơ anăp anei hŏng ênoh 15 êbâo prăk tăp năng kăn mâo rei knơ̆ng bruă hrui blei. Ya dưi lŏ čhĭ kơ ala tač êngao deh lŏ hiu blei, knơ̆ng bruă mâo čhĭ kơ ala tač êngao kơh diñu lŏ hiu blei êa hnuê pô. Ƀiădah ară anei duh bi liê lu leh snăn si thâo lui hĕ. Pô duh bi liê hlăm sa huôm hruh hnuê truh ti wưng anei mă êa hnuê jing liê 1 êklăk prăk/huôm. Truh yan mă êa hnuê snăn pô ăt hrui mă yơh êa hnuê, khădah amâo mâo čhĭ dưn mơh ăt mkra mơh êa hnuê”.

Hŏng klei găl kơ yan adiê, lu jơr ana pla mjing êa hnuê Dak Lak mâo hnơ̆ng jăk leh anăn lu

        Mbĭt hŏng mnuih rông hnuê, phung duh mkra mnia mblei hŏng ala tč êngao ăt dôk amâo mâo hơĭt pĭt amâo mâo mđao kyua ka thâo lŏ bĭt ti anôk srăng lŏ čhĭ êa hnuê. Lê Thanh Vân, Khua kiă kriê knơ̆ng bruă rông hnuê čar Daklak brei thâo: Hŏng klei jăk găl kơ yan adiê, lăn ala, mâo lu mta ana mnơ̆ng pla bi mnga jing guôp hŏng hnuê hiu djip. Boh nik, hŏng bruă pô mưng lehanăn juăt leh rông hnuê mơ̆ng sui, snăn êa hnuê Daklak jing êa hnuê jăk snăk. Tuôm hĕ hŏng klei kpĭ jia snei, bi mkă hŏng êa hnuê India, snăn pô tŭ klei luič liê êdi, hmăi amâo mâo jăk hŏng phung rông hnuê ti Daklak. Lê Thanh Vân lač:

 “Daklak hŏng klei găl mâo lu mta mnga jing jăk kơ bruă rông hnuê. Tal dua, klei bhiăn mưng leh hlăm bruă rông hnuê mâo leh êbeh 50 thŭn. Tal 3, phung duh mkra prŏng hriê hrui blei êa hnuê pioh čhĭ kơ ala tač êngao bi kluh hriê ti Daklak sơăi. Jih jang djăp mta klei jăk yâo jing ksŭn tinei sơăi, hŏng ênoh êa hnuê jing prŏng. Ƀiădah leh tuôm hŏng klei kpĭ jia prŏng snăn, snăn hjăn Daklak lĕ hlăm klei luič liê amâo djŏ lŏ điêt ôh”.

            Grăp thŭn ênoh êa hnuê mơ̆ng čar Daklak mâo kah knar 28 êbâo tôn. Anei jing čar mâo giăm mkrah hnơ̆ng ênoh êa hnuê pioh čhĭ kơ ala tač êngao mơ̆ng ala čar drei. Tơdah Mi ngă klei kpĭ ênoh jia kyua lačdah čh mtrŭn ênoh truh 412% hŏng êa hnuê Việt Nam, snăn klei anei ba klei amâo mâo jăk prŏng êdi hŏng mnuih rông hnuê, hŏng phung duh mkra mnia mblei, lehanăn sa kdrêč kơ klei hrui wĭt ngăn prăk kơ car Daklak. Ară anei čar mâo leh hră mơar hâo mdah lehanăn akâo kơ khua knŭk kna gĭt gai dŭm phŭn dhar bruă pral mâo hdră ruh mgaih klei dleh dlan kơ bruă rông hnuê. Lehanăn, dua phung duh mkra hlăm bruă DOC ksiêm dlăng anăn jing knơ̆ng bruă rông hnuê Daklak, lehanăn knơ̆ng bruă hnuê Ƀuôn Ama Thuôt, čŏng ngă leh bruă, mkăp djăp ênoh hâo hưn truh hŏng anôk bruă mgang kđi Mi čiăng mâo dŭm klei blŭ mgang, bi kdơ̆ng hŏng klei DOC čoh jia kơ klei lačdah mtrŭn ênoh čhĭ êa hnuê mơ̆ng Việt Nam.

Phung rông hnuê Dak Lak hlăm yan hrui mă êa hnuê mnga kphê

        Kơ êdei anăp, dhar bruă rông hnuê Việt Nam bi mâo hĕ hdră kjăp hlăm klei mă bruă: Mđĭ hnơ̆ng jăk, hŏng lu mta mkra mjing, tui duah lu anôk čhĭ mnia, čiăng đăm lĕ hlăm klei amâo mâo jăk msĕ si ară anei. Hlăm klei êmuh khua Phŭn bruă tuh tia mnia mblei ti anôk bi kƀĭn tal 9 Dhar bruă gĭt gai bruă kƀĭn ala mrâo anei, aduôn Lê Thị Thanh Xuân, k’iăng khua êpul phung bi ala bruă kƀĭn ala čar Daklak akâo:

 “Djŏ tuôm hŏng bruă čhĭ êa hnuê kơ ala tač êngao, hmei čiăng snăk kơ phŭn bruă tuh tia mnia mblei mâo hdră klă mngač hĭn hlăm klei tui duah anôk čhĭ mnia mrâo, hrô kơ bruă knŏng drei bi mlih hdră êlan duh mkra mnia mblei amâo mâo djŏ knŏng čhĭ kơ ala čar Mi đuič ôh”.

Bruă Mi mâo hdră čoh ênoh jia prŏng kyua lač klei čhĭ mnia mtrŭn ênoh hŏng dhar bruă êa hnuê, ngă hmăi leh amâo mâo djŏ điêt ôh hŏng bruă rông hnuê Việt Nam hlăm anăn mâo čar Daklak, snăn brei drei mâo hdră mă bruă bi djŏ hĭn čiăng kơ pô dưi tui tiŏ mơh klei bi mnia mblei hŏng tar rŏng lăn msĕ si ară anei./.

                 Pô mblang: Y-Khem Niê