VOV4.Êđê - Kphê jing mta bruă mnia mblei phŭn ti čar Gia Lai, ba wĭt truh kơ dŭm êtuh, dŭm êklai USD grăp thŭn. Čiăng mđĭ hnơ̆ng tŭ jăk leh anăn mđĭ ênoh kphê, ƀĭng ngă lŏ hma, knơ̆ng bruă leh anăn dŭm dhar bruă ti čar Gia Lai dôk ngă klei bi mguôp kñăm mlih klei ngă bruă, mkra mjing leh anăn mkŏ mjing anăn anăl kơ mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng kphê hlăm alŭ wăl.

Anei jing thŭn tal êlâo gŏ sang Hồ Văn Lài ti alŭ Hàm Rồng, ƀuôn hgŭm Chi Lăng, ƀuôn prŏng Pleiku jhŏng bi hgŭm hŏng sa anôk bruă duh mkra thơ̆ng mkra mjing kphê mâo hnơ̆ng tŭ jăk hlăm čar čiăng pla 2,5 ha kphê robusta. Nao hgŭm hlăm hdră anei, đang kphê mơ̆ng gŏ sang Lài dưi ba yua gru hmô mrâo mơ̆ng hdră dlăng kriê truh kơ hrui pĕ. Boh tŭ bruă duh mkra ba wĭt mâo lu hĭn mkă hŏng hdră pla mjing msĕ êlâo.  “Thŭn anei gŏ sang kâo bi hgŭm thŭn tal êlâo snăn hdră pla mjing mâo klei bi mlih. Si tô hmô, hlăm hdră hrui pĕ brei hrui pĕ boh ksă mơ̆ng 85% truh kơ 90%. Hdră pla mjing amâo ba yua êa drao răng mgang mnơ̆ng pla mjing msĕ si êa drao mdjiê hluăt, êa drao mdjiê rơ̆k, hlăm êdei anăp srăng ba yua hbâo doh pruê kơ kphê djŏ hŏng anăn pia jing kphê doh. Bi dŭm mta mnơ̆ng bi hgŭm srăng mâo anôk bruă hrui blei, čhĭ ăt mâo ênoh mơh kyua lui boh ksă mơ̆ng 85% truh kơ 90%.

Jing sa hlăm dŭm anôk bruă duh mkra ruah kphê mâo hnơ̆ng tŭ jăk jing mta mnơ̆ng phŭn čiăng mphŭn čô̆ kơ bruă, Anôk bruă kphê Tropico Tây Nguyên dôk bi hgŭm hŏng dŭm gŏ sang pla kphê robusta ti Gia Lai lehanăn kphê arabica ti Kon Tum čiăng mkŏ mjing anăn knăl. Mđing truh kơ bruă mđĭ hnơ̆ng tŭ mnơ̆ng dhơ̆ng, anôk bruă mkŏ mjing leh hdră mjuăt bi hriăm kơ mnuih ƀuôn sang hlăm hdră bi hgŭm, pla kphê hluê hdră mrâo, hdră doh. Êngao anăn, hdră mkra mjing kphê mâo leh dŭm êpul êya bruă mđing dlăng. Nguyễn Hải Phong, Khua anôk bruă Kphê Tropico Tây Nguyên brei thâo: “Yuôm bhăn hĭn jing kphê jăk, kphê doh, kphê tŭ jăk dôk hlăm hdră drei dlăng kriê, hrui êmiêt lehanăn mkra mjing. Anôk bruă hmei mtrŭt mđĭ leh bruă anei anăn jing kphê brei mnuih ngă lŏ hma hrui êmiêt boh ksă dưi ƀhu ti pra ƀhu, ăt msĕ mơh hdră ƀhu rơ̆ng kơ mta mmih lehanăn dŭm mta hợp chất mkăn dưi mŭt hlăm asăr kphê. Hŏng hdră msĕ snăn, knhal tuič drei srăng mâo asăr kphê ñu mdê ƀiă mơh mkă hŏng asăr kphê mkăn. Kyua anăn brei mâo klei bi mlih hlăm hdră pla mjing kphê lehanăn ba dŭm klei thâo anei đru kơ mnuih ƀuôn sang, wăt hlăm bruă mkra mjing, drei gĭr mtrŭt mđĭ bruă hluê ngă hdră anei čiăng kơ jih jang dưi hluê ngă s’aĭ.

Nguyễn Kim Anh – Khua adŭ bruă Lŏ hma lehanăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Đăk Đoa, čar Gia Lai brei thâo: Kdriêk pŏk ngă leh 7 hdră đru mđĭ kyar hdră bi hgŭm hlăm bruă mkăp prăk duh bi liê kơ Hdră bruă ala čar kñăm mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo hŏng ênoh duh bi liê êbeh 4,6 êklai prăk kơ 433 gŏ sang. Dŭm hdră anei đru bi mlih leh klei mĭn hlăm bruă pla mjing mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, ƀrư̆ ƀrư̆ mkŏ mkra krĭng pla mjing kƀĭn sa anôk hluê hnơ̆ng čuăn h’ĭt kjăp msĕ si VietGAP, hdră doh, GlobalGAP… mguôp hŏng bruă hrui blei. Mơ̆ng anăn, hnơ̆ng mâo boh mnga, hnơ̆ng tŭ jăk, hnơ̆ng tŭ yuôm mnơ̆ng pla ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ mkă hŏng êlâo; đru mguôp hlăm bruă mkŏ mjing anăn knăl kơ mnơ̆ng dhơ̆ng, bi h’ĭt anôk hrui blei, mđĭ hnư hrui wĭt kơ mnuih ngă lŏ hma:

Kphê jing mta mnơ̆ng ba čhĭ kơ ala tač êngao phŭn mơ̆ng čar Gia Lai, hŏng hnơ̆ng mâo hlăm thŭn 2021 êbeh 200 êbâo ton, hŏng hlăm brô 350 êklăk USD. Ară anei anôk bruă lŏ hma čar Gia Lai dôk gĭr ngă bi leh hdră pla mjing kphê jăk robusta hluê Hdră mđĭ kyar kphê doh Việt Nam, wưng thŭn 2021-2030. Hluê anăn, Gia Lai dôk mđing truh kơ mta kñăm mđĭ kyar hlăm brô2.300 ha kphê robusta hlăm thŭn 2030. Nguyễn Thị Phương Mai, K’iăng khua knơ̆ng bruă kreh knhâo kdrăp mrâo čar Gia Lai brei thâo: “Knơ̆ng bruă kreh knhâo kdrăp mrâo srăng bi hgŭm hŏng dŭm knơ̆ng, dhar bruă djŏ tuôm, đru kơ anôk bruă duh mkra, êpul hgŭm bruă hlăm hdră pla mjing kphê doh, kphê jăk, mâo klei bi mklă, dưi hưn mthâo lehanăn mđĭ kyar wăl anôk hrui blei, mđĭ kyar anăn knăl, pŏk mlar hdră bi hgŭm. Êngao anăn, hmei srăng mđing đru kơ prăk mnga čan hŏng klei găl kơ dŭm anôk bruă duh mkra bi mlih hdră kdrăp mrâo”

Ti Gia Lai ară anei mâo lu anôk bruă duh mkra, êpul hgŭm bruă bi hgŭm hŏng ƀĭng ngă lŏ hma čiăng mđĭ boh tŭ yuôm mnơ̆ng lŏ hma, hlăm anăn lu jing kphê, tiu, ana boh kroh mâo hnơ̆ng tŭ jăk čiăng ba čhĭ kơ ala tač êngao. Thŭn 2021, bruă Đảng kdriêk Đức Cơ, čar Gia Lai ba mdah leh hdră mtrŭn mđĭ kyar bruă lŏ hma hluê hdră h’ĭt kjăp. Hluê anăn, bruă bi mklă hdră bi hgŭm hŏng dŭm êpul group prŏng, anôk bruă mâo klei găl hlăm hdră ngă lŏ hma čiăng bi hgŭm pla mjing hŏng ƀĭng ngă lŏ hma jing sa bruă yuôm bhăn hlăm hdră kčah anei./.