VOV4.Êđê- Dŭm hruê anei, mnuih ngă lŏ hma ti čar Gia Lai dôk mŭt hlăm yan phŭn hrui êmiêt tiu. Leh lu thŭn ana tiu djŏ mnơ̆ng ngă lehanăn luič ênoh, ară anei tiu dưi pla mjing hluê hdră h’ĭt kjăp, rơ̆ng klei tŭ dưn kơ mnuih pla mjing.

Gŏ sang aduôn Nguyễn Thị Lệ Thu, ti alŭ mrô 3, să Nam Yang, kdriêk Đăk Đoa, čar Gialai, mâo truh 5ha mkrah tiu hlăk hlăm thŭm mboh. Ñu brei thâo, pla tiu doh hŏng hbâo brŭ, gŏ sang ñu lui rơ̆k đĭ jing snăn mjing kơ lăn êbhuič brŭ, lehanăn krơ̆ng hnơ̆ng h’ăp kơ lăn. Amâo mâo jăk yua hbâo ăngre ôh, hrô kơ anăn jing yua lu hbâo brŭ eh êmô, lehanăn djah kphê mđam, êa drao hluăt dưi hrô hŏng jih jang êa drao chế phẩm sinh học. Hŏng hdră dlăng kriê wiê ênăk kjăp hlăm jih yan hơĭt. Hlăm ya wưng čiăng phung duh mkra mnia mblei dưi truh hlăm war mă mta hla, boh tiu mkă dlăng. Leh mkă dlăng tơdah djăp ênoh čuăn, snăn srăng hrui blei tiu sang ñu hŏng ênoh yuôm hĭn kơ êngao truh 30%.

Aduôn Nguyễn Thị Lệ Thu brei thâo, hlăm yan pla mjing anei, war tiu ñu mboh hlăm brô 3tôn mkrah/ha. Jing ƀiă hĭn kơ êlâo, ƀiădah ênoh čhĭ ară anei đĭ truh 110 êklăk/tôn, snăn mâo ba wĭt mnga lu hĭn:

“Hlăm dŭm thŭn êgao, ênoh čhĭ amâo mâo hơĭt. Phung pla mjing tuôm hŏng lu klei dleh dlan. Pô gĭr nanao hlăm klei mjut mjing, amâo duh bi liê lu ôh hŏng ya mta bruă amâo mâo jing yuôm. Ruah hdră êlan mă bruă doh, ba prue hbâo brŭ sơăi, čiăng dưi găn mơh klei dleh dlan anei hlăm klei hơĭt. Ăt ƀri mơh, hlăk thŭn anăn mâo klei bi mguôp hŏng knơ̆ng bruă Hương Gia Vị Sơn Hà kăp hrui blei tiu doh pioh ba čhĭ kơ Ơrôp. Jing jăk kơ pô êjai, lehanăn jăk kơ knơ̆ng bruă mơh, jăk kơ klei suaih pral kơ phung ngă bruă, lehanăn bi mdoh kơ wăl hdĭp mda mơh”.

Gŏ sang Thu dôk pĕ tiu doh

Ăt kyua pla mjing tiu hlue hdră êlan kjăp, mâo Êpul hgŭm bruă duh mkra mnia mblei Nam Yang, kdriêk Đăk Đoa bi hgŭm mbĭt, snăn amâo mâo djŏ knŏng dưi hgao klei dleh dlan, ƀiădah dưi lŏ mkŏ mjing anăn knăl Tiu Lệ Chí kpưn đĭ hlăm klei mnia mblei truh hŏng tar rŏng lăn. Nguyễn Tấn Công-Khua Êpul Gơ̆ng bruă kiă kriê lač, ară anei, êpul hgŭm mâo leh truh 80ha tiu hlăk thŭn mboh, lu jing pla mjing hlue hdră êlan doh, djăp ênoh čuăn pioh čhĭ kơ ala tač êngao. Mbĭt hŏng bruă čhĭ tiu ka mkra mjing, Êpul hgŭm čŏng mkra mjing dŭm mta tiu msĕ si tiu jŭ, tiu asăr, tiu hrah, tiu êma êa mil... Hlăm anăn mâo đa đa mnơ̆ng mkra mjing dưi mâo leh klei tŭ yap djăp ênoh čuăn OCOP 4 mtŭ. Nguyễn Tấn Công lač:

 “Mơ̆ng hlăk wưng hluăt ƀơ̆ng mnơ̆ng ngă thŭn 2017; 2018; lehanăn 2020, snăn phung pla tiu ƀuh lu klei bi hriăm. Ară anei, phung pla mjing ngă bruă mâo mnga leh, ƀiădah ăt răng nanao, pla mjing pluă mtah nanao, amâo mâo pla mjing hjăn tiu ôh. Tui si hdră hmei mĭn, čiăng pla mjing kjăp, pla mjing hlue hdră êlan doh, ba yua lu hbâo brŭ, anăp nao hlăm klei mđĭ kyar wăl hdĭp mda doh, lehanăn hơĭt mơh hlăm ênoh dưi ba wĭt, lehanăn war tiu hdĭp kjăp sui’.

Êpul hgŭm bruă leh anăn bruă lŏ hma Nam Yang hgao klei luič ênoh

Leh dua thŭn hlue ngă hdră êlan dlăng kriê wiê ênăk kjăp “Rŭ mjing lehanăn lehanăn dlăng kriê tiu hŏng klei kjăp” ti kdriêk Đăk Đoa, čar Gialai, dưi đru leh kơ phung pla mjing bi mlih hdră êlan mă bruă, ba yua lu hĭn jing hbâo brŭ, amâo lŏ yua lu ôh hbâo ăngre, lehanăn êa drao hluăt čiăng kơ war pô đĭ jing jăk. Tal êlâo, hdră ngă bruă anei dơ̆ng ba wĭt klei tŭ dưn, pŏk êlan kơ tiu mâo anôk čhĭ mnia hơĭt. Anôk bruă mtrŭt mjhar bruă lŏ hma čar Gialai hgŭm leh hŏng knơ̆ng bruă duh bi liê lehanăn rŭ mdơ̆ng Trường Thịnh, hlăm knơ̆ng bruă OLAM, mâo klei bi blŭ hrăm hŏng phung pla mjing, čiăng mkŏ mjing sa êpul hgŭm bi mă bruă mbĭt pla tiu ti 2 să Nam Yang, lehanăn Hải Yang. Kơ kdrêč knơ̆ng bruă OLAM ăt mâo leh mơh klei ƀuăn hrui blei boh mnga, hrui blei jih tiu mơ̆ng êpul hgŭm, čiăng bi hơĭt ai tiê phung pla mjing ngă bruă. Leh dua thŭn hlue ngă bruă hgŭm, snăn ênoh mâo ba wĭt kơ phung pla mjing dơ̆ng đĭ nanao êbeh 15%, mkă hŏng êlâo. Leh ruĕ hdră lông ngă, djăp alŭ wăl lŏ dơ̆ng mâo klei kiă kriê mơ̆ng dŭm anôk thơ̆ng bruă, lŏ mâo klei mtô mblang kčĕ đru, ktrâo atăt mnuih pla mjing tiu lŏ pŏk phai anôk pô pla mjing, đru bi hơĭt ênhă tiu tui si klei knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar čuăl mkă.

Đoàn Ngọc Có, k’iăng khua knơ̆ng bruă lŏ hma čar Gialai brei thâo, ară anei, jih jang ênhă tiu ti Gialai mâo truh 13 êbâo 600 ha. Boh mnga yan anei mâo kah knar truh 3 tôn 370 kg/ha. Ênhă tiu dưi krơ̆ng hơĭt amâo lŏ ram ôh mơ̆ng leh wưng mâo klei djiê ram wưng thŭn 2017 – 2018 hlŏng truh kơ ară anei, hlăm dŭm krĭng lăn djŏ guôp, lehanăn dŭm anôk pla mjing hlue hŏng hdră êlan doh snăn mâo klei čăt đĭ jăk. Klei năng mơak êdi hlăm dua thŭn leh êgao, ênoh čhĭ tiu đĭ yuôm mơ̆ng 75 êbâo prăk truh 80 êbâo prăk/kg, lehanăn kăn lŏ mâo rei klei duah rŭ lui hĕ đang tiu sa wa msĕ si êlâo. Đoàn Ngọc Có lač, bruă răng hlăm klei duh bi liê jing, lehanăn bi mlih hdră êlan dlăng kriê wiê ênăk đuĕ nao hlăm hdră êlan doh, pruê lu hbâo brŭ dưi đru leh kơ phung pla mjing mâo ênoh ba wĭt hơĭt:

 “Ênhă pla tiu êlâo dih mâo bi mlih pla mjing lu mta mnơ̆ng mkăn, čiăng dưi ba wĭt lu klei tŭ dưn mkăn hĭn. Bi dŭm ênhă tiu adôk ară anei, mâo hdră êlan pla mjing dlăng kriê wiê ênăk kjăp, đuĕ nao kơ hdră êlan mjut mjing doh, djăp ênoh čuăn, mâo klei kjăp lehanăn bi hrŏ mơh klei hluăt ƀơ̆ng mnơ̆ng ngă. Sitôhmô klei djiê pral lehanăn djiê êmưt, ênhă đang tiu tuôm hŏng klei mnơ̆ng ngă amâo lŏ lu ôh. Kyuanăn yơh boh mnga hnơ̆ng mâo jing hơĭt”./.

         Pô mblang: Y-Khem Niê