VOV4.Êđê- Mrâo anei, phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang bi mguôp hŏng bruă sang čư êa čar Dak Lak mkŏ mjing klei kƀĭn ksiêm wĭt bruă lŏ mkŏ wĭt klei pla mjing kphê wưng thŭn 2014-2020, hluê ngă hdră pla mjing kphê wưng thŭn 2021-2025. Hluê anăn, dŭm čar alŭ wăl krĭng Lăn Dăp Kngư leh anăn đa đa alŭ wăl hlăm kluôm ala lŏ dơ̆ng hluê ngă hdră anei. Mta kñăm truh ti thŭn 2025. Kluôm ala dưi lŏ pla wĭt lehanăn greh mjeh jăk hlăm brô 107 êbâo ha kphê, hlăm anăn lu jing ti krĭng Lăn Dăp Kngư.

Kluôm ala ară anei mâo 710 êbâo ha kphê, jing ana mnơ̆ng pla sui thŭn phŭn ti Việt Nam, dôk tal dua kơ ênhă, knŏng ti tluôn ana ksu. Boh mnga kphê Việt Nam mâo kah knar 2 tôn 8/ha, jing kdlưn hĭn êbeh kơ 3 blư̆ mkă hŏng tar rŏng lăn, ênoh mâo jih jang kah knar hlăm brô 1 êklăk 800 êbâo tôn, dôk tal dua dlông rŏng lăn êdei kơ Brasil. Ară anei mâo êbeh 20 boh čar pla kphê, mâo hlăm brô 90% ênhă mâo lu hĭn êdi ti Lăn Dap Kngư. Thŭn 2021, Việt Nam čhĭ kphê kơ ala tač êngao êbeh 1 êklăk 560 êbâo tôn, hŏng ênoh êbeh 3 êklai dolar, hrŏ 2,7% kơ ênoh, ƀiădah đĭ 9,4% kơ klei tŭ dưn mkă hŏng thŭn 2020.

Hlue ngă mta kñăm “Pla mrâo kphê dŭm čar krĭng Lăn Dap Kngư wưng thŭn 2014 – 2020” truh kơ ară anei, kphê djuê grep pla mrâo 150 êbâo ha, jing kdlưn hĭn truh 30 êbâo ha mkă hŏng hdră kčah. Boh mnga mâo mơ̆ng bruă lŏ wĭt pla mrâo anei lu hĭn truh 300kg/ha.

            Knŏng ti čar Daklak ară anei mâo êbeh 210 êbâo ha kphê, ênoh mâo grăp thŭn êbeh 520 êbâo tôn kphê asăr. Boh kphê čar Daklak mâo, hŏng anăn knăl, lehanăn klei ktrâo anôk “kphê Ƀuôn Ama Thuôt” mâo čhĭ leh truh hlăm 80 ala čar dlông rŏng lăn. Wưng thŭn 2014 – 2020 čar Daklak čiăng lŏ wĭt pla mrâo giăm 41 êbâo 600 ha, siămdah boh sĭt knŏng mâo ngă mil 35 êbâo 400 ha, djăp 85% hdră kčah. Nguyễn Hoài Dương, Khua knơ̆ng bruă lŏ hma čar Daklak lač:

“Hlăm klei lŏ wĭt pla mrâo kphê, snăn lui sa wưng mâo dŭm thŭn lăn êhŏng, pioh kơ bruă lŏ wĭt rŭ mjing pla mrâo bi jăk, wưng anăn phung pla kphê luič leh sa ênoh hrui wĭt, lehanăn phung ƀuôn sang kreh bi mĭn dôk bư̆ ban amâo mâo čiăng lŏ wĭ pla mrâo ôh”.

            Hlue ngă bruă lŏ wĭt pla mrâo kphê wưng thŭn 2014 – 2020 đru leh yuôm bhăn kơ bruă mđĭ klei tŭ dưn duh mkra pla mjing kphê ti Lăn Dap Kngư hlăm klei lŏ pla mjing dŭm mta mjeh mrâo, hdră dlăng kriê mrâo. Khă snăn, Đoàn Ngọc Có, k’iăng khua knơ̆ng bruă lŏ hma čar Gialai lač, bruă lŏ wĭt rŭ pla mrâo kphê adôk tuôm hŏng lu klei dleh dlan, boh nik klei kơ prăk kăk:

“Wưng leh êgao hmei mâo lu klei gĭr čiăng mâo đru phung ƀuôn sang dưi čan prăk, ƀiădah ăt dôk dleh dlan nanao. Kyuadah dŭm gŏ sang nao čan leh prăk, lehanăn ba mgrơ̆ng hĕ wăt hră lăn kơ knơ̆ng prăk êlâo anăn leh, snăn hlăm wưng anei čiăng lŏ krŭ wĭt pla mrâo kphê jing dôk guôn tla hĕ bi jih ênoh čan êlâo, snăn kơh srăng lŏ dưi čan prăk. Mâo đa đa gŏ sang mnuih djuê ƀiă kyuadah pla mjing mnĭ anei kơ tluôn amâo mâo đei mđing sĭt êmĭt ôh kơ bruă ngă hră lăn, lehanăn êjai ka mâo ôh hră lăn snăn čiăng lĭng čan prăk kăk jing dleh dlan snăk”.

            Phŭn bruă lŏ hma mâo ênoh čuăn truh kơ thŭn 2025, lŏ wĭt pla mrâo thâodah grep hlăm phŭn ana hđăp hlăm brô 107 êbâo ha kphê, hlăm anăn, lŏ wĭt pla mrâo 75 êbâo ha, lehanăn grep ti phŭn hđăp jing 32 êbâo ha. Tui si tĭng ênoh srăng mâo ba wĭt hlăm sa ha kphê leh lŏ wĭt pla mrâo, thâodah grep ti phŭn hđăp srăng đĭ 1 blư mkrah truh kơ dua blư̆ mtam mkă hŏng gưl êlâo.

        Tui si hdră, ti 5 boh čar hlăm Lăn Dap Kngư mâo: Lâm Đồng; Daklak; Daknông; Gialai; Kontum ênhă lŏ wĭt pla mrâo wưng truh kơ thŭn 2025 hlăm brô 91 êbâo ha, hlăm anăn lŏ wĭt pla mrâo 64 êbâo ha, grep ti phŭn hđăp jing 27 êbâo ha. Ênhă lŏ wĭt mjut mjing adôk jing hlăm dŭm čar msĕ si: Sơn La; Điện Biên; Quảng Trị; Bình Phước; Đồng Nai; Bà Rịa Vũng Tàu.

        Čiăng dưi djăp ênoh čuăn anăn, knơ̆ng bruă sang čư̆ êa dŭm čar, ƀuôn prŏng mrâo lač anăn srăng lŏ bi mlih hdră mjut mjing pla mrâo, lehanăn grep ti phŭn hđăp hlăm alŭ wăl pô, dŭm êpul bruă, phung pla mjing mâo klei čiăng lŏ wĭt pla mrâo, lehanăn grep ti phŭn hđăp war kphê pô ngă hră mơar hŏng knơ̆ng bruă sang čư̆ êa gưl să, lehanăn bi tuôm hŏng knơ̆ng prăk čiăng dưi čan prăk pioh dlăng kriê wiê ênăk kphê lŏ wĭt mjut mjing anăn.

            Phŭn bruă lŏ hma brei thâo, hdră hŏng klei kreh knhâo hĭn, čiăng dưi mâo klei ksiêm duah, ba yua hdră ngă bruă mrâo mrang hlăm klei lŏ wĭt pla mrâo, hlăm klei grep ti phŭn hđăp snăn mâo êpul êya bruă kreh knhâo ksiêm duah hrăm mbĭt mă bruă hŏng alŭ wăl, mkăp djŏ mjeh djăp ênoh čuăn kơ bruă pla mrâo lehanăn grep phŭn kphê. Mbĭt hŏng anăn jing hlue ngă djăp hdră mơ̆ng knŭk kna kiă kriê klei kơ mjeh hlue mta mtrŭn mơ̆ng hdră bhiăn čiăng kơ mnuih pla mjing kphê mâo pla djŏ mjeh djăp ênoh čuăn, hŏng ênoh ênil djŏ guôp.

            Mbĭt hŏng anăn, dhar bruă lŏ hma ăt ksiêm, bi leh hdră êlan dlăng kriê hlăm bruă pla mrâo, lehanăn grep phŭn kphê bi djŏ găl guôp hŏng mdê bi krĭng, mđĭ ênoh phŭn kphê hdĭp, ngă bruă hŏng klei tŭ jing, ƀrư̆ ƀrư̆ srăng pŏk phai ênhă kphê hlue hdră êlan rŭ mjing lăn mnga êa mơak, bi năng hŏng klei găl dưi mă bruă. Dŭm êpul êya, alŭ wăl bi hâo hưn, ba yua hdră dlăng kriê wiê ênăk bruă lŏ wĭt pla mrâo lehanăn grep phŭn kphê hŏng mnuih pla mjing./.

Pô mblang: Y-Khem Niê