VOV4.Êđê - Hlăm wưng êgao, leh bi mlih gru hmô ngă bruă, lu êpul hgŭm bruă ngă lŏ hma ti Gia Lai mâo leh klei đĭ kyar jăk hlăm bruă duh mkra, pla mjing mnia mblei. Kyua dưi mkŏ mjing jăk, dŭm êpul hgŭm bruă dưi mđĭ lar leh djăp ai dưi, klei mâo čiăng mkra mđĭ boh tŭ bruă duh mkra pla mjing, mkŏ mkra anăn knăl, đru kơ dŭm gŏ êsei ngă bruă lŏ hma mđĭ hĭn klei hdĭp.

Êpul hgŭm bruă lŏ hma Čư̆ A Thai, să Ia Ke, kdriêk Phú Thiện jing sa hlăm dŭm anôk bruă jhŏng bi mlih gru hmô êpul hgŭm bruă mta mrâo hlăm thŭn 2016. Êbeh 6 thŭn bi mlih, Êpul hgŭm bruă lŏ hma Čư̆ A Thai mâo lu klei mlih mrâo jăk mơ̆ng leh dưi bi hgŭm êbeh 125 ha čiăng pla mjing mdiê lŏ 2 yan, hlăm anăn mâo 140 ha mdiê hnơ̆ng jăk hlue si hnơ̆ng čuăn Vietgap. Kah knar grăp thŭn, Êpul hgŭm bruă mkăp 300-400 ton braih hnơ̆ng jăk kơ anôk ba čhĭ. Mrâo anei, “Braih Phú Thiện” mơ̆ng êpul hgŭm bruă dưi ruah mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma kdlưn hĭn mơ̆ng čar thŭn 2022 leh anăn djăp hnơ̆ng čuăn mnơ̆ng dhơ̆ng OCOP 4 mtŭ. Phạm Ngọc Nghĩa,  Khua Êpul hgŭn kriê dlăng, Khua Êpul hgŭm bruă lŏ hma Čư̆ A Thai brei thâo, mrâo êgao, Êpul hgŭm bruă mâo Phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang ruah mkŏ mjing Êpul hgŭm bruă lŏ hma mta mrâo wưng thŭn 2022-2025. Kyua anăn, anôk bruă srăng mđĭ klei bi hgŭm mkra mjing hlue si ênoh yuôm braih hnơ̆ng čiăng pŏk mlar anôk ba čhĭ. “Mâo klei mđing dlăng mơ̆ng dŭm gưl, dhar bruă mơ̆ng čar truh kdriêk đru kơ Êpul hgŭm bruă bi leh dŭm hdră êlan đru, hdră mơ̆ng Êpul hgŭm bruă čiăng mơ̆ng anăn Êpul hgŭm bruă mkra mđĭ klei mkŏ mjing, hnơ̆ng đĭ kyar bruă kdrăp mrâo, čiăng si bĕ ngă Braih Phú Thiện ƀrư̆ hruê jăk hĭn leh anăn mkra mđĭ anăn knăl, kdô hruh.”

Mă kngan bi hgŭm mkra mjing hlue si gru hmô mguôp hŏng hdră mrâo mrâo kñăm mđĭ hnơ̆ng lu, hnơ̆ng jăk, ênoh yuôm kơ dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma ăt jing hdră kñăm mơ̆ng Êpul hgŭm bruă mkra mjing, mnia blei, hdră bruă leh anăn hiu čhưn ênguê Ia Mơ Nông, kdriêk Čư̆ Pah. Êpul hgŭm bruă ară anei mâo 9 čô hŏng 27 êpul bi hgŭm pla mjing hlăm brô 800 ha kphê, boh čêñ hruê̆ leh anăn durian. Kah knar grăp mlan, Êpul hgŭm bruă mkăp kơ Knơ̆ng bruă Quicornac (Wăl tuh tia mkra mjing Trà Đa, ƀuôn prŏng Pleiku) mơ̆ng 400-500 ton čêñ hruê̆. Lê Văn Thanh, Khua Êpul hgŭm kriê dlăng, Khua Êpul hgŭm bruă brei thâo:“Hlăm hdră wưng mơ̆ng thŭn 2019 truh thŭn 2022 êgao leh sa wưng dleh dlan, klei ruă tưp, leh anăn kyua êpul hgŭm bruă mta mrâo dleh ngă bruă. Mphŭn nao ksiêm dlăng dŭm čar, dŭm êpul hgŭm bruă đĭ kyar, snăn kơh pô ba yua hlăm êpul hgŭn bruă. Truh wưng ară anei ăt klă klơ̆ng mâo lu klei tŭ dưn, boh nik Êpul hgŭm bruă ăt pŏk ngă hgŭm hlăm dŭm hdră bruă msĕ si VNsat đru kơ kdrăp krih mrâo mrang, êlan nao hlăm krĭng mkra mjing, masin kdrăp mnơ̆ng”.

Ară anei, lu dŭm êpul hgŭm bruă ti čar Gia Lai dưi bi mlih, mkŏ mjing hlue si Hdră bhiăn Êpul hgŭm bruă thŭn 2012. Dŭm êpul hgŭm bruă dưi bi mloh mâo leh klei đĭ kyar hlăm bruă mkra mjing mnia blei, mđĭ klei čŏng ngă, mđĭ lar klei tŭ dưn leh anăn hdră ngă bruă hlue si hdră bi hgŭm, mjing anôk ba čhĭ hơĭt kjăp kơ mnơ̆ng dhơ̆ng đru mđĭ prăk hrui wĭt kơ phung hgŭm mbĭt. Čar Gia Lai dôk kƀĭn đru kơ dŭm êpul hgŭm bruă pŏk mlar ênoh mnuih mă bruă, hnơ̆ng mnia blei, prăk bi liê, ngăn drăp, ba yua kdrăp mrâo, bi mlih mrô. Klei anei srăng đru mjing boh kdrŭt čiăng kơ bruă duh mkra êpul lu, êpul hgŭm bruă mđĭ klei tŭ dưn, hnơ̆ng jăk ngă bruă, mđĭ kyar hơĭt kjăp hlăm boh klei mrâo.

Hrăm mbĭt hŏng hdră hruê anei, Nguyễn Thế Hùng, Khua kiă kriê Êpul hgŭm bruă čar Gia Lai, Nguyễn Thế Hùng srăng bi trông kơ hdră mă bruă mơ̆ng Êpul hgŭm bruă lŏ bruă lŏ hma lehanăn hdră mkra mđĭ boh tŭ mŏng êpul hgŭm bruă čar Gia Lai srăng pŏk ngă hlăm wưng ti anăp:

- Akâo kơ ih brei thâo dŭm klei dôk mâo hlăm klei ngă bruă mơ̆ng bruă duh mkra êpul leh anăn êpul bi mguôp ti čar Gia Lai truh kơ wưng ară anei?

-Nguyễn Thế Hùng: Ti alŭ wăl čar Gia Lai ară anei mâo 337 êpul bi mguôp, Hlăm anăn Êpul bi mguôp bruă lŏ hma mâo hlăm brô 80%. Mâo đa đa Êpul bi mguôp dưi mkŏ mjing hdră mnia mblei, mkŏ mjing klei bi mguôp leh anăn iêo mthưr lu mnuih nao hgŭm kơ klei ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng, dlăng kluôm phung hgŭm mâo sơăi klei hur har. Dŭm êpul bi mguôp ngă bruă amâo mâo boh tŭ dưn ñu mâo phŭn agha sơăi, tal êlâo srăng lač kơ klei thâo kriê dlăng mơ̆ng phung khua kiă kriê êpul bi mguôp, ƀuh amâo mâo klei mbruă ôh. Bi kơ bruă duh mkra mnia mblei ka dưi djăp ênŭm ôh mkă hŏng hdră kčah, prăk mnga kơ phung nao hgŭm hlăm êpul bi mguôp dôk ƀiă, kyuanăn čiăng mđĭ kyar phung nao hgŭm dôk dleh dlan êdi. Dŭm êpul bi mguôp kƀah ngăn prăk ngă bruă mkra mjing. Dŭm hdră êlan, mưn lăn mkŏ mjing anôk bruă mkra mjing mnia mblei dôk dleh kpăk hŏng klei bhiăn yua lăn, Kyuanăn, dleh kơ êpul bi mguôp mâo lăn mkra mjing leh anăn anôk bruă duh mkra mnia mblei.

-Sơnăn, klă sĭt hlăm wưng kơ anăp, si ngă hdră êlan mđĭ hnơ̆ng tŭ jăk mơ̆ng dŭm Êpul bi mguôp?

-Nguyễn Thế Hùng: Mơ̆ng ară anei truh kơ thŭn 2025 hluê si hdră êlan mơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar, srăng gĭr mâo 60% êpul bi mguôp ngă bruă kdlưn hĭn, čiăng dưi ngă bruă anăn, hlăm hdră êlan ba mdah srăng mâo ƀiă êdi 35% phung knuă druh kiă kriê mâo klei hriăm gưl krah, gưl prŏng, srăng dưi mtô mjuăt klei bi mguôp plah wah Êpul bi mguôp hŏng knơ̆ng bruă hlăm brô 35%, hluê si hdră mgaih msir jih hnơ̆ng dŭm Êpul bi mguôp ngă bruă khă bi mâo ăt msĕ hŏng ngă bruă amâo mâo boh tŭ dưn. Hŏng bruă klam pô, ti anăn srăng ksiêm dlăng, lŏ wĭt bi klă dŭm êpul bi mguôp, kñăm kơ dŭm êpul bi mguôp bruă lŏ hma, si srăng ngă čiăng mkŏ mjing klei bi mguôp plah wah Êpul bi mguôn leh anăn dŭm knơ̆ng bruă, mkŏ mjing keh prăk đĭ kyar Êpul bi mguôp hluê si hdră mtrŭn mrô 45 mơ̆ng Khua knŭk kna. Êngao kơnăn, lŏ đru hŏng bruă ba phung hđeh sang hră gưl krah dưh, gưl prŏng wĭt mă bruă hlăm dŭm êpul bi mguôp, si srăng ngă čiăng kơ dŭm hdră êlan truh hŏng Êpul bi mguôp.

- Čiăng hluê ngă jăk hdră êlan anăn, Si ngă Êpul hgŭm dŭm Êpul bi mguôp srăng ngă?

Nguyễn Thế Hùng: Êpul hgŭm dŭm êpul bi mguôp čar Gia Lai mâo bruă klam răng mgang, kriê dlăng boh tŭ kơ Êpul bi mguôp, jing anôk bruă ti krah plah wah Êpul bi mguôp hŏng dŭm anôk bruă Đảng, knŭk kna leh anăn dŭm knơ̆ng, dhar bruă. Hluê anăn, čiăng hluê ngă hdră êlan mơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar ăt msĕ hŏng dŭm hdră êlan dưi truh hŏng êpul bi mguôp, ti anăp srăng lŏ dơ̆ng ksiêm dlăng, lŏ wĭt bi klă dŭm Êpul bi mguôp. Hluê anăn, srăng kñăm kơ dŭm êpul bi mguôp bruă lŏ hma, si srăng ngă čiăng mkŏ mjing klei bi mguôp plah wah Êpul bi mguôn leh anăn dŭm knơ̆ng bruă čiăng mâo mnơ̆ng dhơ̆ng mâo boh tŭ leh anăn hơĭt kơ phung mkra mjing. Tal 2, srăng mđĭ hĭn dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng tŭ jăk, boh nik jing mnơ̆ng dhơ̆ng OCOP. Ti alŭ wăl čar, dŭm Êpul bi mguôp nao hgŭm hlăm bruă mkra mjing mnơ̆ng dhơ̆ng OCOP ăt lu mơh, anăn jing dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng phŭn hlăm alŭ wăl, mâo knhuah krĭng kwar Krĭng Lăn Dap Kngư. Truh kơ ară anei, dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng ăt dưi ba truh hlăm dŭm anôk mnia mblei hlăm čar leh anăn ala čar. Êngao kơnăn, ăt mđĭ hĭn klei bi mguôp hŏng dŭm, knơ̆ng, dhar bruă mkŏ mjing klei mjĕ êrô, brei dŭm êpul bi mguôp nao hlăm anôk mnia mblei čiăng hưn mdah dŭm mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng êpul bi mguôp, ăt mâo klei hmăi prŏng kơ klei đĭ kyar bruă duh mkra ala ƀuôn ti alŭ wăl, boh nik jing mđĭ kyar bruă lŏ hma.

- Lač jăk kơ ih lu! 

Hoàng Qui/VOV TâyNguyên/Pô mblang: H’Zawut Byă +Y-Ƀel Êban