VOV4.Êđê - Dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông đĭ nanao, hlăk êjai ênoh ŭn drei dôk ti hnơ̆ng ƀiă ngă kơ phung rông mnơ̆ng ti Dak Lak tuôm dleh dlan. Anôk dlăng djŏ tuôm mtă brei bi hrŏ prăk bi liê blei mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông jing sa hlăm dŭm hdră yuôm bhăn hlăk anei. Hdră msir kơ anăp jing ba yua mnơ̆ng mơ̆ng dŭm alŭ wăl, bi mlih ênhă pla mjing amâo tŭ dưn ba pla mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ mnơ̆ng rông.

 Êlâo dih, gŏ sang Đinh Công Việt, ƀuôn Êa Ño, să Čư̆ Kpô, kdriêk krông Ƀŭk mâo nanao mơ̆ng 15 – 20 drei ŭn êđai mdjuê hŏng ŭn dliê hlăm war ñu, mâo ba wĭt hlăm brô 5 êklăk prăk/mlan. Êbeh sa thŭn hŏng anei, ênoh ênil mnơ̆ng kơ bruă lŏ hma đĭ, ênoh ênil mnơ̆ng pioh čiêm mnơ̆ng rông đĭ mơh, êjai anăn lĕ čhĭ kđeh čĭn ŭn lŏ hrŏ mơ̆ng 10 – 20 êbâo prăk/kg klei anei ngă kơ gŏ sang Việt tuôm hŏng lu klei dleh dlan:“Mphŭn dô kâo rông lu snăk, rông mơ̆ng 7 – 8 drei ŭn ana mđai, hlăm grăp lung ŭn mđai mâo mnuih blei jih, ƀiădah ară anei ênoh ênil čiêm rông đĭ hĕ sơăi, boh nik kơ amlơ̆k. Êlâo dih 5 êbâo prăk/kg, ară anei êbeh 7 êbâo prăk/kg snăn jing dleh dlan êdi, mơ̆ng anăn hmei dơ̆ng bi hrŏ ênoh rông. Anăp anei tơdah ăt dôk dleh dlan mơh, năng ai mlih rông mnơ̆ng mkăn hei, dah rông nanao snei amâo mâo mnga ôh, amâo lŏ mâo msĕ hŏng hđăp ôh”.

Msĕ hŏng Đinh Công Việt mơh, gŏ sang Nguyễn Tuấn Anh ti alŭ mrô 5, să Krông Ƀŭk, kdriêk Krông Pač ăt bi hrŏ truh kơ mkrah mơh ênoh rông ŭn pô mka hŏng wưng anei thŭn dih, kyuadah amâo mâo dưi tiŏ ôh hŏng klei ênoh ênil đĭ yuôm măng ai mnơ̆ng pioh čiêm ŭn. Tuấn Anh brei thâo, mơ̆ng knhal jih thŭn 2020 truh kơ ară anei ênoh ênil mnơ̆ng pioh čiêm ŭn đĭ leh truh 13 blư̆. Hŏng ênoh đĭ hlăm sa blư̆ mơ̆ng 300 – 500 prăk/kg, snăn ênoh ară anei kơ jih mnơ̆ng pioh mčiêm ŭn đĭ leh sơăi êgao kơ 6 êbâo prăk/kg.“Msĕ hŏng sang hmei rông ŭn ana mđai, lehanăn rông ŭn pioh čhĭ kđeh mơh, dah tĭng čhĭ mâo mnga mơ̆ng 3 truh 400 jing tŭ dưn leh, bi blei mjeh snăn knŏng ƀơ̆ng mnga mơ̆ng 150 – 200 jing tŭ dưn leh. Kâo bi hrŏ leh ênoh rông mơ̆ng 5 truh 70 drei, êlâo dih ênoh amlơ̆k, snăn kâo rông mơ̆ng 150 -200 drei”.

Lê Xuân Sáng – jing mnuih riêng gah hŏng Nguyễn Tuấn Anh brei thâo, ênoh čhĭ kđeh čĭm ŭn ară anei mklăk hŏng ênoh mnơ̆ng ƀơ̆ng pioh čiêm:“Duh bi liê kơ ŭn jing lu snăk, ƀiădah prăk mnga lĕ amâo jăk đĭ ôh. Ya ngă, amlơ̆k knư̆ hrue knư̆ đi yuôm, ƀiădah ênoh čhĭ kđeh ŭn amâo mâo đĭ ôh. Ƀiădah lĕ phung ƀuôn sang dah amâo mâo rông ŭn ôh amâo lŏ thâo bĭt bruă knuă mă ôh. Tơdah ênoh ênil mnơ̆ng pioh čiêm mâo trŭn hĕ ƀiă sĭt nik phung rông ăt mdul hĭn mơh. Bi anei đĭ nanao snăn phung rông mnơ̆ng lĕ hlăm klei dleh dlan yơh”.

Tui si Trần Ngọc Sơn, K’iăng khua anôk bruă rông mnơ̆ng, lehanăn mdrao mgŭn mnơ̆ng rông čar Daklak, ênoh jih jang êpul ŭn hlăm čar dôk rông ară anei hlăm brô 860 êbâo drei ŭn. Ênoh ŭn hgăl ară anei hlăm brô 55 êbâo prăk/kg, jing knar 77% mkă hŏng ênoh ŭn hgăl hlăm wưng anei thŭn dih, ƀiădah lĕ ênoh čhĭ mnơ̆ng pioh čiêm lĕ đĭ truh 40%, mơ̆ng anăn yơh phung rông ŭn tuôm hŏng lu klei dleh dlan. Trần Ngọc Sơn lač, phung rông mnơ̆ng bi tui duah hdră dưn yua mnơ̆ng mâo hlăm ala čar pô, lehanăn rông čhĭ hĕ bi pral amâo lŏ lui sui hrue ôh luič liê lu mnơ̆ng mčiêm:“Mnuih rông mnơ̆ng lŏ gĭt hlăm bruă pla ktơr, pla hbei ƀlang, êtak prăi mjing mnơ̆ng pioh mjai mtlai pioh čiêm ŭn, amâo lŏ blei ôh mnơ̆ng mơ̆ng ala tač êngao. Êngao anăn, phung ƀuôn sang lŏ tui duah djah kan, amâodah rông ênăng pioh mjing kpŭng thiăm mbŏ hnơ̆ng protein, lehanăn dưi bi hrŏ mơh ênoh ênil blei mnơ̆ng pioh čiêm ŭn. Mbĭt hŏng anăn, lŏ dăp wĭt bruă rông mnơ̆ng, mâo hdră êlan mkŏ mjing êpul hgŭm, mâo êpul snăn jing ênưih hlăm klei bi trông, mnia mblei mnơ̆ng pioh čiêm hŏng ênoh lu mơ̆ng dŭm sang mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng mtam. Leh kơ anăn, phung rông mnơ̆ng bi ksiêm duah hdră êlan dăp wĭt bruă rông mnơ̆ng bi djŏ guôp hŏng klei dưi pô msĕ si rông mnơ̆ng ƀơ̆ng rơ̆k lĕ”.

Mrâo anei ti Hà Nội, mkŏ mjing leh klei bi kƀĭn online bi trông kơ bruă rông ŭn, lehanăn mđĭ hĭn bruă duh mkra mnia mblei mnơ̆ng pioh čiêm ŭn. Blŭ hrăm ti anôk bi kƀĭn, K’iăng khua phŭn bruă lŏ hma Phùng Đức Tiến lač: Bi hrŏ ênoh bi liê kơ rông mnơ̆ng, kñăm mđĭ ênoh tŭ dưn bruă rông mnơ̆ng, anăn yơh jing hdră yuôm bhăn êjai ară anei. Bi hdră kơ anăp, jing ba yua dŭm mta mnơ̆ng pioh čiêm pô mâo mă hlăm ƀuôn sang, bi mlih anôk ala pla mjing pioh pla dŭm mta mnơ̆ng pioh čiêm ŭn. Anăp anei, Phŭn bruă srăng bi mguôp hŏng knơ̆ng bruă DeHeus hgŭm hŏng dŭm čar Lăn Dap kngư mkŏ mjing Êpul hgŭm lu duh mĭn kơ bruă pla mjing đang hbei ƀlang, đang ktơr mâo klei bi mguôp hŏng phung duh mkra ba yua kdrăp mă bruă mrâo mrang kñăm mđĭ boh tŭ dưn bruă knuă ngă, lehanăn amâo lŏ liê prăk blei mnơ̆ng mơ̆ng ala tač êngao ôh:“Leh lu thŭn anôk bruă rông mnơ̆ng mbĭt hĭng dŭm êpul êya ksiêm wĭt leh klei tŭ dưn mơ̆ng jih jang mnơ̆ng pioh čiêm mâo hlăm alŭ wăl pô. Mjing leh dŭm hdră êlan mkra mjing mnơ̆ng pioh čiêm ŭn, tĭng mkă ênoh mkra mjing, lehanăn ênoh bi liê. Boh tŭ dưn klei ksiêm duah anei srăng dưi bi lar. Hŏng hdră mă bruă msĕ snăn sĭt nik ênoh ênil mnơ̆ng pioh čiêm srăng trŭn mơ̆ng 300 prăk truh 1 êbâo prăk/kg. snăn ênoh ênil bi liê mơ̆ng bruă rông mnơ̆ng srăng hrŏ mơ̆ng 5% - 7%. Drei srăng hơĭt hŏng hdră mă bruă sa hnơ̆ng kñăm pioh mđĭ kyar klei rông mnơ̆ng hlăm wưng ti anăp hŏng klei hơĭt hĭn, lehanăn mâo klei tŭ dưn hĭn”./.