VOV4.Êđê - Hbei ƀlang jing sa hlăm dŭm mta boh mnga bruă lŏ hma mnia mblei mâo hnơ̆ng grăp thŭn êbeh 1 êklai USD mơ̆ng ala čar drei. Khădah sơnăn, ƀiădah klei găl mđĭ kyar mta mnơ̆ng dhơ̆ng anei ăt dôk lu êdi. Kñăm tui duah hdră êlan mđĭ kyar kơ ênoh ana hbei ƀlang, mrâo anei ti ƀuôn prŏng Pleiku, phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang bi mguôp leh hŏng bruă sang čư êa čar Gia Lai mkŏ mjing klei kƀĭn trông kơ boh sĭt leh anăn tă hdră mđĭ kyar hbei ƀlang ti Việt Nam.

Ară anei, ala čar drei mâo êbeh 528 êbâo ha ana hbei ƀlang, lu jing pla ti krĭng kwar Dưr, Dưr kwar Krah, krĭng ktuê hang ksĭ Dhŭng kwar krah, lăn dap kngư lehanăn Ngŏ kwar Dhŭng. Ênhă anei mâo pla lu ti 5 krĭng phŭn mâo: Krĭng čư̆ čhiăng kwar Dưr, Dưr kwar Krah, krĭng ktuê hang ksĭ Dhŭng kwar krah, lăn dap kngư lehanăn Ngŏ kwar Dhŭng. Hlăm anăn, lăn dap kngư mâo ênhă pla hbei ƀlang lu êdi hlăm kluôm ala mâo 172,5 êbâo ha, truh 32,7% ênhă hbei ƀlang kluôm ala, lu êdi ti dŭm čar Gia Lai (81.000ha) Dak Lak (45000ha), Kon Tum (48,8ha). Thŭn 2021, hnơ̆ng mâo hbei ƀlang giăm 10.7 êklăk ton, hlăm anăn mâo 2,9 êklăk ton dưi ba čhĭ kơ ala tač êngao, ênoh prăk mâo giăm 1,2 êklai USD. Ala čar drei ară anei jing ala čar mâo hnơ̆ng ba čhĭ hbei ƀlang kơ ala tač êngao dôk mrô 3 lehanăn dôk mrô 2 kơ ênoh prăk bi mnia mblei hŏng ala tač êngao hlăm tar rŏng lăn.

Khă snăn, ară anei, hdră pla lehanăn mkra mjing hbei ƀlang ti ala čar drei dôk lu klei êdu kƀah msĕ si: Hdră bi hgŭm pla mjing amâo kjăp, hdră mkra mjing dôk ti hnơ̆ng man dưn, lu jing hbei ka mkra mjing, dŭm kdrăp msir mghaih djah djâo mơ̆ng sang maĭ mkra mjing ka ba wĭt boh tŭ dưn hlăm bruă răng mgang wăl hdĭp mda, hdră ba čhĭ hbei ƀlang găn lu kdrêč, bi liê kơ logistic lu. Bùi Thị Quy – Khua ksiêm dlăng bruă ngăn prăk anôk bruă mnia mblei lehanăn mkra mjing mnơ̆ng lŏ hma – dliê kmrơ̆ng ti êlan Vạn Phát (kdriêk Krông Pa, čar Gia Lai) brei thâo: “Ară anei, klei dleh kpăk mơ̆ng hmei jing jưh knang 95% jing čhĭ kơ China, hlăk mŭt yan hrui êmiêt ênoh čhĭ trŭn, dleh dưi mđĭ kyar bruă duh mkra. Ară anei, jing wưng jăk êdi čiăng dưi ba čhĭ ti krĭng Ơrop. Hmei čang hmăng snei, kban mkŏ krĭng Phŭn bruă Lŏ hma mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang lehanăn Phŭn bruă Tuh tia mnia mblei dưi mđĭ lar čiăng kơ hmei dưi nao hgŭm.

Gia Lai jing alŭ wăl ară anei mâo ênhă hbei ƀlang lu êdi hlăm kluôm ala, ăt mâo leh hdră êlan tă mđĭ kyar ana hbei ƀlang klă klơ̆ng hlăm alŭ wăl. Blŭ ti knăm anei, K’iăng khua anôk bruă sang čư̆ êa čar Gia Lai - Kpă Thuyên brei thâo, hdră lŏ mkŏ dăp anôk bruă lŏ hma čar wưng thŭn 2021 – 2025 amâo pŏk mlar ôh lehanăn ƀrư̆ bi hrŏ ênhă pla hbei ƀlang mơ̆ng 81 êbâo ha ară anei trŭn dôk 65 êbâo ha. Mbĭt anăn, mđing ktrâo lač, đru kơ ƀĭng ngă lŏ hma ba yua hdră pla mrâo, ruah mjeh dưi bi kdơ̆ng hŏng mnơ̆ng ngă čiăng mđi hnơ̆ng mâo hbei ƀlang hlăm sa ênhă pla.

Ti anôk bi kƀĭn, K’iăng khua phŭn bruă Lê Quốc Doanh brei thâo, hlăm wưng ti anăp, dŭm anôk bruă hlăm Phŭn bruă Lŏ hma mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang srăng mđĭ bruă ksiêm dlăng mjeh hbei ƀlang mrâo, ba wĭt hnơ̆ng mâo hbei lu, mâo hnơ̆ng tŭ jăk, dưi bi kdơ̆ng hŏng klei ruă. K’iăng khua phŭn bruă mtă kơ dŭm alŭ wăl lehanăn anôk bruă duh mkra mđĭ bruă pla mjing hluê hdră bi hrŏ ênoh bi liê, mđĭ hnơ̆ng mâo boh mnga, mđĭ hnơ̆ng tŭ mnơ̆ng dhơ̆ng, ba yua kdrăp mrâo, răng mgang wăl hdĭp mda lehanăn bi hgŭm pla mjing h’ĭt kjăp: “Klei yuôm bhăn hĭn jing bi hgŭm, lŏ mkŏ wĭt bruă pla mjing. Ară anei, sang maĭ tinăn, ƀiădah ngă bruă amâo kjăp, bi hgŭm amâo kjăp lehanăn đru kơ ƀĭng ngă bruă pla mjing kăn kjăp mơh. Tinei, bruă klam mơ̆ng Êpul hgŭm Hbei ƀlang Việt Nam lehanăn dŭm anôk bruă duh mkra brei mtrŭt mđĭ hĭn, brei hgŭm kngan hŏng mnuih ƀuôn sang mơ̆ng hdră mtô mblang, bi hgŭm, pla mjing lehanăn hrui blei si srăng ngă čiăng mâo klei bi knar plah wah sang maĭ, alŭ wăl lehanăn ƀĭng ngă lŏ hma”.

Tă hdră êlan mđĭ kyar bruă pla mjing h’ĭt kjăp, tŭ dưn, mđing pla hbei ƀlang ti dŭm krĭng mâo klei jăk găl hŏng ênhă hlăm brô 500 êbâo ha, mjing dŭm krĭng pla hbei kƀĭn sa anôk hŏng ênhă prŏng mâo klei bi mguôp kjăp hŏng sang maĭ, anôk bruă duh mkra, mđĭ klei duh bi liê kơ hdră mnêč mrâo hlăm bruă pla lehanăn mkra mjing, bi lu jơr mnơ̆ng dhơ̆ng mkra mơ̆ng hbei ƀlang, bi mrâo mrang wăl anôk mnia mblei, mkŏ dăp bruă pla mjing, mtrŭt mđĭ hdră bi hgŭm krĭng pla mjing lehanăn sang maĭ mkra mjing. Mtrŭt mđĭ dŭm sang maĭ bi hgŭm hŏng dŭm êpul bruă, gŏ êsei pla hbei hluê hdră bi hgŭm pla mjing h’ĭt kjăp, ba yua hdră mnêč mkra mjing mrâo, mjing lu mta mnơ̆ng dhơ̆ng mâo boh tŭ bruă mnia mblei kñăm ƀrư̆ ƀrư̆ mđĭ boh tŭ bruă pla mjing, mđĭ hnư hrui wĭt kơ ƀĭng ngă lŏ hma pla hbei ƀlang./.