VOV4.Êđê- Hŏng yan adiê êđăp nanao hlăm jih thŭn, Đà Lạt – Lâm Đồng mâo klei găl prŏng kơ hdră mđĭ kyar bruă pla mjing ngă lŏ hma ba yua kdrăp mrâo, hlăm anăn mnga jing mnơ̆ng pla ba wĭt hnư hrui wĭt lu kơ alŭ wăl. Klei êdu kƀah mơ̆ng anôk bruă anei jing hdră bi hgŭm pla mjing dôk ƀiă, anôk hrui blei mnga lu jing mơ̆ng phung ghan mnia kyua anăn boh tŭ bruă pla mjing ka lu ôh. Boh sĭt, mâo lu gru hmô brei ƀuh, tơdah mâo hdră bi hgŭm hŏng anôk bruă duh mkra prŏng, ƀĭng ngă lŏ hma pla mnga srăng ba wĭt boh tŭ bruă duh mkra lu hĭn lehanăn h’ĭt kjăp hĭn mơh.

Hlăm wưng êgao, kgă gơ̆ anôk ba čhĭ dŭm mta boh mnga lŏ hma  hlăm anôk ba čhĭ tuôm hŏng lu klei dleh dlan kyua hmaĭ mơ̆ng klei ruă tưp Covid-19, ƀiădah bruă pla mjing mnga mơ̆ng gŏ sang Huỳnh Đình Phương, hlăm ƀuôn hgŭm 8, ƀuôn prŏng Đà Lạt (Lâm Đồng) snăn amâo tuôm hŏng ya klei gun kpăk ôh. Anôk ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng 3 000m2 ênhă pla mjing mnga hlăm sang ală kĭng mơ̆ng gŏ sang ăt dưi mđĭ lar.

Huỳnh Đình Phước brei thâo, dưi mâo klei tŭ anei jing kyua ngă hlăm gru hmô bi hgŭm mkra mjing mnga hŏng knơ̆ng bruă Dalat Hasfarm. Amâo knŏng mjưh mdei klei ba jao klei dưi bi mklă ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng kơ phung mnia blei đuič ôh ƀiădah hnơ̆ng jăk mnga hlăm sa ênhă pla mjing ăt dưi bi mđĭ klă mngač, ba wĭt prăk hrui wĭt lu leh anăn hơĭt kjăp hĭn mkă hŏng êlâo.

“Êlâo anăn kâo ngă leh anăn ba čhĭ hlăm sang mnia anăn prăk hrui wĭt amâo hơĭt kjăp ôh, kyua ênoh amâo sa hnơ̆ng. Bi dŭm anôk bruă snăn ƀuh ênoh čhĭ hơĭt kjăp hĭn anăn kâo ƀuh bi hgŭm mkra mjing hŏng diñu snăn mâo klei tŭ dưn, kyua sa kdrêč pô mă bruă hŏng knơ̆ng bruă snăn mâo leh anôk ba čhĭ snăn pô knŏng ba mnơ̆ng čhĭ đuič yơh, bruă adôk jing ba kơ pô prăk hrui wĭt lu hĭn mkă hŏng čŏng čhĭ hlăm êngao”

Phung khua gĭt gai Lâm Đông dlăng anôk bruă pla mjing ngă lŏ hma ba yua kdrăp mrâo

 Msĕ snăn, ƀuh klei tŭ dưn leh bi hgŭm pla mjing, Nguyễn Hữu Tiến, ti ƀuôn hgŭm mrô 7, ƀuôn prŏng Đà Lạt ăt jhŏng hgŭm leh anăn ƀrư̆ brư̆ mđĭ ênhă pla mjing hlăm sang ală kĭng mơ̆ng 1000m2 truh 5000m2, hlăm anăn lu jing pla 2 mta mnga khăt  dhan jing cúc leh anăn mnga yang hruê čiăng mkăp kơ Dalat Hasfarm. Tiến brei thâo, leh hgŭm hlăm bruă bi hgŭm mkra mjing hŏng knơ̆ng bruă anei, ñu leh anăn êbeh 100 gŏ êsei mnuih ƀuôn sang mkăn amâo lŏ rŭng răng tĭng yap kơ klei ya mnga srăng pla, hdră gang mkhư̆ mnơ̆ng ngă ôh, kơ srăng čhĭ mnga, ƀiădah knŏng ktuh êyuh ai tiê pla mjing bi jăk hluê si hră akâo blei yơh. Kyua anăn, hnơ̆ng hrui wĭt mơ̆ng gŏ sang hơĭt kjăp mâo êbeh 6 êtuh êklăk/thŭn.

“Kơ ana mjeh snăn dưi mkăp mơ̆ng phŭn amâo mâo klei mnơ̆ng ngăn ôh, bi kơ hdră mnêč snăn hlăm grăp hruê kăm knơ̆ng bruă ba mnuih mă bruă nao truh ti đang mbĭt hŏng mnuih ƀuôn sang ksiêm dlăng klei ruă tưp leh anăn ba hdră msir mgaih. Ară anei, klei ruă tưp hlăm mnga ti Đà Lạt hlăk mâo dleh ktuê dlăng, kyua anăn čiăng mđĭ klei tŭ dưn ana pla mjing snăn čiăng êdi dŭm êpul ngă bruă msĕ si mơ̆ng knơ̆ng bruă anei čiăng bi hgŭm hŏng mnuih ƀuôn sang duah hdră msir mgaih bi tŭ dưn.”

          Klei tŭ dưn snăn, ƀiădah bruă bi hgŭm mkra mjing mnga hluê si hdră akâo blei ti Lâm Đồng knŏng ƀiă mơh. Phạm S, K’iăng Khua Knơ̆ng bruă sang čư êa čar Lâm Đồng hlăk gĭt gai dŭm anôk bruă djŏ tuôm leh anăn Êpul hgŭm mnga Đà Lạt mjêč mđĭ ktang bruă bi hgŭm, ksiêm dlăng, đru kơ dŭm anôk bruă mnia blei mkŏ mjing êpul bi hgŭm mkăp leh anăn pla mjing mnga hluê hdră lŏ ham doh leh anăn thâo mĭn.

           “Prăk hrui wĭt hlăm grăp ha mơ̆ng bruă pla mjing mnga jing lu hĭn hlăm jih jang dŭm mta ana pla mjing. Kyua anăn bruă pla mnga ti Đà Lạt ară anei, tơdah drei mkŏ mjing pla mjing hŏng hdră msĕ snăn ênoh mkra mjing srăng dôk tal 1 leh bruă pla kphê.  Kyua anăn, hlăm wưng kơ anăp kƀĭn ktuê dlăng, mbha êpul, mjeh mnga djŏ guôp, lŏ mbha bruă pla mjing, mbĭt anăn ba yua kdrăp lŏ hma mrâo mrang, bruă lŏ hma thâo mĭn čiăng mđĭ hnơ̆ng jăk, hnơ̆ng lu. Leh anăn lŏ dơ̆ng hưn mdah anăn knăl mnga Đà Lạt, anei jing mnơ̆ng dhơ̆ng mdê hjăn, mâo klei găl mnia blei leh anăn hgŭm hlăm bruă ba čhĭ kluôm rŏng lăn hlăm wưng kơ anăp.”

Ară anei ênhă pla mjing lŏ hma ba yua kdrăp mrâo ti Lâm Đồng mâo êbeh 60 ha, mâo 20% ênhă lăn pla mjing, mâo êbeh 40% ênoh kluôm bruă lŏ hma. Hlăm anăn, ênhă pla mjing lŏ hma yua kdrăp mrâo ti ƀuôn prŏng Đà Lạt mâo giăm 7 êbâo ha, mâo 64% ênhă bruă lŏ hma, ênoh hrui wĭt kah knar êbeh 4 êtuh êklăk prăk/ha/thŭn, mkŏ mjing 27 êpul bi hgŭm plah wah phung ngă lŏ hma leh anăn anôk bruă mnia blei, boh mnga lŏ hma ba čhĭ hlăm hdră bi hgŭm êbeh 42%. Čiăng mđĭ lar klei găl, klei mâo mơ̆ng alŭ wăl, bruă sang čư̆ êa leh anăn bruă djŏ tuôm ti Lâm Đồng brei hyuă kjăp hĭn dŭm hdră bruă, hdră msir čiăng đru kơ phung ngă lŏ hma, anôk bruă mnia blei, êpul hgŭm bruă mđĭ kyar bruă lŏ hma ba yua kdrăp mrâo, bruă lŏ hma thâo mĭn, mkŏ mjing dŭm hdră bi hgŭm mkra mjing, kñăm mđĭ kyar mkra mjing, ba čhĭ boh mnga lŏ hma, mđĭ ktang mkŏ mjing dŭm gru hmô “mnuih ƀuôn sang mtrŭt mjhar mbruă” hlăm hdră mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo.

Phung ngă lŏ hma Đà Lạt pla mjing mnga djăp hnơ̆ng čiăn ba čhĭ kơ ala tač êngao

Bi hgŭm bruă pla mjing mnga hluê si klei kuôl kă blei mnga ba wĭt leh boh tŭ bruă duh mkra h’ĭt kjăp kơ mnuih ƀuôn sang lehanăn anôk bruă duh mkra. Khă snăn, kyua kbiă hriê mơ̆ng lu mta klei anăn hdră mđĭ kyar bruă pla mjing mnga mơ̆ng mnuih ngă lŏ hma Đà Lạt – Lâm Đồng adôk lu klei êdu kƀah, ka dưi mđĭ lar năng hŏng klei găl mâo mơ̆ng pô. Ti anăp klei anei, Êpul hgŭm bruă Mnga Đà Lạt – êpul êya mâo bruă klam yuôm bhăn hlăm hdră mtrŭt mđĭ anôk bruă pla mjing mnga đĭ kyar h’ĭt kjăp srăng mâo ya hdră êlan lehanăn hdră đru kơ mnuih ngă lŏ hma, anôk bruă duh mkra? Nguyễn Văn Bảo, K’iăng khua Êpul hgŭm bruă Mnga Đà Lạt srăng hlak mblang klei anei hluê hŏng klei bi blŭ hrăm hŏng pô čih klei mrâo kơ Sang mđung asăp blŭ Việt Nam ti lăn dap kngư:

-Akâo kơ ih yăl dliê lăng, Êpul hgŭm bruă mnga Đà Lạt si hdră mâo leh čiăng đru phung pla mjing, lehanăn phung duh mkra mđĭ bruă dlăng kriê wiê ênăk, hyuă kjăp bruă bi mguôp lehanăn pŏk mlar anôk mnia mblei?

Nguyễn Văn Bảo: Tơdah lač kơ bruă mđĭ hĭn klei bi mguôp lehanăn pŏk mlar bruă pla mjing snăn hlăm wưng leh êgao, Êpul hgŭm bruă mnga Đà Lạt mâo ngă leh lu bruă. Klei mđĭ hĭn bruă bi mguôp ti anei jing, mâo bi mguôp hdơ̆ng phung pla mnga mbĭt, Dŭm êpul hgŭm mbĭt, mâo klei bi mguôp plah wah phung pla mnga lehanăn phung čhĭ mnia mnga ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, bi mguôp hŏng phung kăp hrui blei leh khăt mkra mnga hlăm war, lehanăn mnuih pla mnga mbĭt, hmei mâo duah leh dŭm mta mjeh mnga, boh nik jing mjeh mnga cúc, bi mâo mjeh mnga jăk mjeh mnga amâo mâo klei hluăt ƀơ̆ng mnơ̆ng ngă, jing mnga jăk pioh čhĭ kơ mnuih pla mnga hlăm ƀuôn prŏng Đà Lạt.

Kơ bruă kăp hrui blei mnga, snăn hmei mkŏ mjing klei bi tuôm plah wah phung kăp hrui blei, phung čhĭ mnga ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, kwar Dưr, lehanăn dŭm čar jĕ giăm čiang mâo mă bruă hŏng phung pla mnga, kñăm tui duah djăp klei bi hgŭm plah wah phung pla mjing, phung kăp blei, phung yua mnga. Mâo leh đa đa phung duh mkra mnia mblei ară anei ngă jăk bruă răng kriê mnga leh hrui êmiêt, hmei hưn brei hŏng diñu phung duh mkra mnia mblei mnga, mnuih pla mnga kăp ktrâo atăt bruă răng kriê leh hrui êmiêt, boh nik thâo ba yua êa drao doh hŏng wăl hdĭp mda čiăng kơ mnga hdĭp sui, jăk hĭn truh hŏng kngan mnuih yua mnga, rơ̆ng bi mâo mnga jăk nanao.

-Mbĭt hŏng jih jang hdră ih mrâo yăl dliê leh, snăn čiăng kơ bruă mnga Đà Lạt klă sĭt dưi đĭ kyar jăk, tui si ih si hdră đru jăk mơ̆ng dŭm dhar bruă djŏ tuôm?

Nguyễn Văn Bảo: Ară anei, Êpul hgŭm bruă mnga hlăk tuôm hŏng dŭm klei dleh dlan, lehanăn mâo leh mơh lu klei akâo truh hŏng dŭm dhar bruă djŏ tuôm mơ̆ng knŭk kna kiă kriê, čiăng đru brei, ƀiădah ka mâo klei mghaih msir ôh: Tal sa jing, tŭ yap ênoh ênil mơ̆ng sang ală kĭng pioh kơ phung pla mjing dưi ba yua ênoh anăn kñăm pioh mgơ̆ng hŏng knơ̆ng prăk dưi mâo čan prăk. Kơ klei anei, jing sa mta klei hlăk čiăng mjêč, ƀiădah dleh dlan snăk, hmei akâo leh lu blư̆ ƀiădah amâo mâo ƀuh wĭt lač ôh. Dua lĕ, grăp čô phung ngă bruă pla mnga, mâo leh sơăi sa ênoh ênhă pla mjing, lehanăn anôk pioh ngă bruă, msĕ si sang hjiê, anôk mkra mjing, snăn lăn anăn jing lăn pla mjing, amâo mâo dưi ngă bruă rŭ mdơ̆ng ôh, hmei akâo bi mlih jing lăn pioh ba yua truăn kơ sa mta bruă, mta kñăm pioh rŭ mdơ̆ng ƀiădah kăn dưi rei. Tal tlâo, kơ klei dŭ mdiăng, bruă logistics hlăk jing ênoh ênil kơ mnga hrŏ truh 30%, hmei akâo leh mơh hŏng čar, lehanăn dŭm dhar bruă djŏ tuôm đru hmei mkŏ mjing bruă dŭ mdiăng kơ mnuih pla mjing bi jăk hĭn. Phung pla mjing čiăng ba mnga truh kơ anôk mnia mblei, boh nik mâo ba čhĭ kơ ala tač êngao, snăn čiăng snăk bi mâo hdră mă bruă bi kjăp, lehanăn bi mguôp hdơ̆ng găp, jing sa êpul hgŭm ktang, snăn kơh srăng dưi ngă, bi tơdah ngă bruă hjăn jing dleh dlan snăk.

-Lač jăk kơ ih lu!