VOV4.Êđê- Ti [uôn pro\ng Bảo Lộc, ]ar Lâm Đồng, Anôk mtru\t mjhar brua\ nga\ lo\ hma ala ]ar, Phu\n brua\ Lo\ hma mđ^ kyar kr^ng [uôn sang bi hgu\m leh ho\ng anôk brua\ sang ]ư\ êa alu\ wa\l mko\ mjing leh Klei trông ]hai mtru\t mjhar brua\ nga\ lo\ hma ho\ng ana\n “Mđ^ kyar brua\ rông hlua\t mrai h’^t kja\p hluê hdra\ ba ]h^ kơ ala ta] êngao”, tui duah hdra\ êlan ]ia\ng kơ Anôk brua\ rông hlua\t mrai ala ]ar drei đ^ kyar h’^t kja\p.

Hluê si Anôk bruă rông mnơ\ng, ara\ anei, kluôm ala mâo 32 ]ar mđ^ kyar bruă pla ana rông hluăt mrai ho\ng 10 êbâo 500 ha ana rông hluăt mrai, hlăm ana\n kr^ng lăn Dap kngư truh 73%. Hnơ\ng mâo mơ\ng 35 – 40 ton hlăm 1 ha. Thu\n 2018, kluôm ala mkra mjing mâo giăm 8 êbâo 300 ton hruh hluăt djăp mta. Thu\n 2019, hnơ\ng mâo hruh hluăt hluê si t^ng mâo 9 êbâo 200 ton, đ^ 10,7% mkă ho\ng thu\n 2018.

 Anôk bi k[^n

Ara\ anei, hnơ\ng mâo mrai eh hluăt mơ\ng Việt Nam dôk tal 5 dlông ro\ng lăn, kno\ng êdei kơ Trung Quốc, Ấn Độ, Uzbekistan lehana\n Thái Lan. Khă gơ\ mâo klei đ^ kyar kơ hnơ\ng mâo mrai, [ia\dah grăp thu\n Việt Nam ăt blei mơ\ng ala ta] êngao du\m êbâo ton mrai eh hluăt mơ\ng Trung Quốc, Brazil ]ia\ng mkra mjing ba ]h^ kơ ala ta] êngao. Hlăm brô 90% ênoh mjeh hruh hluăt ko# mâo hnơ\ng jăk pro\ng truh kơ ara\ anei ala ]ar drei ăt blei mơ\ng Trung Quốc hluê êlan klah. Hlăm wưng mâo klei ruă tưp Covid-19, bruă blei djuê mjeh hluăt mrai tuôm ho\ng klei dleh dlan ngă kơ mnuih pla ana hluăt mrai, rông hluăt mrai lui] liê lu. Anei jing klei lông dlăng pro\ng ho\ng bruă rông hluăt mrai ala ]ar drei ara\ anei.

 Du\m go\ êsei pla ana hluăt nao hlăm klei bi k[^n

    Tiến sĩ Lê Quang Tú- k’iăng khua Êpul hgu\m mrai eh hluăt Việt Nam brei thâo; ara\ anei, kluôm ala mâo hlăm brô 20 êbâo go\ êsei pla ana rông hluăt mrai, 250 anôk rông hluăt mrai, grăp thu\n ]ia\ng kơ boh hluăt mrai mjeh hlăm brô 500 êbâo truh kơ 600 êbâo ato\ boh hluăt. Khă sơnăn, kyua hnơ\ng jăk boh hluăt ka djăp hnơ\ng ]ua\n, mnuih rông hluăt mrai lu êdi jưh knang kơ klei thâo ăt brei hluăt [ơ\ng hla msah, hla amâo djo\ thu\n hluăt. Lu go\ êsei rông lu đei amâo mâo hdră mhro\ hnơ\ng hlơr, h’uh s^t rông, ngă kơ êđai hluăt djiê, ktiêl ngă hro\ tru\n hnơ\ng mâo hruh hluăt:

“Hlăm jih jang, sơnăn hdră ba yua kdrăp mrâo mrang jing yuôm bhăn h^n, klă s^t mâo leh klei bi mklă hlăm du\m thu\n êgao lehana\n mâo boh tu\ dưn ana\n jing bruă hluăt mrai mâo klei đ^ kyar h^n. Klă s^t ana\n jing djuê mjeh ana hluăt mrâo hnơ\ng mâo đ^, boh nik gơ\ du\m hdră pla mjing ana hluăt mrai, jing bruă rông hluăt 2 gưl, lehana\n mâo du\m mta bruă ngă ba yua khung ho\ng kyâo ]ia\ng mđ^ h^n hnơ\ng jăk mrai eh hluăt. Kyua ana\n, hnơ\ng jăk mrai mơ\ng mnuih pla ana hluăt mrai mâo klei đ^ kyar h^n”.

 Phung thơ\ng kơ bruă w^t la] klei êmuh mơ\ng phung pla ana rông hluăt  mrai

            Ti anôk bi k[^n, lu phung bi ala ăt bi mđing kơ hdră bruă mguôp mb^t hlăm bruă pla ana rông hluăt mrai, hruh hluăt, mrai ba ]h^ kơ ala ta] êngao. Aduôn Nguyễn Thị Bình, 1 ]ô mnuih ngă bruă pla ana rông hluăt mrai ti să Dam Pri, [uôn pro\ng Bảo Lộc mâo klei akâo: “Hmei mâo klei akâo si be\ ngă plah wah hluăt lehana\n mrai dưi mguôp mb^t ]ia\ng bruă rông hluăt mâo boh tu\ dưn. Bi mse\ si ara\ anei hmei dleh dlan êdi [ia\dah amâo mâo boh tu\ dưn ôh. Hmei ]ang hma\ng Knu\k kna mâo hdră êlan mtru\n ]ia\ng đru mnuih [uôn sang duh [ơ\ng mâo boh tu\ dưn h^n”.

Hluê si Nai pr^n Nguyễn Đức Trọng, k’iăng khua Anôk bruă rông mnơ\ng, ti ana\p du\m go\ êsei pla ana rông hluăt mrai hlăk tuôm ho\ng klei dlen dlan kyua mjeh boh hluăt ko# hnơ\ng mâo đ^ k[ah wư. Anôk bruă srăng akâo kơ Phu\n bruă ngă bruă ho\ng du\m knơ\ng bruă djo\ tuôm mse\ si Anôk bruă mu\t kbiă ho\ng ala ta] êngao, Kriê dlăng sang ]ơ mnia lehana\n du\m knơ\ng bruă ksiêm dlăng brei mu\t kbiă lehana\n du\ mdiăng nao truh kơ anôk duh mkra mơ\ng mnuih [uôn sang:

“Ara\ anei Phu\n bruă Lo\ hma – Mđ^ kyar [uôn sang ăt hlăk mâo du\m hdră mnia mblei ]ia\ng mâo klei găl ênưh h^n kơ bruă blei mơ\ng Trung Quốc ]ia\ng ba yua kơ bruă mkra mjing, [ia\dah kyua hma^ djo\ mơ\ng klei ruă Covid-19, sơnăn bruă anei ]ia\ng 1 wưng dơ\ng. Ana\p anei 2 nah srăng mâo du\m gưl bi trông ]ia\ng phung duh mkra, du\m êpul bruă mnia mblei ho\ng ala ta] êngao dưi blei djuê mjeh hluăt mrai pioh mkra mjing hlăm hruê mlan kơ ana\p. Êngao kơ bruă blei hlăm ala ]ar Phu\n bruă bi mklă jao du\m bruă ba yua kdrăp mrâo mrang ]ia\ng ksiêm dlăng, mjing du\m djuê mjeh hluăt pioh mkra mjing. Anei jing hdră bruă lă lar drei mđing dlăng”.

Ti anôk bi k[^n, phung nga\ bruă knhâo knhăk, phung ngă bruă kriê dlăng lehana\n mnuih [uôn sang ngă lo\ hma lăn Dap kngư hrăm mb^t êmuh k`a, bi kah klei thâo, bi trông duah hdra\ dưi hluê ngă ]ia\ng mđ^ kyar bruă rông hluăt mrai h’^t kjăp pioh ba ]h^ kơ ala ta] êngao. Klei bi k[^n ăt mkăp, bi trông du\m klei hâo hưn mrâo h^n kơ boh tu\ dưn ksiêm dlăng, du\m hdră mnê] mrâo mrang kơ djuê mjeh, hdră mkhư\ gang klei ruă ho\ng mrai eh hluăt, hdră mguôp mb^t hlăm bruă pla ana hluăt mrai, mrai eh hluăt ba ]h^ kơ ala ta] êngao./.

Pô mblang: H'Mrư Ayun