VOV4.Êđê- Jing sa hlăm dŭm alŭ wăl mơ̆ng čar Dak Lak mâo klei găl kơ bruă pla tiu, kdriêk Čư̆ Kuiñ hlăk dôk gĭr mkŏ mjing lehanăn dưi tŭ yap anăn knăl Êpul êya tiu Čư̆ Kuiñ hlăm thŭn 2016. Khă snăn, leh giăm 5 thŭn dưi tŭ yap anăn knăl anei snăn klei anei ăt knŏng jing ti hră m’ar đuič, ka mâo klei găl čiăng mđĭ lar jăk boh tŭ yuôm mta mnơ̆ng anei msĕ si klei čang hmăng.

Kluôm kdriêk čư̆ Kuiñ mâo êbeh 4.500 ha đang tiu, hlăm anăn mâo giăm 3.700 ha đang tiu čhĭ mnia, hŏng hnơ̆ng boh mnga êbeh 3,2 tôn/ ha. Hnơ̆ng boh mnga kah knar grăp thŭn dưi mâo êbeh 11.000 tôn. Klei čiăng blŭ ti nei jing tiu anôk anei mâo hnơ̆ng jăk hĭn mkă hŏng dŭm alŭ wăl mkăn, hnơ̆ng ba wĭt tiu jŭ mta 1 lehanăn mta yuôm hĭn mâo lu, dưi mâo klei ba yua lu, kyuanăn tiu ti anôk anei mâo nanao klei lŏ thiăm 10% ênoh blei mơ̆ng dŭm čô hiu hrui blei. Hŏng klei hmăng hmưi bi mđĭ ênoh kơ ana tiu, thŭn 2016, kdriêk čư Kuin mâo leh klei bi klă anăn knăl mnơ̆ng dhơ̆ng tiu čư Kuiñ mơ̆ng anôk bruă kiă kriê klei mĭn – phŭn bruă tui duah klei mrâo mrang – kdrăp mrâo mrang. Anei jing knhuang yuôm bhăn hlăm bruă mkŏ mkra klei mâo mnơ̆ng dhơ̆ng mâo anăn knăl čiăng bi mđĭ ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng bruă lŏ hma ti alŭ wăl. Khădah, leh 5 thŭn mâo hră tŭ yap anăn knăl mnơ̆ng dhơ̆ng jăk. Klei mđĭ mnơ̆ng dhơ̆ng anei ka dưi ba yua kơ sa mta mnơ̆ng čhĭ mnia ôh. Mblang kơ boh phŭn, Lê Văn, knuă druh adŭ bruă duh mkra, mkŏ mkra kdriêk Čư Kuiñ brei thâo: asăr tiu ti kdriêk Čư̆ Kuiñ knŏng dưi mâo anăn bi knăl mnơ̆ng dhơ̆ng hlăm ala čar, tơdah čiăng ba chĭ kơ ala čar tač êngao lŏ čiăng mâo hnơ̆ng jăk hĭn, kyuanăn ka dưi ngă ôh bruă anăn.

“Anăn bi knăl hlăm hruh mnơ̆ng dhơ̆ng anei mâo klei dưi bi klă jing anăn bi knăl mnơ̆ng dhơ̆ng hlăm ala čar mâo djŏ kơ tar rŏng lăn ôh. Anăn bi knăl hlăm hruh mnơ̆ng dhơ̆ng hlăm ala čar knŏng dưi yua hlăm ala čar ƀiădah klei čiăng yua hlăm ala čar amâo mâo lu ôh, lehanăn dleh kơ klei bi ktưn hŏng dŭm mta mkăn msĕ si: tiu Phú Quốc, tiu Vĩnh Linh… bi kơ čiăng ba truh kơ ala tač êngao amâo dưi mâo êwa êa drao răng mgang ana kyâo mtâo hlăm anăn. Čiăng dưi ba yua Anăn bi knăl hlăm hruh mnơ̆ng dhơ̆ng, hnơ̆ng jăk tiu anăn srăng djăp kơ dŭm hnơ̆ng čuăn mơ̆ng adŭ bruă duh mkra mkŏ mkra ksiêm dlăng kơ klei mnia blei, bi kơ klei mkŏ mjing mâo klei ksiêm dlăng mơ̆ng adŭ bruă lŏ hma”.

Phung ngă lŏ hma kdriêk Čư̆ Kuiñ, čar Dak Lak hrui pĕ tiu yan boh mnga 2021

Tui hluê Y Tong Bkrông, k’iăng khua adŭ bruă lŏ hma – mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk čư̆ Kuiñ, leh kơ mâo klei bi mklă Anăn bi knăl hlăm hruh mnơ̆ng dhơ̆ng, adŭ bruă hrăm mbĭt hŏng dŭm anôk bruă mkŏ mjing leh lu adŭ bi hriăm klei pla mjing, kriê dlăng, mkra mjing asăr tiu kơ mnuih ƀuôn sang, lehanăn lŏ mkŏ mkra dŭm êpul êya, êpul hgŭm kơ klei mkŏ mkra tiu kjăp čiăng đing truh kơ bruă mkŏ mjing êpul hgŭm hlăm să kơ bruă tiu doh… khădah kdriêk mâo leh lu klei gĭr, ƀiădah mnuih ƀuôn sang dôk pla mjing rưng khưng, pla điêt lehanăn amâo mâo klei bi mguôp kyuanăn mâo knŏng biă knơ̆ng bruă dưi rơ̆ng kơ bruă mđĭ kyar mnơ̆ng dhơ̆ng.

“Klei djŏ, čiăng dưi mâo anăn bi knăl klei mkra mnơ̆ng dhơ̆ng srăng mâo klei bi mguôp lu êpul hgŭm hlăm să, sa êpul hgŭm srăng ngă sa bruă čiăng dưi hrui blei mŏng mnuih ƀuôn sang. Khădah knŏng mnuih ƀuôn sang jing gŏ sang mâo klei găl srăng dưi ngă dŭm klei anăn, ăt dôk dleh kơ gŏ sang amâo mâo klei găl. Kơ yua dah čiăng ngă klei anăn srăng lŏ duh bi liê lu prăk kăk.”

Phung ngă lŏ hma kdriêk Čư̆ Kuiñ, čar Dak Lak hrui pĕ tiu yan boh mnga 2021

Hŏng mnuih ƀuôn sang ti kdriêk Čư̆ Kuiñ, mơ̆ng êlâo ana tiu jing leh ana kyâo sui thŭn ba lu boh tŭ dưn hlăm bruă duh mkra, bi hơĭt klei hdĭp mnuih ƀuôn sang. Kyuanăn, mnuih ƀuôn sang dôk mâo klei gĭr čiăng đing truh kơ klei dlăng kriê tiu kjăp sui, mâo klei mprăp srăng bi mguôp čiăng mkŏ mkra mnơ̆ng dhơ̆ng mâo hnơ̆ng jăk, dưi djăp klei ba yua. Klei mnuih ƀuôn sang hmăng hmưi jing, êngao kơ klei gĭr mkra Anăn bi knăl mnơ̆ng dhơ̆ng mkra mjing tiu Čư̆ Kuiñ, bruă sang čư̆ êa srăng jing kdrông kơ mnuih ƀuôn sang hŏng dŭm knơ̆ng bruă bi mguôp klei dlăng kriê, ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng yua Anăn bi knăl hlăm hruh mnơ̆ng dhơ̆ng čiăng dưi mđĭ ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng. Nguyễn An Thạch, khua kiă kriê êpul hgŭm tiu čư̆ Kuiñ brei thâo:

“Kdriêk Čư̆ Kuiñ dưi ngă leh dŭm klei mtô kơ asăr tiu, kâo ăt mâo klei dôk tĭng nanao čiăng dưi ba mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng tiu lŏ mâo klei bi mklă ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng čiăng djŏ hŏng hnơ̆ng mơ̆ng asăr tiu pô mkŏ mkra. Ƀiădah klă sĭt mnuih ƀuôn sang ka mâo ôh klei bi mguôp hŏng dŭm knơ̆ng bruă čiăng hrăm mbĭt mkŏ mkra. Anăn jing klei dleh dlan lehanăn kpăk gŭn mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, kyuanăn kâo hmang hmưi dŭm anôk bruă djŏ tuôm srăng mâo klei gĭr mkra klei găl kơ mnuih ƀuôn dưi kpăt mă klei bhiăn čiăng dưi mkŏ mkra mnơ̆ng dhơ̆ng mâo hnơ̆ng jăk, ngă sơnăn ênoh čhĭ srăng đĭ mơh.”

Pô mblang: Y-Khem Niê