Ai êwa kdrăm kơah mơ̆ng Klei bi lông waih mran čông mă medai Asanh leh anăn Klei bi lông dhar kreh čing čhar ti să Ia Grai,  čar Gia Lai iêô jak lu mnuih djuê ƀiă hŏng phung tue bi lông, hur har. Mbĭt hŏng knăm mơak bi lông mran čông hŏng kyâo, êbeh 1000 čô mbruă hlăm 13 êpul tông čing,  14 êpul kdŏ  hriê mơ̆ng dŭm să ti čar Gia Lai, hưn mdah lu klei bi lông jăk siam. Pô mbruă êdah êdi Rơ Chăm Tih hriê mơ̆ng ƀuôn Jut 1, să Ia Sao, čar Gia Lai brei thâo:

“Kâo hur har mơak snăk, hmei mdah kdrăp tông ayŭ djuê ana kơ mnuih ƀuôn sang, thâo kơ klei jăk siam djuê ana pô. Hmei hưn mdah, hưn mthâo, čiăng kơ drei bi tuôm. Phung hiu dlăng mơ̆ng kbưi nao leh hlăm knăm mơak anei”.

Klei bi lông dhar kreh čing čhar leh anăn knăm mơak bi lông mran čông hŏng kyâo hlăm êa krông Pôkô mâo čar Gia Lai mkŏ mjing grăp thŭn kñăm răng  kriê, mđĭ lar knhuah gru jăk siam djuê ana. Nao hlăm knăm mơak, phung tue amâo djŏ knŏng dlăng kơ klei dhar kreh jăk siam mơ̆ng čing čhar, kdŏ čhuang ôh, ƀiădah lŏ nao hlăm dŭm anôk hiu čhưn ênguê hing ang msĕ si ƀuôn Chài, drai mơ, wăl kriê pioh mblah dưi Čư̆ Nghé…

Hŏng mnuih ƀuôn sang Jarai ti Gia Lai, ênai čing jing kdrăp tông ayŭ amâo dưi kƀah ôh hlăm klei hdĭp ai tiê, mguôp hŏng klei bhiăn knhuah gru. Hlăm anăn, “Knăm mơak mdiê mrâo” khăng mkŏ mjing hlăm knhal jih thŭn, leh yan hrui êmiêt.

Ô Yang, hruê anei kâo ba ŭn  prŏng, mnŭ prŏng hriê tinei, akâo kơ phung Yang hriê hlăm knăm mơak, răng mgang leh anăn brei klei êđăp ênang kơ mnuih ƀuôn sang, akâo kơ klei amâo jăk srăng jih, čoh bruă ngă hma srăng tŭ jing. Ơ Yang sang roong, yang čư̆, yang êa, akâo kơ phung yang wĭt dlăng leh anăn hriê ƀơ̆ng ŭn prŏng, mnŭ prŏng leh anăn brei klei êđăp ênang kơ hmei, brei klei trei mđao kơ hmei”

Mnơ̆ng ngă yang myơr kơ phung yang mâo điŏ brông, mnŭ ăm,  čăp mdiê mrâo, čeh kpê. Tăp năng, sa drei ŭn, mnŭ ăt dưi ruah ngă mnơ̆ng ngă yang.

 Leh knăm mơak, phung êkei êdam mniê êra hlăm ƀuôn mdah tông čing, klei kdŏ čhuang  êdu êun, ƀơ̆ng mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk djuê ana. Amai Rah Lan H’Tiết, ti să Ia Dơk, čar Gia Lai, dôk ăm điŏ brông êun, tlao mơak brei thâo:

Anei dưi dlăng jing gưl tal êlâo kâo nao hlăm knăm mơak huă êsei mrâo mnuih Jrai, kâo ƀuh mơak snăk kyua thâo thiăm kơ dhar kreh jăk siam djuê ana pô. Mơ̆ng knăm mơak ƀuh grăp čô hyuă kjăp klei bi hgŭm djuê ana pô.”

Phung mniê Jarai hlăm kdrăp djuê ana, kngan hlăm kngan kdŏ čhuang, jơ̆ng êdu êun kdŏ čhuang hlue ênhiang čing. Hơ̆k mơak hlăm ai êwa knăm mơak, adei Siu Điệp brei thâo.

“Kâo ƀuh mơak snăk leh hgŭm kdŏ čhuang hlăm knăm mơak, dưi mjĕ êrô hŏng mnuih ƀuôn sang leh anăn thâo săng thiăm kơ dhar kreh djuê ana pô.”

Khua mduôn Siu Yon, ƀuôn Ó, să Ia Pia, čar Gia Lai brei thâo, Knăm mơak mdiê mrâo mnuih Jarai mơ̆ng sui leh, jing gưl čiăng kơ grăp čô mđĭ klei bi hgŭm leh sa thŭn mă bruă suăi êmăn.

Klei bhiăn anei yuôm bhăn snăk hŏng mnuih Jarai. Mnuih ƀuôn sang mơak sơăi kơ boh tŭ bruă knuă. Tơdah ngă klei ngă yang, ƀuôn mâo êpul tông čing. Anei jing gưl čiăng kơ phung mda asei thâo săng thiăm kơ dhar kreh djuê ana, hrăm mbĭt kriê pioh, mđĭ lar. Hlăm knăm mơak, mnuih ƀuôn sang amâo dưi kƀah ooh čing čhar, tông hgơr kdŏ čhuang bi kriê pioh klei jăk siam djuê ana”.

Dưi lač, čing čhar jing mngăt êwa hlăm knăm mơak mnuih Jarai ti čar Gia Lai. Kpă Choé, ti să Phú Thiện – anôk mâo Wăl kriê pioh hƀuê ênuk - dhar kreh gưl ala čar Plei Ơi hŏng klei yăl dliê Mtao Pui, brei thâo: Grăp thŭn tinei khăng mkŏ mjing knăm akâo adiê hjan Yang Pơtao Apui. Hlăk anăn, ênai čing đru mkŏ anak mnuih hŏng yang, mguôp êpul êya, iêô jak tue hiu čhưn.

Čing čhar nao mbĭt hŏng klei hdĭp dhar kreh mơ̆ng mnuih Jarai, jing mnơ̆ng amâodưi kƀah hŏng hmei kyuanăn hmei mpŭ êdi. Ênai čing kwang hlăm hruê knăm tlŏ kbao amâodah djiê brŭ..jing klei ktưn hưn mơ̆ng mnuih Jarai hmei”..

Khua mduôn Ksor Chuel, ti să Ia Rbol, čar Gia Lai, hưn dŭm knăm mơak knhuah gru djuê ana mnuih Jarai amâodưi kƀah ênai čing, ênai hgơr leh anăn dŭm kdrăp pĕ tông djuê ana:

“Dhar kreh đru hlăm klei hdĭp ai tiê, sitôhmô pĕ tông kdrăp djuê ana, tông čing, kdŏ čhuang, tông tơrưng, ktŭng rơni čiăng djă pioh leh anăn bi lar. Dhar kreh amâo êdah klă mnuih Jarai đưm dih amâo djŏ knŏng čing ôh, ƀiădah lŏ mâo lu kdrăp pĕ tông mkăn msĕ Kơni, goong, tơrưng, đĭng pơng. Čing ăt mâo 3,4 mta mâo Čing Nhâm, čĭng kơ knăm tlŏ kbao, čing Lào. Mâo Knŭk kna uêñ mĭn, mkŏ mjing klei găl čiăng mđĭ lar, mkŏ wĭt, kâo ƀuh hơ̆k mơak êdi”.

Čiăng kriê pioh leh anăn bi lar klei tông čĭng čhar Lăn Dap Kngư, grăp thŭn, čar Gia Lai mkŏ mjing lu hdră prŏng msĕ hruê kăm dhar kreh - hiu čhưn ênguê, Hruê knăm dhar kreh dŭm djuê ana mnuih djuê ƀiă, Klei rang mdah tông čĭng, ktuê dlăng klei tông čing knhal jih hruê kăm…Mbĭt hŏng anăn, dhar bruă djŏ tuôm mkŏ mjing dŭm adŭ mtô tông čing kơ phung mda asei, ba čing čhar hlăm sang hră mơar, mkŏ wĭt klei ngă yang knhuah gru…

Mmăt hruê knhal jih hruê kăm, ti sang dhar kreh êpul êya ƀuôn Blang 3, să Ia Hrung, čar Gia Lai kwang ênai čing. Anăn jing adŭ mtô dhar kreh knhuah gru mơ̆ng pô thâo mbruă Puih Dup mtô kơ phung hđeh êdam ngiêk Jarai. Nao hriăm kdŏ čhuang mbĭt hŏng êpul tông čing ƀuôn Blang 3, adei Puih brei thâo

“Kâo hơ̆k mơak êjai nao hriăm kdŏ, hriăm tông čing mâo nai Puih Dup mtô brei. Hluê anăn đru kơ hmei dưi thâo knhuah dhar kreh djuê ana. Kâo lač jăk kơ nao leh anăn ktưn hưn kơ knhuah gru dhar kreh djuê ana pô”.

Bi adei Siu Ting Ning ktưn hưn kyua mâo amĭ ama bi anăn sa mta kdrăp pĕ tông djiê ana. Adei brei thâo:

          “Êpul tông čĭng hmei mâo phung găp k’kiêng mơ̆ng thŭn 2008 - 2011. Mniê mâo 7 čô, êkei mâo 5 čô. Êpul nao rang mdah giăm anei hĭn ti wăl tač Đại đoàn kết (Pleiku), kbưi hĭn jing Quảng Ngãi, Quảng Trị. Pô hưn mdah kdrăp pĕ tông djuê ana pô leh anăn mtô gi gơ̆ tông. Kâo ƀuh hơ̆k mơak leh anăn ktưn hưn kơ knhuah gru djuê ana pô.

Êpul tông čing mda asei ƀuôn Blang 3, să Ia Hrung dưi mkŏ mjing thŭn 2021 hŏng êbeh 40 čô. Êpul amâo djŏ knŏng đru hlăm dŭm knăm mơak alŭ wăl ƀiădah lŏ nao hgŭm rang mdah ti lu hdră hnơ̆ng prŏng. Boh nik, mrâo anei pô thâo mbruă Puih Dup mbĭt hŏng diñu tông čing ti Anôk rang mdah boh tŭ dưn lăn čar ƀri wưng bi hdơr 80 thŭn hruê mkŏ mjing lăn čar 2/9 mkŏ mjing ti ƀuôn prŏng Hà Nội. Pô thâo mbruă Puih Dup brei thâo:

“Čĭng čhar mnuih Jarai pô čŏng djă pioh, amâo mâo bi ruč knhuah gru dhar kreh djuê ana pô. Pô gĭr mtô, čiăng kơ phung hđeh dưi hriăm. Phung hđeh kreh kriăng pô ăt gĭr, mlan anei ka dưi pô lŏ hriăm mlan êdei”.

Hŏng klei gĭr mơ̆ng phung thâo mbruă, dŭm knhuah siam dhar kreh mơ̆ng mnuih Jarai dôk ƀrư̆ ƀrư̆ dưi krŭ wĭt, bi lar, leh anăn jing mta kñăm iêo jak phung tuê hlăm leh anăn êngao lăn čar nao ti Gia Lai. Thŭn 2023, pô thâo mbruă Puih Dup mbĭt hŏng êpul thâo mbruă Gia Lai nao hlăm Knăm mơak Sori Jeonju – Dhŭng Korea. Hlăm 14 čô nao ti Dhŭng Korea tông čing mâo Rcom Bus, 21 thŭn, ti Pleiku Roh, ƀuôn hgŭm Pleiku jing pô mda asei hĭn, Rcom Bus ktưn hưn:

“Êpul ba dhar kreh djuê ana truh hŏng mah jiăng 4 kiêng lăn ktuê dlăng, hưn mdah dhar kreh mơ̆ng mnuih Lăn Dap Kngư, mơ̆ng mnuih Việt Nam pô. Gưl tal êlâo nao hlăm hdră ti ala tač êngao, hdră prŏng sơnei, kâo ƀuh ktưn hưn kơ djuê ana pô.”

Mơ̆ng dŭm adu mtô ti tač sang ƀuôn truh kơ anôk rang mdah prŏng hlăm lăn čar leh anăn tač êngao, ênai čing mơ̆ng mnuih Jarai dôk kwang, hơĭt kjăp hluê si kru jơ̆ng phung mduôn, phung mda asei. Klei jih ai tiê mơ̆ng phung thâo mbruă mbĭt hŏng klei khăp čiăng mơ̆ng êdam êra đru kuič mngač wăl dhar kreh čing čhar Lăn Dap Kngư hlăm klei hdĭp ară anei. Anăn ăt jing hdră ktưn hưn, čiăng kwang nanao ênai čing ti krah čư̆ čhiăng leh anăn bi lar hlăm mah jiăng tar rŏng lăn.