Klei muiñ djuê ana “Bơto bơtê kòn sau- mtô bi hriăm anak čô” mơ̆ng pô mbruă  K’Brèm ti ƀuôn hgŭm Đinh Văn – Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng leh bi lar hlăm fanpage klei K’Ho VOV Tây Nguyên mâo leh lu mnuih khăp hmư̆ êdi, lŏ dơ̆ng bi lar, lehanăn mâo lu klei blŭ bi mđĭ ai. Boh nik mơ̆ng klei muiñ anei hŏng klei muiñ reng êdu êun, ƀiădah kma êlam hlăm ai tiê, msĕ si klei mtă mtăn kơ anak čô hdĭp bi jăk, thâo hdơr knga kơ mnuih nao êlâo, lehanăn thâo khăp kơ ƀuôn sang pô ară anei. msĕ si boh blŭ klei muiñ anăn sơnei:

“Mphŭn dô dih ƀuôn sang drei ƀun ƀin rin tap

Ară anei leh čuh blang čăt mnga,

Čô anak brei thâo bi mguôp, msĕ si kan hlăm êa, msĕ si čĭm hlăm adiê.

Bi mâo sa ai tiê klei mĭn. Ƀuôn sang drei knư̆ hĭn mâo klei đĭ kyar…”

K’Branh ti ƀuôn Kon Tách Đăng, ƀuôn hgŭm Đinh Văn Lâm Hà, khădah thŭn leh khua mta mmăt, hăt drao dơ̆ng đuĕ nao kơ iŏ, ƀiădah grăp blư̆ mâo tue hriê čhưn, ñu ăt mmuiñ klei muiñ “drông tue”. K’Branh lač.

“Klei kưt muiñ djuê ana K’Ho mâo lu snăk ênhiang mdê mdê. Hlăm sa ênhiang muiñ, jing pioh muiñ kơ sa mta klei. Msĕ si hlăm dŭm klei bi tuôm, hlăm knăm mơak snăn lu mnuih kreh muiñ reng, bi klei muiñ loong snăn pioh bi mni kơ mnuih akŏ arăng bâo hlâo arăng yap, muiñ bi mni kơ klei drông tue, mơak bi tuôm. Mbĭt hŏng anăn, mâo dŭm ênhiang klei kưt muiñ mpŭ mni kơ yang adiê msĕ si klei muiñ tam pơt”.  Snăn klah čŭn ênhiang klei kưt muiñ djuê ana pô kreh muiñ hlăm dŭm anôk bi tuôm, hlăm dŭm knăm mơak. Tơdah leh kma čuă êba ê akpiê čeh, jih jang mnuih bi mđrăm mbĭt muin ênhiang klei kưt muin djuê ana pô, čiăng bi čuă êmuh, mđĭ ai hdơ̆ng găp.”

 Ka Thổi ti ƀuôn hgŭm 2 Bảo Lộc, čar Lâm Đồng, mơ̆ng điêt khăp leh kơ dŭm ênhiang klei kưt muiñ msĕ si tam pla, lah loong, tam pơ̆t... kreh kruiñ tui hriăm, ară anei jing leh mnuih thâo muiñ hlăm ƀuôn sang, mâo mă leh lu klei pah mni hlăm dŭm klei bi lông, knăm mơak dhar kreh hlăm čar.  Ka Thổi hŏng klei mơak lač:

“Hŏng klei čiăng đăm luič ram ôh knhuah gru jăk siam djuê ana pô, hlăm anăn mâo dŭm klei muiñ mơ̆ng aê aduôn pô đưm, hmư̆ phung mduôn khua muiñ khădah jing dleh, ƀiădah gĭr tui hriăm, čiăng kơ phung hđeh gưl mrâo mâo klei thâo khăp lehanăn lŏ bi lar knhuah siam anăn mơ̆ng djuê ana pô.”

          Klei mkưt muiñ ênhiang djuê ana K’Ho amâo jăk mâo kdrăp pĕ tông tui nao mbĭt ôh, msĕ si mơ̆ng đĭng buôt đĭng kliă. Ƀiădah klei jăk ñu tinei, amâo mâo ƀuh sa jar klă mngač ôh, dleh snăk tui hriăm. Msĕ si klei muiñ “Ayŏng adei thâo bi mguôp”mơ̆ng pô mbruă Pang Ting Poh, hŏng đŏk muin mdjĕ êdu êun mâo nao mbĭt hŏng đĭng buôt yăl dliê kơ klei thâo bi mguôp hlăm ƀuôn sang.

K’Thế - Khua anôk bruă dhar kreh hâo hưn kdỉêk Lâm Hà (hđăp), mâo leh êbeh 40 thŭn siă suôr hŏng klei hdĭp dhar kreh djuê ana pô. Amâo mâo djŏ knŏng hiu mdah dhar kreh čing čhar, ƀiădah ñu lŏ ksiêm duah kriê pioh dŭm klei kưt muiñ ênhiang djuê ana K’ho. K’Thế brei thâo:

Ênhiang klei kưt muiñ djuê ana K’Ho mâo lu ênhiang muiñ msĕ si muiñ  reng, muiñ loong, mmuiñ Tam pơt, muiñ bi kmlah… Jih jang ênhiang muiñ anăn mâo leh mơ̆ng đưm, klei muiñ anăn jing mâo mă boh blŭ boh pia ti mmông dôk muiñ anăn yơh amâo mâo sa klei čih hĕ êlâo ôh msĕ hŏgn klei muiñ ênuk ară anei. Jih jang ênhiang klei kưt muiñ, kreh muiñ hlăm dŭm knăm mơak, klei lui msat, huă êsei mrâo, klei mjĕ mjing ayŏng adei, ƀuôn sang.  Ênhiang klei kưt muiñ djuê ana K’Ho kreh amâo jăk mâo klei ba yua kdrăp pĕ tông nao mbĭt ôh, ƀiădah tăp năng ăt mâo mơh dŭm mta đĭgn ayŭ mbĭt ñu jăk hĭn kwang hĭn kma êlam hlăm ai tiê hĭn”.

Pô mbruă Ka Să Ha Nhiếu, ti ƀuôn hgŭm Đức Trọng, čar Lâm Đồng, brei thâo: Ênhiang djuê ana K’Ho mâo lu klei mtă mtăn mtô bi hriăm kơ klei khăp hŏng ƀuôn sang, klei khăp kơ bruă knuă, klei khăp êkei mniê, lehanăn kơ klei thâo bi mguôp. Êjai hlăm ƀuôn sang dah mâo klei amâo mâo thâo bi djŏ, mnuih thâo mmuiñ  tòng bơr yua klei muiñ čiăng hlak mblang, nao hlăm klei bi mgrăng, lehanăn ngă kơ mnuih hmư̆ kčŭt hlăm ai tiê lehanăn bi mlih hĕ klei amâo mâo djŏ. Ka Să Ha Nhiếu čang hmăng.

“klei kưt mnuih djuê ana K’Ho jing anôk mâo lu klei blŭ siam, dưi mtô kơ anak mnuih kơ klei hdĭp mda, thâo khăp kơ bruă knuă, thâo bi mguôp hdơ̆ng găp, čiăng kơ ƀuôn sang knư̆ hrue knư̆ đĭ kyar. Kâo čang hmăng kơ sang mđung asăp blŭ  Việt Nam lŏ bi lar lu hĭn dŭm ênhiang klei muiñ djuê ana K’Ho, sĭt nik lu mnuih srăng thâo, mơ̆ng anăn mnuih ƀuôn sang srăng khăp hĭn kơ klei mă bruă knuă.”

Klei đĭ lar mơ̆ng kdrăp hâo hưn yang ƀuôn dôk đru ba ênhiang mmuñ K’ho truh giăm hĭn hŏng phung hđeh, mơ̆ng clip dôk mmuñ ti krah krĭng čư̆ dliê truh kơ hdră mmuñ jiă knhuah Lăn dap kngư. Dŭm mmuñ ba leh ênhiang mmuñ djuê ana K’ho hlăm hdră kdŏ mmuñ, mŭt hlăm wăl anôk mĭn mjing mrâo lehanăn mdah kơ êpul êya, brei ƀuh klei čiăng dlăng lehanăn kriê pioh ênhiang mmuñ djuê ana K’ho dôk jing sa hdră dhar kreh jăk siam hlăm klei hdĭp ênuk ară anei.

“Đăm hia ôh anak ơi, đăm lŏ hia

Anak pĭt jăk brei kơ amĭ nao ngă pưk hma

Đăm hia ôh bŭ hŏ

Dôk jăk brei amĭ ama nao kơ pưk kơ hma bŭ hŏ

Anei jing dŭm boh blŭ êdu ê’un hlăm ênhiang mmuñ mjum anak mơ̆ng mnuih K’ho mâo Êpul hgŭm Klei thâo săng phung mda asei Di Linh, čar Lâm Đồng hưn mthâo hlăm fanpage, mâo lu mnuih khăp dlăng, bi mni.

Ăt hlăm kdrăp hâo hưn ala ƀuôn, phung mda asei mnuih K’ho hưn mdah leh sa kdrêč mmuñ jăk êdi, dñu čŏng čih mčeh, bi êdah klei ktưn hưn mơ̆ng mniê êra K’ho atăt êkei êdam nao čhưn dlăng klei jăk siam mơ̆ng ƀuôn sang Lâm Đồng

“Nao ti nah adih, kâo atăt ih nao mă djuh Kơrla,

Nao truh êlan tuôm mnŭ dliê kâo ktrâo kơ ih,

Mnŭ dliê mơ̆ng hma mơ̆ng dliê hriê tinei”

 Mơ̆ng dŭm asăp mjum mơ̆ng amĭ, dŭm ênhiang mmuñ djuê ana kma leh hlăm ai tiê grăp čô, ară anei êkei êdam K’Tẻm, ti să Bảo Lâm 1, čar Lâm Đồng hĭn mơh lŏ khăp kơ ênhiang djuê ana. Ayŏng brei thâo:

“Kâo khăp êdi dŭm ênhiang djuê ana bi mni kơ klei hdĭp ƀuôn sang, kơ čư̆ dliê, mtă kơ hdră duh ƀơ̆ng, hdĭp tŭ dưn, anăn jing klei jăk êdi… Boh tŭ yuôm prŏng ênhiang mmuñ ba wĭt kơ phung hđeh, anăn jing klei mđĭ ai prŏng, mđĭ klei thâo săng, mtrŭt phung hđeh thâo kriê pioh, mđĭ lar dhar kreh djuê ana pô. Ênhiang mmuñ djuê ana msĕ si ktrâo êlan kơ phung hđeh hlăm klei hdĭp mă bruă lehanăn hdră mjĕ mjuk”.

Drei hlăk dôk hmư̆ klei mmuñ Lọt Gêr, jing “Nao yao kan hdang, mâo êpul kdŏ mmuñ Dhŭng Lăn dăp kngư, Lâm Đồng mdah. Anei jing sa hdră kdŏ mmuñ dưi mđĭ kyar mơ̆ng ênhiang mmuñ K’ho Lạch, bi êdah dhar kreh djuê ana jăk siam mơ̆ng mnuih djuê ƀiă Lăn dap kngư̆, mâo wăt klei kdŏ.

Nhạc sĩ Krajan Plin jing sa čô mbruă, nhạc sĩ djuê ana K’ho ti Lạc Dương, čar Lâm Đồng. Ñu hing ang hŏng bruă čih mčeh hluê ênhiang mmuñ, mbĭt anăn jing pô mâo kơhưm hlăm êpul êya hlăm bruă kriê pioh dhar kreh djuê ana mguôp hŏng hdră mđĭ kyar bruă hiu čhưn ênguê. Nhạc sĩ Krajan Plin brei thâo:

“Dŭm klei mmuñ mơ̆ng kâo tui hluê hŏng ênhiang mmuñ mơ̆ng dŭm djuê ana mkăn msĕ si Êđê, M’Nông, K’ho, Čam…Krĭng lăn lehanăn anak mnuih tinăn mjing leh klei khăp hlăm pô čiăng kơ pô čih mčeh dŭm klei mmuñ. Kâo tuôm mmuñ, tui ksiêm dhar kreh djuê ana, tui ksiêm klei khan, klei bhiăn… djŏ mmông gơ̆ tui hluê boh blŭ djuê ana, anak mnuih, krĭng lăn amâo dah hluê hŏng dŭm ênhiang hlăm klei khan. Krĭng lăn Dhŭng Lăn dap kngư siam lehanăn jăk êdi. Tơdah hdră hiu čhưn ênguê amâo siă suôr hŏng dhar kreh tinei, hŏng dŭm hdră kdŏ mmuñ, snăn hdră kdŏ mmuñ ti anôk srăng nao? Dŭm hdră kdŏ mmuñ srăng đru kơ tuê hiu čhưn tui ksiêm, krơ̆ng kjăp phung tuê truh ti Đà Lạt. Mơ̆ng klei mĭn anăn, kâo čih mčeh leh klei mmuñ, klei duê, ênhiang mmuñ mkăp kơ tuê hiu čhưn truh ti Đà Lạt, ti Lâm Đồng.

Ênhiang mmuñ K’ho, asăp mjum, mmuñ hluê si klei čih mčeh truh kơ ênhiang ênuk mrâo, hlăk dôk bi mklă ai hdĭp hlăk dôk lar bra kjăp hlăm wăl anôk mrô lehanăn hlăm wăl anôk dhar kreh êpul êya. Klei mđing mơ̆ng ênuk gưl hđeh, klei gĭr tui ksiêm – mtô mơ̆ng phung mbruă mbĭt hŏng klei čih mčeh mrâo mơ̆ng phung mbruă siă suôr hŏng dhar kreh alŭ wăl pŏk leh hdră êlan jăk čiăng kriê pioh hjiê ênhiang mmuñ djuê ana. Grăp klei mmuñ K’ho amâo djŏ knŏng dưi hmư̆, ƀiădah lŏ jing anôk bi êdah klei khăp, bi mguôp êpul êya lehanăn đru hưn mthâo pŏk rup Lâm Đồng truh hŏng ƀĭng găp, tuê hiu čhưn giăm kbưi./.