Ti gŭ mđiă ktang akŏ yang bhang Lăn Dap Kngư, hlăm ênai čĭng kwang, phung êkei êdam, mniê êra ti ƀuôn O Ngol, să Ia Pia, čar Gia Lai hlăm kdrăp čŭt hơô djuê ana bi kdŏ čhuang Mơak hruê bi hgŭm mguôp. Mduôn ƀuôn Siu Jo ktưn hưn: O Ngol jing ƀuôn phŭn krŭ ktưn, mnuih ƀuôn sang mâo klei bi mguôp, đăo knang hlăm klei gĭt gai mơ̆ng Đảng. Êbeh 10 thŭn êgao, O Ngol mâo nanao klei pah mnie ƀuôn dhar kreh gưl čar. Hlăm anăn, êdah êdi jing bruă kriê pioh leh anăn bi lar dhar kreh knhuah gru:

“Ară anei, êpul tông čing hmei mâo êbeh 50 čô êkei, mniê hŏng 3 hlâo ring čing dŭm mta. Ară anei ƀuh hơ̆k mơak êdi kyua mâo phung mda asei lŏ hriăm tông čing leh anăn djă pioh knhuah gru djuê ana mơ̆ng aduôn aê. Knŏng ti ƀuôn O Ngol mâo 3 êpul tông čing hlăm dŭm ênuk thŭn: êpul mda asei, êpul phung êdam êra nghiêk leh anăn êpul phung krah hlăk…Amâo mduôn ƀuon Ama Nga nao hgŭm, leh anăn wăl khua ƀuôn ăt tông čing mbĭt hŏng ayŏng adei, anak čô êpul tông čing, diñu tông čing prŏng leh anăn tông hgơr, kdŏ, ƀuh hơ̆k mơak êdi. Kâo pô amâo lŏ rŭng răng ôh, mâo leh êpul tông čing mda asei lŏ čuê, êdei anei mduôn khua mâo leh čing, kyua ênai čing yuôm bhăn êdu hlăm klei hdĭp msĕ si hlăm klei djiê brŭ, lui msat leh anăn dŭm knăm mơak yuôm bhăn hlăm ƀuôn ăt čiăng mâo ênai čing kwang”.

Amai Siu H’Biáo ti ƀuôn O Ngol brei thâo, klei mmuñ ênhiang leh anăn kdŏ čhuang jing bruă dhar kreh jêñ jêñ mơ̆ng lu thŭn êgao. Mâo klei uêñ mĭn mơ̆ng Knŭk kna leh anăn anôk bruă djŏ tuôm, phung thâo mbruă, khua mduôn hur har ngă klei mtô tông čong leh anăn klei mmuñ ênhiang mnuih Jarai, hŏng klei nao hgŭm mơ̆ng lu mnuih ƀuôn sang. Amai Siu H’Biáo jing pô kreh nao hgŭm kưt mmuñ hŏng phung êdam êra hlăm ƀuôn brei thâo:

Ênhiang mmuñ Jarai mâo đa đa klei mmuñ bi mni kơ phung jhŏng ktang hlăm ênuk bi blah. Sitôhmô klei mmuñ "Ơ phung amiêt, phung awa, phung ayŏng, klei mmuñ Hơ̆k kdơ̆k hruê mtlaih êngiê", boh nik jing dŭm klei mmuñ hŏng êhiang djuê ana bi mni kơ Awa Hồ. Ară anei amâo lŏ dleh dlan msĕ hŏng êlâo ôh, mơ̆ng mâo đĭng blŭ thâo mĭn, thâo yua ñu đru lu êdi kơ bruă knuă. Sitôhmô pô mkŏ mjing êpul, êjai čiăng mâo klei hưn leh anăn bi trông bruă knuă ăt mâo klei găl”.

Ƀuôn O Ngol, să Ia Pia, čar Gia Lai mâo giăm 120 gŏ sang, 500 čô, lu jing mnuih Jarai. Ƀuôn djăp hnơ̆ng čuăn krĭng ƀuôn sang mrâo mơ̆ng 7 thŭn êlâo. Klei rơ̆ng kơ dŭm bruă dhar kreh msĕ si čĭng čhar, pĕ tông kdrăp djuê ana, kdŏ čhuang, mmuñ ênhiang jing klei amâodưi kƀah hlăm klei hdĭp mnuih ƀuôn sang. Siu Huỳnh - Khua ƀuôn O Ngol, amâo djŏ knŏng thâo mbruă, ƀiădah lŏ jing pô thâo tông čing, kưt mmuñ ăt thâo êdi.

“Knhuah gru dhar kreh, hdră bhiăn jăk siam leh anăn čing čhar mei djă pioh leh anăn bi lar, dŭm mta kdră pĕ tông đưm mơ̆ng aduôn aê dưi bi lar msĕ si brô̆ tơrưng, đĭng gông, mtô kơ phung hđeh sang hră. Hlăm ƀuôn ară anei adôk djă pioh leh anăn tông 4 hlâo ring čing, 2 hlâo čing đưm leh anăn lu brô̆ tơrưng, đĭng gông dŭm mta. Ƀri wưng hlăm să mâo bruă, knăm mơak, klei kƀĭn trông hmei nao mơak mbĭt ngă klei kdŏ mmuñ tông čing leh anăn kdŏ čhuang, grăp čô hlăm ƀuôn hơ̆k mơak kyua dưi djă poih knhuah gru dhar kreh djuê ana pô.

 Siu Khlo, K’iăng khua dlăng bruă Đảng să Ia Pia brei thâo: hluê ngă asăp mtrŭn mrô 12 mơ̆ng Êpul khua bruă Đảng čar Gia Lai kơ bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo krĭng mnuih djuê ƀiă, mơ̆ng knhal jih thŭn 2018, ƀuôn O Ngol djăp leh dŭm ênoh čuăn, leh anăn jing sa hlăm dŭm ƀuôn sang krĭng ƀuôn sang mrâo bi hmô mơ̆ng čar. Êngao kơ dŭm hnơ̆ng čuăn hnư hrui wĭt mnuih ƀuôn sang, alŭ wăl dlăng yuôm ênoh čuăn mrô 6 kơ bruă dhar kreh leh anăn ênoh čuăn mrô 16 kơ mkŏ mjing dhar kreh alŭ wăl čiăng kriê pioh leh anăn bi lar dŭm boh tŭ jăk siam. Siu Khlo mñă klă:

“ Ƀuôn O Ngol ngă hdră êlan mbĭt mơ̆ng Knŭk kna leh anăn mnuih ƀuôn sang ngă mbĭt, mnuih ƀuôn sang pŏk êlan mlir ƀuôn doh leh anăn siam. Mnuih ƀuôn sang mâo klei gĭr ktưn mkŏ mjing klei hdĭp trei mđao yâo mơak. Boh nik ƀuôn mâo sang rông jing sang dhar kreh yang ƀuôn, mâo êpul tông čing mơ̆ng ƀuôn leh anăn dŭm kdrăp pĕ tông djuê ana msĕ si đĭng gông, tơrưng leh anăn čing jing mnơ̆ng kriê pioh mâo Unesco tŭ yap, mbĭt anăn pô mgăl čing mâo mnuih ƀuôn sang mpŭ leh anăn djă pioh knhuah dhar kreh mơ̆ng djuê ana pô”.

Hlăm klei mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo ti krĭng mnuih djuê ƀiă nah Yŭ Gia Lai,  dhar kreh čing čhar mâo bruă klam yuôm bhăn, mkŏ êpul êya, kriê pioh leh anăn mđĭ lar ênoh yuôm dhar kreh djuê ana, iêô jak hiu čhưn ênguê. Klei anei bi êdah bruă klam mđĭ lar knăm mơak, klei bhiăn mguôp hŏng čing čhar msĕ si mơak huă êsei mrâo, knăm mơak čing čhar Lăn  dap Kngư, mbĭt anăn yua čing čhar msĕ si kdrăp mtô kơ ênuk êdei kơ dhar kreh djuê ana. Ayŏng Đỗ Đức Thanh –  K’iăng khua dlăng bruă êdam êra čar Gia Lai brei thâo:

“Hmei pŏk ngă gru hmô ƀuôn êdam êra “2 klei amâo mâo 2 klei mâo” hlăm bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, hlăm anăn mâo gru hmô kriê pioh dhar kreh. Phung êdam êra, knuă druh Êpul  êdam êra - Êpul hgŭm - Êpul hđeh nao bi tuôm hŏng phung khua mduôn, phung mâo kơhưm, akâo đru kơ bruă hâo hưn mtô mblang kơ knhuah gru dhar kreh, đru kơ phung êdam êra, hđeh điêt mâo klei čiăng hrăm kơ knhuah gru dhar kreh djuê ana pô čiăng răng mgang”.

Čar Gia Lai ară anei mâo giăm 5000 rĭng čing, 600 êpul  dhar kreh - kdŏ mmuñ mguôp hŏng čing čhar, bi klin dŭm êbâo čô mbruă, phung mniê, phung êdam êra leh anăn phung hđeh sang hră hgŭm mđĭ lar ênoh yuôm djuê ana. Čar mkŏ mjing leh lu bruă mguôp hŏng bruă răng kriê dhar kreh čing čhar hŏng klei mđĭ kyar hiu čhưn ênguê, msĕ si Festival čing čhar, hdră “Čing čhar knhal jih hruê kăm”, amâodah “Êa mil dhar kreh- răng mgang čing čhar” lŏ bi êdah klei hdĭp jăk siam ƀuôn sang Lăn Dap Kngư hlăm grăp knăm kjuh, mjing klei êdah êdi hlăm hdră hiu čhưn ênguê dhar kreh ti čar. Lê Thị Thu Hương – K’iăng Khua Knơ̆ng bruă Dhar kreh, mjuăt asei mlei leh anăn hiu čhưn ênguê čar Gia Lai - brei thâo, mnơ̆ng kriê pioh čing čhar srăng lŏ dơ̆ng mâo čar mđĭ lar hĭn hlăm wưng mrâo:

“čar mâo leh hdră bruă wưng 2023–2025.  Hlăm wưng kơ anăp, Knơ̆ng bruă lŏ dơ̆ng kčĕ kơ Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar mâo hdră ngă bruă wưng 2026–2030.  Grăp thŭn, Knơ̆ng bruă ăt kčĕ kơ Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar mkŏ mjing dŭm adŭ mtô čing čhar, mjing ênuk lŏ čuê leh anăn ksiêm dlăng, kčĕ  hŏng Phŭn bruă dhar kreh leh anăn hiu čhưn ênguê mâo anăn knăl Phung mbruă êdah êdi kơ čing čhar.”

Thŭn anei kruăk knăl 20 thŭn yap mơ̆ng Wăl dhar kreh čing čhar Lăn Dapp Kngư mâo UNESCO mpŭ mni jing mnơ̆ng kriê pioh amâo êdah klă bi ala kơ anak mnuih. Dua pluh thŭn êgao, ênai čing ăt jing klei ktưn hưn leh anăn yuôm bhăn hlăm grăp gưl knăm mơak. Grăp klei yuôm bhăn mnuih djuê ƀiă ti Gia Lai. Ti krah klei hdĭp mrâo mrang, bruă kriê pioh mnơ̆ng yuôm bhăn anei ăt mâo răng kriê hŏng jih ai tiê phung mbruă, êpul êya leh anăn knŭk kna, phung dôk grăp hruê mtô, kơrŭ wĭt leh anăn hưn mdah dhar kreh djuê ana. Čing čhar lŏ dơ̆ng lar bra, jing phŭn mđĭ ai tiê leh anăn boh kdrŭt mđĭ kyar, mkŏ mjing ƀuôn hiu čhưn ênguê bŏ hŏng jăk siam.