Ai êwa kdrăm kơah mơ̆ng “mlam čing čhar hiu dlăng dhar kreh” dŭm djuê ƀiă nah Yŭ čar Quảng Ngãi, hŏng klei hgŭm mơ̆ng dŭm êtuh čô mbruă, phung êkei mniê êdam êra hriê mơ̆ng dŭm ƀuôn sang. Hlăm knăm mơak, lu tue hiu čhưn, mnuih ƀuôn sang hlai mbĭt hlăm wăl dhar kreh čing čhar, kdŏ čhuang leh anăn klei kdŏ mmuñ jăk siam mơ̆ng dŭm djuê ana.      

Hŏng klei mprăp jăk, dŭm klei kdŏ: tông kdrăp tông ayŭ Đĭng Tŭt mnuih Jeh triêng, să Ngọc Hồi; klei tông ayyŭ “Čĭm Jil nao mnei” djuê ana Sêdang, să Đăk Tô; klei tông čing, kdŏ čhuang “Lĭng kahan wĭt ƀuôn”, djuê ana Bahnar êpul Rơ Ngao, ƀuôn hgŭm Kon Tum… ba lu klei jăk mơak kơ mnuih ƀuôn sang leh anăn tue hiu čhưn. Boh nik, Êpul tông čing - kdŏ čhuang, ƀuôn Kon Klốc, să Đăk Mar ba knăm mơak jăk siam mâo anăn “Mlan 10 nao wiă, djă êi nao yao kan, hiu lua mnah hlô dliê”.

 Hlăm ênai hgơr - čing kdrăm kơah, phung mniê Sêdang hlăm kdrăp djuê ana, knhuang jơ̆ng êdu êun hlue ênhiang kdŏ, kngan djă êi ngă klei yao kan hŏng klei kdŏ,  djă wăt đĭng mơô. Phung êkei hŏng mra kjăp ktang, suaih djă ƀrăm nao hlă dliê, lŏ yăl dliê kơ klei hdĭp mnuih Sêdang hlăk đưm hŏng klei bhiăn hdĭp mda mguôp hŏng dliê krmơ̆ng, čư̆ čhiăng, êa krông. Pô mbruă A Rủ, ƀuôn Kon Klốc, să Đăk Mar, brei thâo Êpul tông čing - kdŏ čhuang mâo êbeh 40 čô, hŏng lu gưl thŭn mdê mdê. Čiăng bi êdah klei tŭ jing kdrêč “Mlan 10 nao wiă, kngan djă êi nao yao kan, hiu lua mnah”, brei mâo klei hgŭm kjăp, jăk mơ̆ng phung tông čing - ênai hgơr hŏng êpul kdŏ êkei - mniê mâo wăt kdrăp mnơ̆ng lu mta.

“Kâo ƀuh mơak snăk dưi atăt êpul nao bi lông. Ayŏng adei sa ai hrăm mbĭt mdah klei jăk siam lu jơr. Čiăng kơ phung hđeh khăp kơ knhuah gru djuê ana pô tal sa jing brei pô bi hmô. Tal dua brei atăt phung anak nao bi tuôm hŏng phung găp čiăng tui hriăm mbĭt. Tơdah phung  hđeh hmư̆, ƀuh snăn phung hđeh srăng mâo klei khăp hĭn.”

Mbĭt hŏng phung mbruă khua thŭn, Êpul tông čing - kdŏ čhuang Kon Klôk mâo lu phung mda asei, msĕ si adei Y Pên, Y Thuật… Anei jing gưl tal êlâo, phung hđeh dưi hgŭm rang mdah ti knưl prŏng, kñăm hưn mdah klei jăk siam knhuah dhar kreh djuê ana pô hŏng lu mnuih ƀuôn sang leh anăn tue hiu čhưn. Y Thuật, 12 thŭn, jing sa čô mda asei hĭn hlăm Êpul tông čing - kdŏ čhuang ƀuôn Kon Klôk, brei thâo jing êpul gĭr hriăm mjuăt bi jăk  djăp klei tông čing, kdŏ čhuang čiăng bi êdah klei tŭ jing mơ̆ng klei bi lông anei.

“Hgŭm hlăm êpul kâo ƀuh mơak snăk. Hlăk dôk ti sang kâo mă klei mmuñ leh anăn čih lŏ mmuñ. Kâo ƀuh brei pô hriăm tuč lu klei mmuñ, djă pioh ênhiang mmuñ djuê ana pô. Hlăm grăp blư̆ mmông hriăm kâo jih ai tiê leh anăn mmuñ. Kâo khăp snăk mmuñ ênhiang djuê ana, amĭ ama brei kâo nao hriăm mmuñ, kâo bi mĭn, kyua knhuah dhar kreh djuê ana pô brei thâo kriê pioh”.

Hŏng klei mtô jih ai tiê mơ̆ng pô mbruă êdah êdi Y Kha, Êpul tông ccing - kdŏ čhuang ƀuôn Kon Klôk, să Đăk Mar, čar Quảng Ngãi lŏ mkŏ mjing lu klei ngă yang mnuih Sêdang, hlăm anăn êdah êdi jing Knăm huă êsei mrâo, Knăm ngă yang tuh akŏ pin êa, klei bhiăn ngă yang sang roong mrâo… Amâo djŏ knŏng ba lu klei jăk siam hlăm ai tiê phung dlăng ti čar leh anăn êngao čar ôh, klei mdah jăk siam, jiă kma knhuah dhar kreh êpul mbruă lar leh ktang kơ klei hâo hưn klei yuôm bhăn mơ̆ng dhar kreh čing čhar hlăm klei hdĭp ai tiê êpul êya mnuih Sêdang.

 Đuĕ mơ̆ng knưl, knăm mơak, bi ktlah hŏng tue hiu čhưn jĕ giăm, taih kbưi, Êpul tông čing - kdŏ čhuang ƀuôn Kon Klôk wĭt hŏng ƀuôn sang ti să Đăk Mar, čar Quảng Ngãi. Klei hdĭp mnuih ƀuôn sang Sêdang tinei mơ̆ng sui siă suôr leh hŏng pưk hma đang kphê leh anăn dŭm mta djam tam, amâo lŏ “hiu lua mnah hlô dliê” msĕ si klei mdah ôh. Ƀiădah čing čhar, kdŏ čhiang, ênhiang mmuñ djuê ana… ăt jing klei amâo kƀah ôh hlăm klei hdĭp ai tiê. Ƀuôn Kon Klôn ăt mđĭ lar Knăm mơak Sang rông mrâo, Knăm ngă yang tuh kŏ pin êa, Knăm huă êsei mrâo… Boh nik ƀuôn Kon Klôk lŏ mâo truh 5 čô mbruă mâo Khua lăn čar mđup brei anăn knăl Pô mbruă êdah êdi. Dŭm mta kdrăp tông ayŭ msĕ si Tơ Rưng, ting ning, klông put… kyua phung mbruă mkra mjing leh anăn mtô kơ anak čô klei ba yua. Amâo djŏ knŏng phung khua mduôn msĕ si pô mbruă A Veng, A Lang ôh ƀiădah wăt phung mda asei msĕ si A Huy ăt dưi tŭ yap jing pô mbruă djuê ana. Pô mbruă A Lang brei thâo:

“Kâo ƀuh klei ngă bruă mơ̆ng êpul tông čing - mmuñ ênhiang mâo boh tŭ dưn êdi. Kâo čiăng kơ êpul mâo nanao klei hriăm lu hĭn, si srăng ngă čiăng dưi djă pioh leh anăn bi lar ai tiê mâo leh mơ̆ng aduôn aê, mâo čĭng čar, kdrăp pĕ tông djuê ana, ênhiang mmuñ hơ-čiê̆o, ha- nhông jing jăk êdi. Kâo pô thâp yua dŭm kdrăp pĕ tông msĕ si ting ning, čing, hdơr…Mrâo anei, kâo ăt mtô leh kơ phung hđeh dŭm mta msĕ si ting ning, tông čing, kâo mtô kơ diñu mâo êbeh 3 mlan hŏng anei, mâo 9 čô hriăm, phung hđeh hriăm leh 3 klei tông čĭng”.

Lu thŭn êgao, hŏng klei mtô hur har mơ̆ng phung thâo mbruă khua thŭn, êpul tông čing, kdŏ čhuang ƀuôn Kon Klôk đrĭ hriê prŏng hĭn, hŏng 40 čô hgŭm. Phung thâo mbruă khua thŭn mtô nanao kơ phung mda asei, krŭ wĭt, bi lar klei kdŏ mmuñ djuê ana. Êjai nao hlăm dŭm hdră prŏng, bi kƀĭn lu mnuih, phung thâo mbruă lŏ iêo thiăm dŭm pluh čô êdam êra ƀuôn Kon Klôk nao hgŭ mbĭt. Êñai čĭng kwang, ênhiang mmuñ kwang kbưi mbĭt, dŭm ênhiang kdŏ siam mơ̆ng mnuih Sêdang đru ba wăl dhar kreh Lăn Dap Kngư truh hŏng phung tuê hlăm leh anăn êngao lăn čar.

Jing sa hlăm phung thâo mbruă tal êlâo mâo Knŭk kna mđup brei anăn knăl jing pô thâo mbruă êdah êdi, pô thâo mbruă Y Kha - Khua êpul tông čing, kdŏ čhuang ƀuôn Kon Klôk, mĭn nanao kơ bruă kriê pioh leh anăn lŏ čuê knhuah siam dhar kreh djuê ana pô kơ anak čô. Hŏng klei gĭr mơ̆ng ñu leh anăn phung thâo mbruă hlăm ƀuôn, êpul bruă iêo jak lu phung nao hgŭm, hlăm anăn mâo pô 70 thŭn leh, mda hĭn mrâo 10 thŭn. Pô thâo mbruă Y-Kha hơ̆k mơak: Êpul kdŏ mmuñ mơ̆ng ƀuôn kreh nao hlăm dŭm hdră prŏng, hưn mdah dhar kreh mnuih Sêdang truh hŏng grăp krĭng kwar lăn čar:

“Truh kơ ară anei, kâo djă pioh leh anăn mđĭ lar hlăm brô 10 klei mmuñ ênhiang, dưi nao mdah hlăm lu anôk. Gru kruăk mơ̆ng êpul hmei jing gưl nao rang mdah hlăm knăm bi hdơr 1000 thŭn thăng lŏng - Hà Nội thŭn 2010, Festival čĭng čhar Lăn Dap Kngư ti ƀuôn prŏng Pleiku (Gia Lai) thŭn 2012, nao mdah ti Long Xuyên thŭn 2013, Nghệ An thŭn 2014, Thanh Hoá thŭn 2015…Bi hlăm čar hmei nao jêñ jêñ”.

Knhal jih hruê kăm amâodah hlăm ƀuôn mâo bruă, klei khăp kơ dhar kreh djuê ana mâo hlăm grăp aruăt êrah grăp čô, dưi lăm lui hĕ klei kpleh hlăm ênuk thŭn. phung mduôn, phung mda, phung êkei, phung mniê bi ñŭ kma mbĭt hlăm klei kdŏ čhuang, dŭm klei mmuñ ênhiang knhuah gru aduôn aê. Pô thâo mbruă A Bôm,  jing sa čô mkra mjing kdrăp pĕ tông brei thâo, amâo djŏ knŏng mtô kơ anak čô hlăm ƀuôn Kon Klôk, ñu đru nanao kơ phung mơ̆ng krĭng mkăn hlăm bruă djă pioh klei mmuñ ênhiang djuê ana:

“Tơdah mâo čing jhat, ênai amâo mâo djŏ kâo jing pô mgăl čing. Dŭm mnơ̆ng mkăn msĕ si brô̆ tơrưng ăt kâo pô mkra, brô̆ klông put tơdah ênai amâo djŏ ăt kâo mkra amâdah mkra mrâo. Êjai mkra, kâo mtô kơ anak čô brei diñu ƀuh, brei diñu hriăm, thâo mkra mjing kdrăp pĕ tông. Ară anei hlăm ƀuôn mâo leh đa đa phung thâo mkra kdrăp pĕ tông”.

Kyua kriê pioh, mđĭ lar lu hdră bhiăn, klei mmuñ ênhiang hlăm klei hdĭp aguah tlam, ƀuôn Kon Klôk, să Đăk Mar(čar Quảng Ngãi) ară anei jing anôk mâo phung tuê hlăm leh anăn êngao lăn čar čiăng nao čuă dlăng. Êngao kơ bruă phŭn jing bruă lŏ hma, ƀuôn Kon Klôk mkăp nanao mmông kơ bruă mkra mjing kdrăp pĕ tông djuê ana, pơ̆k mñam, hrĭ mñam…čiăng bi djăp kơ klei pô čiăng leh anăn mđĭ prăk hrui wĭt. Êpul tông čing, kdŏ čhuang mơ̆ng ƀuôn mâo nanao ƀô̆ mta hlăm dŭm hdră ti alŭ wăl, leh anăn nao truh ti kwar Dhŭng, kwar Dưr hlăm dŭm hdră gưl ala čar leh anăn lu ala čar.