VOV4.Êđê - Mơ̆ng thŭn 2018 truh ară anei, êbeh 1.700 ha tiu ti anôk pla tiu Čư̆ Pưh, čar Gia Lai djiê kyua mnơ̆ng ngă, ana sui thŭn leh anăn adiê không kƀah êa amâo dưi lŏ krŭ wĭt. Klei anei ngă kơ dŭm êbâo gŏ êsei mnuih ƀuôn sang rŭng răng lĕ hlăm nư klei. Čiăng mkhư̆ klei truh jhat, krĭng thơ̆ng pla tiu Čư̆ Pưh tă hdră mkŏ mjing krĭng thơ̆ng bi pla ana boh kroh mguôp hŏng bruă mkra mjing hluê ênoh yuôm, hnơ̆ng jăk đru mđĭ prăk hrui wĭt kơ mnuih ƀuôn sang, krŭ wĭt bruă duh mkra hlăk toh hroh mơ̆ng ana tiu.

Gŏ sang Phan Văn Quý, alŭ Thiên An, să Ia Blư̆, kdriêk Čư̆ Pưh, čar Gia Lai jing sa hlăm dŭm gŏ sang mâo boh tŭ dưn kyua klei bi mlih ana pla mjing mơ̆ng ana tiu lŏ pla ana boh kruê̆ dŭng klĭt mtah lehanăn boh kruê̆ sành mmih. Leh êgao 3 thŭn kriê dlăng, đang pla mjing 3 ha mơ̆ng gŏ sang ñu kčưm mâo pĕ boh. Mâo 1 tôn boh kruê dŭng lehanăn 20 tôn boh kruê̆ mih sành hlăm phŭn kčưm pĕ. Ba wĭt kơ gŏ sang ñu êbeh 240 êklăk prăk. Kdlưn hĭn mkă hŏng wưng dôk pla mjing ana tiu.“Ênoh čhĭ mnia ară anei mâo klei jăk, mkă hŏng tiu dôk trŭn kơ ênoh čhĭ mnia, ară anei mlih pla dŭm mta ana anei mâo ênoh čhĭ jăk hĭn. Boh kruê̆ dŭng hlăm 1kg srăng mâo hlăm ƀrô 40.000 prăk, lehanăn boh kruê̆ Sành mih mâo hlăm ƀrô 10.000 truh 12.000 prăk/kg. Êjai mrâo kčưm kâo ƀuh bruă duh mkra kyua ana kruê dŭng klĭt mtah lehanăn boh kruê̆ Sành mmih jing jăk hĭn kơ̆ tiu.”

Bi kơ mnuih ƀuôn sang djuê ƀiă, mâo ƀiă prăk duh bi liê, kdiêk čư̆ Pưh dưi đru hlăm lu mta čiăng kơ mnuih ƀuôn sang srăng dưi bi mlih ƀrư̆ ƀrư̆. Mơ̆ng hdră êlan krĭng ƀuôn sang čư̆ čhiăng hlăm wưng 2019-2025, kdriêk Čư̆ Pưh dưi đru kơ mnuih ƀuôn sang hlăm mjeh, hbâo brŭ, êa drao răng mgang kơ ana kyâo lehanăn kdrăp krih êa kơ gŏ sang ayŏng RaLan Phương ti alŭ Plei Thơ ga B, să Čư̆ Đôn, bi mlih mơ̆ng 5 sao đang pla mjing tiu djiê leh kyua hluăt, kman ngă snăn mlih pla mjing ana boh kruê̆ dŭng hrah Hòa Bình. Ară anei dôk hlăm thŭn pla mjing tal 2. Ana kruê̆ dŭng anei đi hriê kơ jăk lehanăn mâo mnga leh. Ayŏng Ra Lan Phương mĭn tĭng hnơ̆ng boh kroh ba wĭt srăng mâo hlăm ƀrô 30 tôn/ha, hŏng ênoh čhĭ mnia ară anei hlăm ƀrô 40.000 prăk/kg srăng mâo prăk mnga ba wĭt jăk hĭn mkă hŏng wưng dôk pla mjing tiu êlâo dih.“Boh kruê̆ dŭng gŏ sang kâo pla mâo 2 thŭn leh truh kơ ară anei, năng ai truh kơ thŭn tal 3 srăng mâo ênoh ba wĭt lu. Lač jăk kơ anôk bruă đru kơ mnuih ƀuôn sang ngă lŏ hma dưi đru leh gŏ sang hmei mâo ênoh ba wĭt jăk hĭn.”

Nguyễn Long Khánh, khua hlăm bruă mkra mjing lŏ hma lehanăn đĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk čư̆ Pưh, brei thâo: Ară anei hlăm alŭ wăl mâo leh hdră êlan ksiêm dlăng, ksiêm mkă klei jinh mơ̆ng lăn čiăng ngă tur gru kơ bruă rŭ mdơ̆ng klei mkra mjing hlăm alŭ wăl. Hŏng anăn, ksiêm dlăng klă ti anôk lăn srăng djŏ hŏng ti mta ana kyâo, čiăng thâo mtô kơ mnuih ƀuôn sang thâo bĭt êlan bi mguôp hlăm bruă pla mjing lehanăn čiăng rơ̆ng ênoh čuăn, hnơ̆ng jăk mơ̆ng mnơ̆ng pla mjing. Tui si hdră êlan mơ̆ng alŭ wăl ară anei, dŭm să Ia Le, Ia Blư̆, Čư̆ Đôn jing dŭm să mâo lăn jăk, gal kơ klei pla mjing dŭm ana kyâo mâo kƀluôn, boh nĭk ana kruê̆ dŭng klĭt mtah lehanăn ana kruê̆ sành mih srăng mâo lu ênoh kơ bruă duh mkra.

Čiăng mđĭ hnơ̆ng jăk mơ̆ng ana boh kroh kơ bruă duh mkra, boh nik hlăm êpul ana kyâo bơ̆ng boh, hlăm wưng leh êgao, alŭ wăl mâo bi mŭt leh dŭm hdră êlan OCOP, VietGAP, GlobalGAP mbĭt hŏng hdră êlan bi mlih ana boh kroh pla mjing. Mơ̆ng anăn, truh kơ ară anei, hlăm alŭ wăl mâo leh 2 mta boh jing sầu riêng lehanăn boh rik rêñ Thái dưi mâo hnơ̆ng OCOP 3 mtŭ tui hlue hdră êlan pla mjing doh, Nguyễn Long Khánh lač:“Hlăm kdriêk mâo leh klei ksiêm dlăng lehanăn ksiêm mkă hnơ̆ng jăk mơ̆ng lăn pla mjing, čiăng ngă tur gru kơ bruă srăng kñăm pla mjing hlăm dŭm anôk lăn jăk hĭn hŏng si mta ana kyâo lehanăn čiăng rŭ mdơ̆ng klei pla mjinh tui hlue hdră êlan hlăm dŭm alŭ wăl, dŭm anôk mkra mjing. Mơ̆ng anăn srăng mtô kơ mnuih ƀuôn sang klei mkra mjing mâo klei bi mguôp čiăng mâo klei bi klă mâo hnơ̆ng jăk mơ̆ng boh kroh.”

Bruă đru mnuih ƀuôn sang mlih ana kyâo pla mjing lehanăn bi êđăp ênang anôk pla mjing ana kyâo bơ̆ng boh hlăm dŭm anôk pla tiu ƀiădah djiê kyua amâo mâo êa, hluăt kman, ana tiu mduôn amâo mâo boh tŭ dưn kčưm mâo klei jăk, ba ênoh ba wit kơ mnuih ƀuôn sang lu hĭn, mơ̆ng anăn đru mguôp kơ bruă lăm lui klei ư̆ êpa, bi hrŏ klei ƀun ƀin, boh nik hlăm dŭm anôk mâo lu mnuih djuê ƀiă ti anôk kbưi mơ̆ng anôk pla mjing ana tiu Čư̆ Pưh. Hŏng êbeh 600 ha ana kyâo ƀơ̆ng boh dưi bi mlih mơ̆ng đang pla tiu, truh lehanăn dơ̆ng truh kơ bruă hrui pĕ, phung ƀuôn sang ngă bruă pưk hma kriêk Čư̆ Pưh, čar Gia Lai dưi kčưm srăng êgao kơ klei dleh dlan. Hŏng dŭn ênhă dưi bi mlih leh, dŭm knơ̆ng bruă hlăm bruă ngă lŏ hma ăt dôk duh bi liê kơ kdriêk Čư̆ Pưh dŭm anôk pla mjing ana kyâo ƀơ̆ng boh prŏng, mđĭ Čư̆ Pưh jing anôk pla mjing ana kyâo ƀơ̆ng boh tal 1 ti čar Gia lai.