VOV4.Êđê- Dŭm thŭn giăm anei, ƀĭng ngă bruă lŏ hma ti kdriêk Lâm Hà, čar Lâm Đồng mâo leh klei hur har bi mlih mnơ̆ng pla mjing, mnơ̆ng rông, dưn yua klei kreh knhâo hlăm bruă mkra mjing djŏ hŏng yan adiê, lăn ala hlăm alŭ wăl. Mâo dŭm mta mjeh ana boh kroh, mnơ̆ng rông mrâo dưi pla mjing lehanăn rông, mâo boh tŭ dưn hlăm bruă duh mkra. Hlăm anăn mâo klei bi hmô rông bip mă kđeh Grimaud mơ̆ng gŏ sang ayŏng Nguyễn Ngọc Tri ti alŭ Liên Hoà, să Phi Tô jing sa klei bi hmô.

Ayŏng Nguyễn Ngọc Tri, alŭ Liên Hòa, să Phi Tô, kdriêk Lâm Hà, čar   Lâm Đồng sui hŏng anei knŏng mưng pla kphê, djam mtam ba čhĭ. Ayŏng Tri jhŏng duh bi liê leh sang ală kĭng pla amrêč, pla kmŭn. Khă snăn, pla amrêč ăt tuôm hŏng lu klei dleh dlan, ayŏng Tri tui hriăm leh lu gŏ êsei ngă bruă lŏ hma hlăm alŭ, ba yua sang ală kĭng pô mâo leh rông bip kô̆ Grimaud, mjeh bip mâo lu kđeh ba wĭt hnơ̆ng tŭ jăk. Mlan 2 thŭn 2021, ayŏng blei mjeh ba rông gưl tal êlâo, knŏng hlăm brô 50 hruê, gŏ sang ayŏng Tri mâo leh hnư hrui wĭt tal êlâo hĭn.

            Ayŏng Nguyễn Ngọc Tri brei thâo, bip Grimaud jing mjeh bip phŭn agha mơ̆ng Prăng, kreh hdĭp hlăm sang ală kĭng, wăl anôk mâo gang kjăp, amâo brei angĭn, hjan lehanăn yan adiê amâo jăk hmăi truh kơ êpul bip. Ayŏng Tri blei 6.500 drei êđai bip hŏng ênoh 12 êbâo sa drei, rông phưi hlăm sang ală kĭng. Bip Grimaud ênưih rông, ayŏng Tri brei bip ƀơ̆ng mnơ̆ng, mnăm êa hluê kdrăp masin ênuk mrâo, bi hrŏ hruê mmông nao čiêm bip, dlăng kriê êpul bip pô. Knŏng hlăm 50 hruê, kah knar sa drei bip Grimaud mâo boh ktrŏ mơ̆ng 3,5 – 4 kg. Hŏng ênoh čhĭ kah knar mơ̆ng 37 – 38.000 prăk/kg, djŏ mmông truh 55 – 60.000 prăk/kg, mnuih rông leh tĭng jih prăk bi liê dưi mâo mơh prăk mnga amâo djŏ ƀiă ôh. Bip Grimaud jing mjeh đĭ prŏng pral, praĭ ƀiă, kđeh lu kyua anăn mâo lu wăl anôk mnia mblei khăp čiăng.

            Ayŏng Nguyễn Ngọc Tri mkă tĭng: “Bip kô̆ mnuih ngă lŏ hma rông jing mjeh bip rông bhiâo, đĭ prŏng pral, wăl anôk mnia mblei khăp čiăng, ênưih čhĭ. Ênoh čhĭ bip mâo mmông đĭ mâo mmông trŭn ƀiădah hnư hrui wĭt mơ̆ng bip jing h’ĭt”. Hluê si Tri, rông bip brei mđing kơ bruă bi mdoh war rông, pruê kam mdiê ti gŭ čiăng kơ anôk thu, doh. Mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ bip brei drei ruah anôk mkăp djŏ guôp, rơ̆ng hnơ̆ng tŭ jăk. Boh nik, ayŏng Tri lač snei, brei drei blei mjeh bip ti anôk mkăp mjeh mâo k’hưm, kyua anăn brei drei blei mơ̆ng anôk bruă p’prŏng, amâo duah blei mjeh arăng duah čhĭ huĭ amâo rơ̆ng hnơ̆ng tŭ jăk. Ayŏng Tri ăt brei thâo, mjeh jing mta phŭn bi mklă klei tŭ jăk bip. Ayŏng Tri lač, kyua jing mjeh rông bhiâo hruê kyua anăn bip ênưih djŏ klei ruă, kreh luič prăk duh bi liê tơdah djŏ mâo klei ruă hlăm êpul bip.

            Hnư hrui wĭt h’ĭt mơ̆ng bip Grimaud, ayŏng Nguyễn Ngọc Tri dôk bi hgŭm mbĭt hŏng lu gŏ êsei hlăm ƀuôn mâo leh sang ală kĭng duh bi liê rông bip. Ayŏng Nguyễn Văn Toàn, mnuih ngă lŏ hma mda asei alŭ Liên Hoà jing sa čô hgŭm mbĭt. Ayŏng Toàn lač, ñu rông 7 êbâo drei. Leh rông 50 hruê, ñu ba čhĭ lehanăn bi mdoh jih anôk rông, mdei bhiâo lehanăn lŏ rông êpul mrâo. Kah knar sa thŭn, ayŏng Toàn dưi rông mơ̆ng 7 – 8 êpul bip. Ayŏng Toàn lač, kah knar mâo prăk mnga mơ̆ng 4 – 5 êbâo/kg bip ba čhĭ. Anei jing ênoh hrui wĭt amâo djŏ ƀiă ôh, boh nik hŏng dŭm drei bip rông djăl prŏng, mâo hnơ̆ng tŭ jăk. Ayŏng Toàn lŏ brei thâo, hnơ̆ng hbâo eh mnơ̆ng rông, leh msir mghaih drei ăt dưi ba yua jăk kơ kdrăn lŏ. Ayŏng Toàn kreh pruê hlăm đang war gŏ sang đa đa trôk hlăm klŭng ba čhĭ kơ mnuih ngă lŏ hma mkăn mâo klei čiăng pruê kơ mnơ̆ng pla pô.

            Kluôm alŭ Liên Hòa, să Phi Tô, Lâm Hà, čar Lâm Đồng ară anei mâo êbeh 10 gŏ êsei dôk rông bip kô̆ Grimaud. Mnuih ƀuôn sang bi mtô, đru kčĕ klei thâo hlăm hdră rông, ruah mjeh, hưn mthâo anôk hrui blei kơ êpul bip gŏ êsei mkăn. Kah knar grăp blư̆ rông, mnuih ƀuôn sang kreh nao blei hlăm brô 15 êbâo drei bip. Mnuih ƀuôn sang kreh bi hưn wưng lŏ rông mrâo čiăng rơ̆ng amâo djŏ msĕ hruê, ngă êbeh lu đei bip, phung ghan mnia amâo hmao blei. Mnuih ƀuôn sang kreh rông hluê hdră leh rông prŏng ba čhĭ jih gưl anei mơ̆ng gŏ sang pô anei snăn kơh gŏ sang dih lŏ mă mjeh bip wĭt rông, ngă snei srăng hơĭt anôk hrui blei kjăp. Anei jing hdră êlan ba wĭt klei tŭ dưn êdi hŏng mnuih ngă lŏ hma ti alŭ Liên Hòa, să Phi Tô, Lâm Hà, bi mlih mơ̆ng bruă pla djam mtam, mnga hlăm sang ală krĭng ba rông bip kđeh lu ba wĭt hnư hrui wĭt h’ĭt kjăp kơ mnuih ƀuôn sang ti alŭ wăl taih kbưi.

            Mơ̆ng tui ksiêm boh sĭt, mnuih ngă lŏ hma ti dŭm alŭ wăl mkăn hlăm krĭng Lăn dap kngư lehanăn Bình Phước ăt dôk rông bip bi kđeh Grimaud tŭ jing. Dŭm anôk msĕ si, kdriêk Tân Phú, čar Bình Phước, mnuih ngă lŏ hma rông bip ti gŭ êyui đang ksu ba wĭt boh tŭ dưn êdi. Gru hmô rông bip kđeh   Grimaud ti lăn hang dưi dlăng jing djŏ guôp hŏng klei bi mlih yan adiê ară anei, ba yua jih mmông wăn, đru mđĭ hnư hrui wĭt lehanăn đĭ kyar h’ĭt kjăp. Gru hmô anei rông mnơ̆ng dưi mđĭ lar ƀiădah tơ duh bi liê brei mâo prăk kăk, anôk rông djŏ guôp, hdră rông boh nik tui ksiêm klă wăl anôk mnia mblei, đăm bi kluh rông lu amâo mâo hdră čuăl mkăn lehanăn klei ktrâo lač ngă kơ ênoh čhĭ amâo h’ĭt lehanăn bluh mâo klei ruă tưp ti mnơ̆ng rông./.

                                                    Pô mblang: H’Nêč Êñuôl