VOV4.Êđê- Hla\m wưng êgao, kdriêk Krông Knô, ]ar Daknông hưn mdah leh boh tu\ hdra\ lông ba pla mjeh mdiê ST24 – jing mjeh mdiê dôk mrô tal 3 tar ro\ng la\n kơ hnơ\ng tu\ ja\k mdiê braih. Leh hdra\ lông ba pla tu\ jing, mơ\ng yan puih mnga thu\n 2019-2020 lu [^ng nga\ lo\ hma ti sa\ {uôn }uah kdriêk Krông Knô ba pla leh mjeh mdiê anei ba w^t hnơ\ng mâo boh mnga lehana\n hnơ\ng tu\ ja\k êdi.

Yan puih mnga thu\n 2019 -  2020, go\ êsei Ngô Thị Bắc ti alu\ Bình Giang, să {uôn }oah hơ\k m’ak êdi kyua mdiê kuê djo\ boh mnga, mâo ênoh. ~u brei thâo, anei jing yan tal êlâo go\ êsei ba pla djuê mjeh mdiê ST24. Hlăm ênhă pro\ng 2 ha, go\ êsei hrui w^t mâo êbeh 20 ton mdiê. Ho\ng ênoh ]h^ 7 êbâo 500 prăk hlăm 1 kg mdiê mtah ti lo\ mtam, go\ êsei mâo hrui w^t prăk mnga êbeh 80 êklăk prăk hlăm 1 ha:

“Du\m thu\n êlâo dih mnuih [uôn sang rah pla mjeh mdiê RVT, [ia\dah hruê mlan giăm anei să {uôn }oah bi mlih djuê mjeh ST24 ]ia\ng rah pla boh mnga hrui w^t đ^, ênoh ]h^ yuôm mơh, dưi bi kdơ\ng ho\ng klei hluăt [ơ\ng mnơ\ng ngă. Mnuih [uôn sang hơ\k m’ak êdi bi yăl dliê hdăng găp la] sơnei mâo ba w^t mơ\ng 1 truh 1 ton100 kg hlăm 1 sào”.

Êdei klei m’ak djo\ boh mnga, mâo ênoh ho\ng mjeh mdiê ST24, yan hjan anei go\ êsei ayo\ng Đỗ Văn Dương ti alu\ Thanh Sơn lo\ dơ\ng rah pla mjeh mdiê ST24. Ho\ng ênhă pro\ng 2,4 ha, yan puih mnga go\ êsei `u hrui w^t mâo 24 ton mdiê. Mjeh mdiê mrâo anei [ia\ đui] mâo hluăt [ơ\ng mnơ\ng ngă, prăk duh bi liê [ia\ boh mnga hrui w^t đ^, boh nik gơ\ ênoh ]h^ ara\ anei đ^ h^n:

“Sơnăn yan puih mnga mrâo anei ăt rah pla mjeh mdiê ST24 boh mnga hrui w^t mâo 1,1 ton hlăm 1 sào, mjeh mdiê ST24 kâo [uh 2 thu\n ho\ng anei mnuih [uôn sang rah pla pro\ng boh mnga hrui w^t đ^ h^n kơ mjeh RVT sơnăn mnuih [uôn sang rah pla hnơ\ng lu. Asei mlei kâo [uh mjeh mdiê ST24 boh mnga đ^ h^n”.

Du\m thu\n êgao, hlăm alu\ wa\l să {uôn }oah mjeh mdiê RVT truh êbeh 70% ênhă rah pla. {ia\dah giăm anei mjeh mdiê anei mâo klei bi mlih, mâo klei hluăt [ơ\ng mnơ\ng ngă, hnơ\ng mâo boh mnga hro\ tru\n. Kyua ana\n, yan puih mnga thu\n 2018 – 2019, să mguôp mb^t ho\ng Anôk bruă kriê dlăng bruă lo\ hma kdriêk Krông Knô lông pla mjing djuê mdiê ST24 ho\ng ênhă pro\ng 25 ha. Boh tu\ dưn mjeh mdiê mrâo djo\ guôp ho\ng yan adiê ti alu\ wa\l, boh mnga hrui w^t đ^. Boh nik gơ\, mjeh mdiê ST24 leh pla mjing ti kdriêk Krông Knô mâo hnơ\ng jăk êdah kdlưn mse\ si asa\r braih dlông, dlăng siam, [âo mngưi, ê-un, m’mih, djo\ guôp ho\ng klei yan adiê bi mlih.

Nguyễn Văn Thinh, k’iăng khua knơ\ng bruă sang ]ư\ êa să {uôn }oah, kdriêk Krông Knô brei thâo: yan puih mnga mrâo êgao să rah pla 550 ha mdiê lo\, hlăm ana\n 80% ênhă rah pla ba yua mjeh mdiê ST24. Wưng anei mnuih [uôn sang hrui êmiêt jih leh, boh mnga hrui w^t yap mdu\m mâo 10 ton hlăm 1 ha. Hnơ\ng mâo đ^, mdiê ba ]h^ găl ênưih ngă kơ mnuih [uôn sang lo\ dơ\ng rah pla hlăm yan hjan:

“Mơ\ng boh mnga hrui w^t, sơnăn knu\k kna ăt mse\ ho\ng mnuih [uôn sang hơ\k m’ak êdi kyua djo\ boh mnga, ]h^ mâo ênoh mơh, hmao rah pla mjeh mdiê mrâo ST24 hlăm bruă duh mkra pla mjing. Thu\n anei mjeh mdiê mrâo mâo knu\k kna alu\ wa\l lehana\n mnuih [uôn sang khăp ]ia\ng êdi. Knu\k kna srăng lo\ dơ\ng g^t gai mnuih [uôn sang lo\ dơ\ng rah pla mjeh mdiê ST24 k`ăm hrui w^t boh tu\ dưn kơ mnuih [uôn sang đ^ h^n”./.

Kdriêk Krông Knô jing kr^ng thơ\ng ba pla mdiê mơ\ng ]ar Daknông. }ia\ng mkra mđ^ hnơ\ng mâo boh mnga, hnơ\ng tu\ ja\k lehana\n boh tu\ yuôm mơ\ng mdiê braih, du\m thu\n êgao, kdriêk lông ba pla leh du\m mjeh mdiê mrâo hla\m brua\ pla mjing bi hrô kơ du\m mjeh mdiê hđa\p. Mơ\ng 2 thu\n lông ba pla, mjeh mdiê ST24 dưi ba pla mâo hnơ\ng h’^t kja\p, dưi hd^p, đ^ jing ho\ng lu kr^ng la\n, ai bi kdơ\ng ho\ng mnơ\ng nga\ ja\k h^n mka\ ho\ng du\m mta mjeh mka\n. Pô ]ih klei mrâo mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng Doãn Gia Lộc, Khua adu\ brua\ lo\ hma mđ^ kyar kr^ng [uôn sang kdriêk Krông Knô kơ brua\ ba pla ana mdiê ba w^t boh tu\ dưn h’^t kja\p ti alu\ wa\l anei:

-Akâo kơ ih yăl dliê lăng, mơ\ng mâo brua\ lo\ hma kdriêk ]oh ]ua\n ba yua mjeh mdiê ST 24 lông pla, lehana\n ana\p srăng rah pla pro\ng hrô kơ mjeh mdiê hđăp?

Doãn Gia Lộc: Kdriêk Krông Knô mâo ]oh ]ua\n leh yap jing kr^ng pla mjing phu\n kơ ]ar, snăn tui duah yơh djăp mta mjeh mrâo, pioh hrô kơ du\m mjeh hđăp amâo lo\ jăk, snăn mâo leh knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa kdriêk, lehana\n du\m êpul brua\ truăn kơ brua\ lo\ hma mđing uê`. Thu\n 2016 – 2017 hmei hiu duah mjeh ti kwar Yu\, hlăm ana\n mâo mta mjeh ST. Hlăm thu\n 2018 – 2019 hmei lông pla mjeh mdiê ST 24 êbeh kơ 1 ha ti sa\ {uôn }uah, lehana\n ksiêm dlăng hnơ\ng boh mnga mâo [uh jing djo\ guôp mơh ho\ng la\n ala, yăn adiê kơ anei, boh nik mjeh mdiê anei mâo klei dưi kdơ\ng ho\ng klei hlua\t [ơ\ng mnơ\ng ngă. Yăn thu\n 2019 – 2020 lông ba pla pro\ng, truh kơ ara\ anei hlăm sa\ mâo pla leh truh 80%, jih jang ênoh mjeh ST 24 hlăm kdriêk êdeh truh 30%. Boh mnga mơ\ng mjeh mdiê anei ăt mboh h^n ho\ng mjeh êlâo RVT lehana\n du\m mta mjeh mkăn. Klei dưi mdrơ\ng ho\ng klei hlua\t [ơ\ng mnơ\ng ngă jăk, djo\ guôp ho\ng lăn ala ti alu\ wa\l, braih jăk hua\ [âo mngưi, tơdah mka\ ho\ng du\m mta mjeh mkăn dôk pla hlăm kdrăn lo\ [uôn ]uah snăn ST 24 mâo kdlưn h^n mơ\ng 10 – 15 êklăk prăk/ha, ho\ng du\m kr^ng lăn jing h^n mâo êbeh 10 tôn mdiê/ha, snăn srăng mâo ba w^t êbeh 20 êklăk prăk/ha.

-Bi mlih mjeh mdiê, êjai hlăm alu\ wa\l dôk le\ hlăm klei không k[ah êa, si êpul brua\ lo\ hma t^ng kơ klei anei?

Doãn Gia Lộc: Ho\ng klei duh mkra pla mjing hlăm kdriêk Krông Knô ara\ anei hlăk hlê le\ hlăm klei dleh dlan, adiê không k[ah êa, ho\ng du\m đang war pla ana sui thu\n hlăk hlê k[ah êa kjham snăk êbeh kơ 10 êbâo ha, [ia\dah amâo mâo djo\ ôh kyua mse\ snăn, brua\ pla mjing mdiê hlăm yăn hjan amâo mâo le\ hlăm klei hnui ôh. Hmei dăp leh hruê tru\n kơ brua\, ]ia\ng bi mâo rah pla êbeh 50 êbâo ha mdiê hlăm yăn anei. Êpul êya brua\ k]e\ leh mơh ho\ng kdriêk, ktrâo ata\t hdra\ ma\ brua\ bi pral ho\ng du\m mnơ\ng pla [ia\ hruê, lehana\n nga\ bi jăk brua\ dlăng kriê ho\ng ana mnơ\ng pla sui thu\n. Mâo klei bi mguôp kjăp plah wah du\m dhar brua\ djo\ tuôm, ]ia\ng kơ brua\ pla mjing yăn hjan anei hmao ho\ng yăn, ktrâo ata\t mnuih [uôn thâo hlăm brua\ yua êa, ngă djo\ ho\ng hdra\ dlăng kriê wiê ênăk, hluê djo\ ho\ng ênoh ]ua\n hdra\ ngă brua\ mrâo mrang, lehana\n ]ia\ng bi mâo boh mnga jăk pioh ]h^ mnia.

-Si klei kdriêk ba yua leh êdeh êdâo hlăm hdra\ nga\ brua\ ]ia\ng dưi ngă bi krăp, lehana\n mdul ai tiê mnuih, lehana\n klei bi liê mơ\ng mnuih ngă lo\?

Doãn Gia Lộc: Klei ba yua êdeh êdâo hlăm brua\ lo\ hma pla mjing, brua\ anei mâo leh knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa kdriêk ngă mâo 2 thu\n ho\ng anei leh, hjăn hlăm sa\ {uôn }uah, mâo ba yua leh êbeh 80% hdra\ ngă brua\ dơ\ng mơ\ng kai hlo\ng truh kơ wia\. Kno\ng srai mjeh, lehana\n krih êa drao đui] dôk yua ho\ng kngan, bi brua\ mkăn yua ho\ng êdeh êdâo sơăi. Snăn jih jang brua\ anei mâo đru mdul leh klei ktro\ kơ ai tiê, kơ ênoh bi liê mnuih ngă lo\ mâo ba w^t prăk mnga lu h^n. {ia\dah ho\ng boh klei mse\ si ara\ anei, drei ba yua êdeh êdâo mđrăm hlăm jih jang snăn srăng mâo wưng wia\ mdiê djo\ hlăm sa gưl mơh, jing nao hlăm hdra\ pla mjing mđrăm sa blư\, djo\ guôp êdi yơh hdra\ pla mjing hluê hdră êlan mrâo mrang anei.

-La] jăk kơ ih lu!