Hdră mtrŭn mrô 71/CĐ-TTg hruê 21/07/2024 mơ̆ng Khua knŭk kna mtă pŏk ngă 10 boh phŭn yuôm bhăn, hlăm anăn mñă klă: Lŏ dơ̆ng kƀĭn ruh mgaih klei dleh dlan kơ mnuih ƀuôn sang leh anăn anôk bruă duh mkra; mđĭ bi liê prăk knŭk kna, mă duh bi liê knŭk kna čiăng mđĭ kyar bruă duh bi liê, mđĭ bi hgŭm knŭk kna hŏng êngao knŭk kna; Mđĭ ktang mkra mjing, ba čhĭ kơ ala tač êngao, mđĭ kyar anôk ba čhĭ hlăm ala čar, rơ̆ng djăp êa pui, êwa čuh, mnơ̆ng ƀơ̆ng huă… Dưi ƀuh, dŭm klei gĭt gai anei lŏ dơ̆ng bi mklă hnơ̆ng yuôm bhăn mơ̆ng bruă mkra mđĭ hră mơar, mkra mlih wăl mnia blei mguôp hŏng hdră msir sa anôk “bi mrâo dŭh kdrŭt đĭ kyar mâo leh” pô gĭt gai knŭk kna mñă nanao hlăm wưng giăm anei.

 Hlue si Nai prĭn Nguyễn Minh Thảo -  Khua Anôk bruă ksiêm dlăng bruă mnia blei leh anăn bi ktưn mnia blei, Anôk ksiêm hriăm kriê dlăng bruă duh mkra gưl dlông (CIEM), brei msir mgaih klei kpăk đuôm mâo Knŭk kna, Khua knŭk kna ktrâo lač, anăn jing: brei mđing kơ hnơ̆ng jăk mnuih mă bruă hlăm klei hlue ngă bruă knŭk kna mguôp hŏng răng mgang, mtrŭt mjhar, mjing kei găl čiăng kơ knuă druh hlue ngă bruă klam knŭk kna pô.

Kâo lač anei jing sa hlăm dŭm mta phŭn čiăng drei ba yua klei găl hlăm bruă duh mkra. Wưng êgao klei găl kpăk đuôn lu snăn tơdah hră hră mơar mâo klei mdê, ngă kơ bruă bi liê mnia blei amâo dưi pŏk ngă. Khua knŭk kna mkŏ mjing leh Anôk bruă gĭt gai kơ klei ktuê dlăng hră mơar hdră bhiăn leh anăn ruh mgaih klei kƀah mơ̆ng hră mơar hdră bhiăn anei. Leh anăn kâo mĭn anei jing sa kdrăp klă klơ̆ng tŭ dưn, sa hdră kriê dlăng tŭ dưn kơ drei mjing klei bhiăn, mjing klei hơĭt kjăp kơ knuă druh tơdah hlue ngă bruă knŭk kna…

 Lŏ dlăng wĭt boh tŭ đĭ kyar bruă mkra 6 mlan akŏ thŭnh 2024, pô thơ̆ng kơ bruă duh mkra, Nai prĭn Đặng Đức Anh -  K’iăng Khua Anôk bruă ksiêm hriăm kriê dlăng bruă duh mkra gưl dlông bi mni kơ klei đru mguôp yuôm bhăn mơ̆ng 3 hdră duh mkra “bi liê”, “ba čhĭ kơ ala tač êngao”, “ba yua” hŏng klei mkra mlih klă klơ̆ng. Hlăm anăn, ba čhĭ kơ ala tač êngao truh 14,5% mkă hŏng wưng anei thŭn êlâo. Lu anôk ba čhĭ kơ ala tač êngao mơ̆ng êlaoa msĕ so Mi, EU, China… dưi kơrŭ wĭt, kyua anăn lu mnơ̆ng dhơ̆ng tuh mkra mjing ba čhĭ kơ ala tač êngao đĭ kyar, đru wăt bruă tuh tia mkra mjing hlăm ala čar lŏ dơ̆ng đĭ kyar. Čiăng kơ 3 boh kdrŭt đĭ kyar anei lŏ dơ̆ng kơrŭ wĭt leh anăn mâo boh tŭ jăk hĭn hlăm wưng kơ anăp, brei mblang bi klă klei kƀah čiăng bin kna djŏ guôp. Pô thơ̆ng kơ bruă duh mkra, Nai Prĭn Đặng Đức Anh brei thâo:

Ară anei krĭng duh bi liê knŭk kna knŏng mâo hlăm brô 25 - 26% mơ̆ng ênoh duh bu liê kluôm ala ƀuôn, lu hĭn jing krĭng duh bi liê êngao knŭk kna mâo 58%. Kyua anăn brei drei mâo hdră msir čiăng mđĭ kyar bi liê êngao knŭk kna (hlăm 6 mlan akŏ thŭn wăt tơdah drei mâo leh klei bi mlih jăk ƀiădah hnơ̆ng đĭ kyar ăt knŏng mâo ti hnơ̆ng mkrah wah mkă hŏng wưng êlâo). Dŭm hdră msir drei kčah, sitôhmô lŏ dơ̆ng mđĭ lar prăk mnga ƀiă, leh anăn mâo hdră êlan kơ VAT čiăng đru mđĭ ênoh mkăp, leh anăn mơ̆ng anăn jing mđĭ hdră duh bi liê êngao knŭk kna. Kâo ăt čang hmăng dŭm mlan knhal jih thŭn, mbĭt hŏng bruă drei ba yua dŭm hdră bhiăn mrâo (Msĕ si Hdră bhiăn sang dôk, Hdră bhiăn mnia blei lăn ala sang dôk, Hdră bhiăn lăn ala - leh anăn mbĭt hŏng anăn jing hră mơar ktrâo lač mbĭt hŏng Hdră bhiăn dưi mtrŭn) srăng đru ruh mgaih sa kdrêč klei gun kpăk djŏ tuôm kơ dŭm hdră bruă hŏng anôk ba čhĭ lăn ala sang dôk ăt msĕ mơh msir mgaih brei čan duh bi liê kơ dŭ, hdră bruă mrâo tơdah ñu klă hĭn kơ hdră, hră mơar ăt msĕ mơh msir mgaih klei gun kpăk…

Pô thơ̆ng kơ bruă duh mkra, pô bi ala bruă kƀĭn ala Phan Đức Hiếu - Khua hlăm Dhar bruă ksiêm dlăng mơ̆ng Bruă kƀĭn ala mñă klă brei “ngă mrâo” boh kdrŭt mđĭ kyar mơ̆ng êlâo (duh bi liê- ba čhĭ kơ ala tač êngao- ba yua), ăt msĕ mơh mñă klă klei čiăng brei wĭt lač klei êmuh “hŏng ya hdră?”, leh anăn mâo klei mtă brei dưi ngă 3 boh phŭn yuôm bhăn, anăn jing: “Brei ba yua klei găl mâo leh”, “brei yua boh tŭ klei găl drei mâo” leh anăn “brei hlue ngă hŏng jih ai tiê leh anăn tŭ dưn hĭn bruă mkra mlih klei bhiăn”. Pô bi ala Phan Đức mblang:

Tal sa, ya ngă brei ba yua klei găl? Snăn duh bi liê knŭk kna - thŭn 2022 tơdah mâo Hdră mtrŭn 43 snăn ñu klă sĭt jing boh kdrŭt, hlăm boh klei msĕ si dŭm bruă duh mkra- ala ƀuôn mjưh mdei êjai (kyua klei ruă tưp) snăn bi liê knŭk kna jing boh kdrŭt. Bi ară anei, duh bi liê knŭk kna lŏ wĭt msĕ aguah tlam snăn brei ba yua klei găl jing yua boh tŭ leh anăn hlue ngă djŏ, djăp ênŭm hdră kčah bi liê knŭk kna, anăn jing ba yua tŭ dưn. Lu hdră bruă dôk kpăk gun - boh nik hlăm bruă lăn ala, sang dôk, snăn bruă ruh mgaih klei dleh dlan, gun kpăk čiăng hmao snăn anăn jing ba yua klei găl. Sitôhmô dŭm hdră bruă mprăp ngă bruă leh, ƀiădah knŏng gun kpăk hlăm klei gang mkhư̆ pui ƀơ̆ng snăn brei mâo hdră msir klă klơ̆ng - jing ba yua klei găl. Tal dua jing yua bi tŭ dưn, drei mâo dŭm hdră kâo čang hmăng tơdah hlue ngă jăk snăn mđĭ kyar bruă duh mkra- ala ƀuôn, klei đru kơ ala ƀuôn. Kâo mă klei bi hmô hdră mkŏ mjing sa êklăk boh sang ti ala ƀuôn (mơ̆ng Khua knŭk kna)- sa hdră bruă prŏng, rơ̆ng lu hdră kñăm, ƀiădah truh ară anei kâo ƀuh boh tŭ năng ai ka dưi mâo msĕ si klei čang hmăng ôh. Snăn, tơdah drei mâo klei găl ƀiădah amâo yua ôh tŭ dưn klei găl snăn klă sĭt amâo dưi mjing ôh boh kdrŭt. Snăn boh kdrŭt mrâo jing ba yua klei găl tŭ dưn…

   Pô thơ̆ng kơ bruă duh mkra, pô bi ala bruă kƀĭn ala Phan Đức Hiếu - Khua hlăm Dhar bruă ksiêm dlăng bruă duh mkra mơ̆ng Bruă kƀĭn ala ăt mñă klă truh kơ bruă mkra mlih klei bhiăn, mkra mlih wăl hdĭp mda bi liê, mnia blei - hŏng 3 boh phŭn brei msir mgaih, anăn jing lŏ dơ̆ng ktuê dlăng, bi hrŏ, ksiêm dlăng, ktuê dlăng hră mơar leh anăn dlăng myuôm bruă hlue ngă bruă knŭk kna./.