Lăm lui klei ư̆ êpa – bi hrŏ klei ƀun ƀin – Boh tŭ dưn leh anăn dŭm klei hriăm
Thứ bảy, 09:29, 09/09/2023 VOV Tây Nguyên VOV Tây Nguyên
VOV4.Êđê- Khădah bruă duh mkra dôk lu klei dleh dlan, ƀiădah Knŭk kna ăt mđing nanao kơ hdră msir klei ư̆ êpa, bi hrŏ klei ƀun knap hŏng lu hdră bruă, hdră mtrŭn klă klơ̆ng. Ksiêm yap mơ̆ng Phŭn bruă Mnuih ngă bruă, kahan êka êkeh lehanăn yang ƀuôn brei ƀuh, thŭn 1993, ênoh gŏ êsei ƀun kluôm ala mâo 58%, truh thŭn 2020 dôk 2,75% lehanăn thŭn 2021 trŭn dôk 2,23%. Việt Nam bi leh mta kñăm ênuk êbâo thŭn mơ̆ng Êpul hgŭm lu ala čar kơ bruă msir klei ư̆ êpa bi hrŏ klei ƀun knap lehanăn mâo êpul êya tar rŏng lăn tĭng dlăng jing gru mngač bi hrŏ ƀun tar rŏng lăn. Hlăm wưng ti anăp, Knŭk kna lŏ dơ̆ng bi leh hdră mtrŭn bi hgŭm mđĭ kyar bruă duh mkra – ala ƀuôn ti krĭng dleh dlan hŏng krĭng đĭ kyar.

Hlăm sang krum dlông, ti djiêo kpur pui, gŏ sang Y-Čoen Niê ti ƀuôn Triă, să Ea Tul, kdriêk Čư̆ Mgar, čar Dak Lak hơ̆k mơak yăl dliê kyua kphê thŭn anei mâo boh. Hluê si Y-Čoen Niê, gŏ sang ngă bruă pla kphê lu thŭn hŏng anei. Hlăm dŭm hdră mtô kơ hdră mnêč pla mjing, krih êa leh anăn mkăp brei ana mjeh, gŏ sang dưi bi hrŏ ênoh duh bi liê ƀiă hnơ̆ng boh mnga ăt đĭ nanao. Mơ̆ng anăn dưi tlaih mơ̆ng klei ƀun ƀin:Hlăm ƀuôn êlâo dih dleh dlan ƀiădah ară anei kphê mâo, pla tiu, pla durian anei. Hlei pô ƀun mâo knŭk kna đru. Knŭk kna amâo mâo lui tha mnuih ƀuôn sang Êđê ôh. Amâo djŏ jing mdrŏng sah ƀiădah mdul leh.

Gĭr ktưn tlaih mơ̆ng klei ƀun ƀin hŏng ai tiê pô, amâo amâo čang guôn, knang kơ klei đru dưi bi mlih leh klei hdĭp mơ̆ng mnuih ƀuôn sang leh anăn bi mlih klei jing krĭng ƀuôn sang. Klei gĭr anăn dưi bi êdah hŏng lu mnuih čih hră akâo kbiă mơ̆ng gŏ sang ƀun ƀin čiăng jang klei đru mơ̆ng knŭk kna kơ pô mkăn. Ân Nghĩa jing să dleh dlan êdi hlăm kdriêk Hoài Ân, čar Bình Định. Khădah klei hdĭp ka jih klei dleh dlan, ƀiădah 2 thŭn hŏng anei, lu mnuih ƀuôn sang ti să Ân Nghĩa ngă hră akâo kbiă mơ̆ng gŏ sang ƀun ƀin. Êngao kơ ai tiê čŏng pô gĭr ktưn tlaih mơ̆ng klei ƀun ƀin, mnuih ƀuôn sang bi mtă mtăn hdơ̆ng pô, đru kơ phung mâo klei hdĭp dleh dlan hĭn. Anăn ăt jing klei mĭn mơ̆ng Nguyễn Trọng Yêm êjai čŏng ngă hră akâo kbiă mơ̆ng gŏ sang ƀun ƀin ti să Ân Nghĩa:Ară anei ƀuh gŏ sang mâo ênŭm ƀiă leh, amâo lŏ mâo klei dleh dlan ôh, kyuanăn bi klă jang kơ pô mkăn.

Lu gŏ sang ƀun ƀin hdĭp ti krĭng ƀuôn sang hŏng hnư hrui wĭt phŭn mơ̆ng klei ngă bruă lŏ hma, mnơ̆ng hlăm dliê leh anăn kan hdang. Hŏng boh sĭt “Thu êa hŏ hang jing jih prăk”, mnuih ƀun leh anăn giăm ƀun jing phung ênưih kpĕ êka hĭn ti anăp dŭm klei mlih amâo mâo jăk mơ̆ng bruă duh mkra, hmăi mơ̆ng klei truh yan adiê, klei ruă tưp amâodah dŭm klei kjăt kƀla hlăm klei hdĭp. Kyuanăn, hluê si Bùi Sĩ Lợi, khua kiă kriê hđăp êpul bruă dŭm boh klei yang ƀuôn mơ̆ng Bruă kƀĭn ala, tur knơ̆ng čiăng bi hrŏ ƀun hŏng klei kjăp jing dưi bi râo, dưn yua klei mĭn leh anăn ai dưi mơ̆ng mnuih ƀuôn sang:Čiăng bi hrŏ ƀun hŏng klei kjăp srăng kñăm jih ai dưi mơ̆ng jih jang hdră êlan mơ̆ng drei ba yua, wăt kơ knơ̆ng bruă, wăt mnuih ƀuôn sang, wăt phung ƀun ƀin, dŭm êpul êya bruă kđi čar, yang ƀuôn nao hgŭm, dưn yua jih hnơ̆ng ai dưi, amâo djŏ knŏng hjăn knŭk kna, hjăn knŭk kna amâo mâo dưi klam jih ôh leh anăn čŏng phung ƀun ƀin ăt gĭr kpưn đĭ mkŏ mjing ai ktang.

Hdră ala čar kñăm bi hrŏ ƀun hŏng klei kjăp wưng thŭn 2021 – 2025 mdưm leh mta kñăm kluôm bi hrŏ ƀun lu êlan mâo wăt bruă mđing truh kơ klei kjăp, bi hrŏ klei lŏ wĭt ƀun leh anăn lŏ mâo klei ƀun, đru kơ mnuih ƀun ƀin, gŏ sang ƀun ƀin dưi truh ti hnơ̆ng ƀiă hĭn, mâo dŭm hdră đru yang ƀuôn hluê si hnơ̆ng lu êlan mơ̆ng lăn čar, mđĭ hnơ̆ng tŭ jăk klei hdĭp. Gĭr ktưn hnơ̆ng gŏ sang ƀun ƀin hluê hnơ̆ng lu êlan dưi rơ̆ng hrŏ mơ̆ng 1-1,5% hlăm sa thŭn, hnơ̆ng gŏ sang ƀun ƀin jing mnuih djuê ƀiă hrŏ êbeh 3% hlăm sa thŭn, 30% kdriêk ƀun, 30% să dleh dlan hĭn krĭng hang ksĭ leh anăn plao ksĭ tlaih mơ̆ng klei ƀun ƀin, hnơ̆ng gŏ sang ƀun ti dŭm kdriêk ƀun ƀin hrŏ mơ̆ng 4 - 5% hlăm sa thŭn. Khua phŭn bruă mnuih mă bruă, kahan êka êkeh leh anăn yang ƀuôn Đào Ngọc Dung mñă klă:Mta kñăm mơ̆ng drei jing mđĭ hnơ̆ng klei hdĭp mnuih ƀuôn sang. Kyuană mơak kơ boh tŭ dưn mrâo êgao mơ̆ng bruă bi hrŏ ƀun mơ̆ng drei lŏ dơ̆ng jing dŭm klei lông dlăng prŏng. Kyua phung mâo ai dưi tlaih ƀun, dŭm alŭ wăl ênưih tlaih ƀun drei dưi mgaih msir leh. Bi ară anei dŭm alŭ wăl dleh dlan hĭn, anôk ƀun ƀin hĭn jing krĭng mnuih djuê ƀiă, lu hĭn ti krĭng ktaih kbưi. Kyuanăn, hdră ngă bruă mơ̆ng drei jing bi hrŏ ƀun lu êlan leh anăn kjăp, thiăm hŏng anăn jing klei kluôm.

Čiăng kơ bruă lăm lui klei ư̆ êpa bi hrŏ ƀun mâo boh tŭ dưn klă sĭt hlăm klei hdĭp adôk mâo lu bruă srăng ngă. Anăn jing mkŏ mjing dŭm hdră êlan hluê si klei kreh knhâo, ƀiădah ăt ksiêm kơ dŭm mta hlăm boh sĭt, mâo mta kñăm hŏng grăp krĭng kwar, grăp êpul êya. Anăn jing bruă mkŏ mjing hluê ngă ktang phĭt čiăng ăt mâo ai tiê, čiăng kơ mnuih ƀuôn sang ƀun ƀui mlih klei mĭn amâo mâo tŭ klei ƀun ƀin, mơ̆ng anăn tlaih mơ̆ng klei ƀun hŏng klei kjăp, đĭ kyar hŏng ai ktang leh anăn klei mĭn diñu pô./.

VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

Bi mni kơ Awa Hô
Tiếng chuông ngân (Jingle Bells)
24/12/2024
Ru em
27/11/2024
Vi yông ‘nhă kơ ba
11/11/2024