VOV4.Êđê- Hruê mmông giăm anei, sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dăp Kngư tŭ drông leh anăn mdrao mgŭn kơ lu phung hđeh mâo klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah. Hlăm anăn mâo phung hđeh nao mdrao jing ruă kjham, kpĕ êka lu mta hlăm asei mlei. Anei jing klei huĭ hyưt êdi, kyuadah mrâo ti akŏ yan hjan ƀiădah ênoh mnuih mâo klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah đĭ ktang ti čar Dak Lak leh anăn wăt hlăm kluôm ala.

Sui hŏng anei dŭm thŭn, amuôn Nguyễn Thị Thanh Nga (13 thŭn) dôk ti kdriêk Krông H’Nang, čar Dak Lak tuôm mâo klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah. Bi mĭn, klei ruă anei srăng hlao hlăm dŭm hruê msĕ êlâo, kyua anăn gŏ sang ñu čŏng blei êa drao wĭt mnăm lehanăn mdrao ti sang ƀiădah leh 3 hruê, klei ruă amâo dul, lŏ ktrŏ hĭn, amĭ ama ñu ruăt kuăt ba anao kơ Sang êa drao prŏng krĭng lăn dap kngư dŏng mdrao. Amuôn Nga yăl dliê:

“Anei jing gưl tal 2 kâo djŏ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah, tal êlâo mâo dŭm klei bi êdah msĕ si ruă kŏ, êngoh, ƀlĕ ô̆, êmăn, êgah êgăn jơ̆ng kngan, leh anăn amĭ ama nao blei êa drao kơ kâo wĭt mnăm; 3 hruê êdei amâo dưi anăn ba nao kơ sang êa drao Ƀuôn Hô, phung aê mdrao mkă dlăng lač kâo djŏ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah. Êdei anăn, aê mdrao brei wĭt ti sang, sa hruê êdei, kâo ƀlĕ êrah ƀăng adŭng anăn gŏ sang lŏ ba nao kơ sang êa drao mjêč. Kâo ƀuh klei ruă anei huĭ hyưt êdi, drei đăm ngă ngơi ôh, brei drei tui ksiêm dŭm klei bi knăl ƀuh mơ̆ng klei ruă hlăm asei mlei pô lu hĭn”.

Amai Trương Thị Quyền ti să Êa Ngai, kdriêk krông Ƀŭk, čar Dak Lak ăt mđing uêñ êdi hlăk anak pô djŏ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah ktrŏ mơh. Êlâo anăn, ƀuh anak êkei 12 thŭn mâo dŭm klei bi êdah êngoh, ruă kŏ, êmăn êmik, amai nao blei êa drao wĭt mnăm lehanăn mdrao ti sang ƀiădah klei ruă lŏ đĭ kơ ktrŏ. Amai ruăt kuăt ba nao mdrao kơ sang êa drao prŏng krĭng. Ƀri mơh, ĕ gơ̆ dưi pral dŏng mdrao. Amai Quyền brei thâo:

“Anak kâo djŏ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah 3 hruê dôk ti sang leh kơnăn ba nao kơ sang êa drao 2 hruê, truh kơ ară anei jing hruê tal 5 leh. Kâo huĭ mơh, huĭ hyưt êdi klei ruă anei. Amĭ ama drei brei mâo klei mđing răng hĭn, ƀuh anak êngoh bi ƀlĕ êrah drei ba nao mtam kơ sang êa drao yơh, đăm lui ti sang ôh.

Tĭng mơ̆ng akŏ thŭn truh kơ ară anei, kluôm ala mâo hlăm brô 77 êbâo čô djŏ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah, hlăm anăn mâo 50 čô djiê. Knŏng ti Dak Lak, mâo leh êbeh 700 čô djŏ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah, đĭ 3,4 blư̆ mkă hŏng wưng anei thŭn êlâo. Jih jang kdriêk, wăl krah, ƀuôn prŏng mâo leh mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah, hŏng 20 anôk bluh mâo ti dŭm kdriêk Êa Sup, Lăk, Ƀuôn Đon, Krông Pač, Êa Hleo lehanăn Čư̆ Mgar.

Ară anei, klei ruă êngoh bi blĕ êrah dôk đĭ lar hlăm lu alŭ wăl, hlăm anăn ênoh phung hđeh mâo klei ruă leh anăn nao đih mdrao ti sang êa drao ƀrư̆ hruê ƀrư̆ lu. Čiăng đru kơ phung amĭ ama thâo săng klă hĭn kơ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah hlăm phung hđeh leh anăn mâo dŭm hdră êlan gang mkhư̆ tŭ dưn, Nai prĭn, Aê mdrao Trần Thị Thúy Minh, khua kiă kriê anôk mdrao kơ hđeh, sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dăp Kngư srăng wĭt lač dŭm klei êmuh leh anei:

- Akâo kơ aê mdrao brei thâo si klei huĭ hyưt klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah hŏng phung hđeh?

Aê mdrao Trần Thị Thúy Minh: “Êngoh bi ƀlĕ êrah jing klei ruă kyua kêč mtưp leh anăn mâo lu mta mdê mdê. Ară anei dôk mâo 4 mta Êngoh bi ƀlĕ êrah  dưi tŭ yap. Hlue si wưng djŏ, tal 1, tal 2, hluê si asei mlei, mta djŏ snăn klei bi knăl mơ̆ng Êngoh bi ƀlĕ êrah mdê mdê leh anăn mâo hnơ̆ng hdjul kjham mdê mdê. Arăng mbha Êngoh bi ƀlĕ êrah jing lu mta mdê mdê, hlăm anăn mâo Êngoh bi ƀlĕ êrah hưn brei răng, Êngoh bi ƀlĕ êrah kjham, Êngoh bi ƀlĕ êrah truh kjham leh anăn Êngoh bi ƀlĕ êrah truh kjham hĭn jing brei nao dŏng mdrao mtam. Hŏng lu hnơ̆ng mdê mdê snăn huĭ hyưt sơaĭ kơ klei hdĭp phung hđeh. Hlăm anăn hưn brei răng jing dŭm klei bi knăl hnưm hĭn mơ̆ng klei ruă Êngoh bi ƀlĕ êrah brei thâo ƀuh hnưm čiăng hmao mdrao. Tơdah Êngoh bi ƀlĕ êrah ti hnơ̆ng brei răng amâo dưi thâo ƀuh snăn srăng truh kơ kjham hĭn, huĭ hyưt kơ klei hdĭp phung hđeh.”

- Akâo kơ aê mdrao brei thâo hdră kriê dlăng phung hđeh êngoh bi ƀlĕ êrah ti sang?

Aê mdrao Trần Thị Thúy Minh: “Êngoh bi ƀlĕ êrah jing klei ruă mơ̆ng kman ngă, lu srăng čŏng hlao, knŏng đa đa phung truh kjham, boh nik phung mâo asei mlei awăt. Snăn, hdră kriê dlăng êngao kơ klei phung aê mdrao ksiêm mkă mtă mtăn ti năn jing bi lưh êngoh kơ hđeh, brei hđeh mnăm êa lu, vitamin leh anăn mâo hnơ̆ng huă ƀơ̆ng djăp ênŭm čiăng hđeh mâo ai mdrơ̆ng hŏng kman. Leh anăn mñă klă sa blư̆ dơ̆ng jing brei ktuê dlăng tliêr kjăp phung hđeh Êngoh bi ƀlĕ êrah, boh nik mơ̆ng hruê tal 3 čiăng thâo ƀuh dŭm klei bi knăl hưn brei răng čiăng ba hđeh nao kơ anôk mdrao mgŭn, ñĕ kơ klei năng hơưi tăm mâo”.

-          Akâo kơ aê mdrao brei thâo hdră gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah kơ hđeh tŭ dưn?

Aê mdrao Trần Thị Thúy Minh: “Êngoh bi ƀlĕ êrah jing klei ruă mơ̆ng kêč bi mtưp. Kyua anăn, čiăng gang mkhư̆ klei ruă brei drei hlue ngă jăk klei bhiăn “amâo mâo kêč kĕ snăn amâo mâo klei ruă Êngoh bi ƀlĕ êrah”. Snăn, čiăng gang mkhư̆ Êngoh bi ƀlĕ êrah brei drei mphŭn mơ̆ng bruă amâo brei mâo kêč, tơdah mâo kêč snăn amâo brei kêč kĕ, leh anăn tal 3 jing bi hriăm hđeh mâo klei thâo săng kơ hdră gang mkhư̆, bi hriăm hđeh čŏng mgang pô đăm brei kêč kĕ. Sĭt anak pô mâo klei bi knăl êngoh hlơr nanao, ruă bŏ asei mlei, ruă hlăm lam ală, êmăn, snăn brei nao mtam ti anôk mdrao mgŭn giăm hĭn čiăng dưi ksiêm mkă djŏ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah amâo dah hơăi”.

- Lač kơ ih lu!