VOV4.Êđê - Giăm anei, ti krĭng Lăn dap kngư mâo lu mnuih ƀơ̆ng djŏ mnơ̆ng ruă kjham kyua mnuih ƀuôn sang ƀơ̆ng dŭm mta mmao, mnơ̆ng dhơ̆ng čŏng mâo hlăm dliê kmrơ̆ng. Amâo djŏ knŏng rĭng rai, mmao ruă hlăm dliê, hlăm pưk hma ngă lu mnuih ƀơ̆ng djŏ mnơ̆ng ruă, ƀiădah dŭm mta dưi lač jing êa drao yuôm hin msĕ si “đông trùng hạ thảo” dưi hiu mă hlăm lam dliê kmrơ̆ng Lăn dap kngư arưp srăng djŏ mnơ̆ng ruă. Hlăk phung mă bruă kreh knhâo ti alŭ wăl lehanăn dŭm anôk bruă kriê dlăng ka mâo klei hâo hưn klă klơ̆ng kơ klei tŭ – klei jhat mơ̆ng dŭm mta mnơ̆ng msĕ snăn, klei arưp ƀơ̆ng djŏ mnơ̆ng ruă ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ kyua dưi ba čhĭ lu hlăm hla pŏk web yang ƀuôn.

Leh giăm dua mlan mâo klei bi mnia mblei mjhĭt m’uăt bi čhĭ mnia “Đông trùng hạ thảo” mă mơ̆ng dliê Nam Ka, kdriêk Lăk, čar Daklak pătdah ñat kriêp leh ară anei hlăm klei bi mnia mblei. Anei jing sa mta mmao dlăng nah êngao kdrưh nik hŏng đông trùng hạ thảo Cordyseps Sinesis ala čar China, tơdah hlăm akŏ mlan 5, mâo čhĭ hŏng ênoh truh 20 êklăk prăk/kg mtah. Leh kơ anăn, kyua mâo lu bi čhĭ mnia snăn ênoh lŏ trŭn adôk mil 15 êklăk prăk, lehanăn ƀrư̆ ƀrư̆ trŭn truh 10 êklăk prăk, lehanăn 7 êklăk prăk. Bi ară anei, ênoh knŏng čhĭ mă 4 êklăk ptrăk/kg, lehanăn kăn lŏ mâo mnuih blei rei. Amai Ngô Thị Thủy ti să Quảng Hoà, kdriêk Dak Glong lač, jing mnuih kăp hrui blei, lŏ čhĭ mta đông trùng hạ thảo dliê nam Ka, lehanăn tơl duah tram leh mơh hŏng êa hnuê pioh kơ gŏ sang yua, ƀiădah mdei jih leh amâo lŏ ngă ôh. Kyuadah amai Thủy ƀuh mâo leh đa đa mnuih djŏ mta ruă êjai ba yua mnơ̆ng anei: “Amĭ ama ti Gialai hriê čhưn snăn mtâo êkei mă yơh kơ kmha djă ba wĭt mâo ƀiă. Leh truh kơ ƀuôn sang, snăn gơ̆ tuh hlăm čhiên, lehanăn bi hlơr brei mô̆ ƀơ̆ng snăn leh ƀơ̆ng mâo klei bi knăl djŏ mta ruă. Gơ̆ mĭndah mâo klei msĕ snăn thâodah klei ruă êrah đĭ hei, amâo mâo djŏ kyua mnơ̆ng anăn ôh, snăn lŏ brei ƀơ̆ng, lehanăn gơ̆ pô ƀơ̆ng mơh”.

Bi tơdah đông trùng hạ thảo mơ̆ng krĭng Nam Ka, anôk knông hŏng Daknông mdei leh mơh bi mnia mblei kyua dôk hyưt kơ mta ruă, snăn ti să Čư̆ San, kdriêk Mdrak, čar Daklak, anôk bi knông hŏng čar Khánh Hoà, mnơ̆ng anei ăt dôk bi mnia mblei msĕ si aguah tlam. Amai Nguyễn Thị Hạnh, sa čô mnuih blei mnia ti să Čư̆ San lač, đông trùng hạ thảo anei jing mdê hŏng krĭng Nam Ka –Dak Glong wăt kơ rup lehanăn êa mil. Lu phung ƀuôn sang Mông hdĭp mda ti anei lač, mnơ̆ng hdĭp čiăng kơ mmao čăt đĭ ti Čư̆ San jing mta amâo mâo ruă ôh, phung ƀuôn sang kơ anei ƀơ̆ng sui thŭn leh, kyuanăn lu mnuih amâo mâo huĭ ôh ba yua. Asei amai Hạnh ăt tram hŏng kpiê, lehanăn ngă jing mnơ̆ng pioh mđup brei kơ mnuih riêng gah, kơ găp djuê, mnuih kral lehanăn ñu yua kơ hđeh tơdah ruă duam: “Ayŏng kâo mơ̆ng ƀuôn hriê lông ƀơ̆ng leh, mă mâo dua tlâo drei tŭk mnăm. Ñu lač hrue êlâo jing êmăn, leh ƀơ̆ng snăn ƀuh suăih pral, amâo mâo ruă kŏ ôh, pĭt đih jăk mơh. Phung hđeh hlăm sang êngoh, brei mnăm ăt hlao mơh”.

Tui si k’iăng Nai prŏng, nai prĭn Nguyễn Phương Đại Nguyên, dôk ngă bruă ti sang hră gưl prŏng Lăn Dap Kngư, ti Lăn Dap Kngư anei jing kdrăn mâo lu mta mmao, hŏng lu mta jing yuôm hin. Hlăm anăn mâo truh 70 djuê mta mmao ĭt, 30 mta djuê mmao hiu gam, phung ƀuôn sang kreh mưng pia jing đông trung hạ thảo. Jih 70 mta dôk hlăm djuê mmao ĭt mâo leh sang hră gưl prŏng Lăn Dap kngư ksiêm duah, lehanăn bi klă jing amâo mâo mtă ruă ôh. Ƀiădah hŏng dŭm mta mmao duah gam, truh kơ ară anei dôk ksiêm duah ka mâo ôh boh tŭ dưn klă mngač. K’iăng nai prŏng Nguyễn Phương Đại Nguyên dôk hyưt snăk leh djăp mta mmao ƀuh arăng bi ba čhĭ mnia, lehanăn bi yua lu: “Jing sa čô mnuih dôk nga bruă ksiêm duah kơ mmao, snăn kâo mtă čiăng dưi ba yua dŭm mta mmao anei snăn bi mâo boh tŭ dưn mơ̆ng klei ksiêm duah êlâo. Bi klei hiu duah yua mă hlue si klei phung ƀuôn sang bi yăl dliê snăn lu mnuih yua djŏ mta ruă huĭ hyư̆t êdi. Mâo leh đa đa mnuih truh kơ djiê, đa đa nga jhat kơ boh ƀleh. Bi asei mlei kâo tuôm ƀuh leh mâo leh mơh mnuih ƀơ̆ng djŏ mta ruă. Siămdah čiăng ksiêm bi nik klei tŭ dưn yap jing mta êa drao mơ̆ng mmao anei, snăn tui si klei kâo thâo săng êjai ară anei ka mâo ôh phung knhăk bi lač jing tŭ jăk, knŏng dua mta Sinesis lehanăn Militaris. Kyuanăn yơh, klei tŭ dưn yap jing ana êa drao, jăk kơ klei suaih pral hĕ amâodah hơăi jing brei drei dôk răng kơ klei anei”.

Jing dôk hlăm krĭng lăn mâo lu jơr mta dliê, lehanăn krĭng yan adiê mdê mdê, Lăn Dap Kngư sĭt yơh jing hjiê kơ lu mta ana êa drao, ƀiădah hlăm dŭm thŭn giăm anei, lŏ ƀuh lu mta mrâo. Knŏng lač mă kơ mta mmao, êngao kơ mmao ĭt hlăk dôk hâo ba yua ară anei, mâo bi mnia mblei leh êbeh kơ 10 thŭn êgao, mrâo anei phung ƀuôn sang lŏ bi lač mâo mta “ana sâm ô linh” jing sa mta mmao jŭ čăt mơ̆ng gŭ lăn hlăm dŭm phŏ muôr, hruh hdăm, lehanăn dŭm mta mmao đông trùng hạ thảo, thâodah êđai rĭng rai, kplĭng, gŏng gôč, kpriăp, tơdah ka thâo nik ôh klei tŭ dưn mơ̆ng mnơ̆ng anei, jing dôk hyưt kơ mta jhat huĭdah mâo, snăn đăm yua ôh. Mbĭt hŏng bruă hâo hưn, mâo klei mtă brei răng, Lăn Dap Kngư hlăk čiăng kơ dŭm boh mnga klă mngač, pioh dưn yua hjiê yap jing mnơ̆ng êa drao mơ̆ng kmrơ̆ng dliê, lehanăn gang mkhư̆ klei amâo mâo jăk kơ klei suaih pral, thâodah mđĭ bi lar klei suaih pral anak mnuih./.