Dưi buh ti China knhal jih thŭn 2019, Covid-19 pral jing klei ruă tưp ngă kơ dlông rŏng lăn rŭng răng. Truh ară anei, klei ruă ngă kơ 6 êklăk 5 êtuh êbâô čô mnuih djiê hlăm êbeh 6 êtuh êklăk čô ruă.

 Tar rŏng lăn bi tiŏ êran čiăng mđĭ kyar dŭm mta vaccin leh anăn hdră mdrao mgŭn kñăm mkhư̆ ênoh mnuih kjham leh anăn djiê kyua Covid-19. Kyua dŭm klei gĭr anăn, truh ară anei mâo klei bi knăl jăk ƀuh dlông rŏng lăn dưi ktuê dlăng klei ruă tưp.

 Khădah snăn, klei huĭ hyưt bluh mâo dŭm mta mrâo kman SARS-CoV-2 ăt adôk mâo. Kyua anăn, dŭm ala čar brei lŏ dơ̆ng tlŏ vaccin djăp ênŭm kơ dŭm êpul huĭ tưp leh anăn lŏ dơ̆ng ksiêm mkă čiăng dưi ktuê dlăng kman tưp lar. Hluê si êpul bruă mdrao mgŭn dlông rŏng lăn, mlan 10 anei phung thơ̆ng kơ bruă mơ̆ng Êpul bruă srăng bi mklă klei ruă Covid-19 lŏ jing bruă mdrao mgŭn mjêč kluôm rŏng lăn mơ̆ amâodah hơăi.

Hgao wưng dleh dlan leh anăn ênguôt hnĭng mơ̆ng klei ruă Covid-19, truh ară anei Việt Nam dưi ktuê dlăng leh klei ruă tưp leh anăn mŭt hlăm wưng mrâo “mdrơ̆ng êđăp ênang, mbruă, ktuê dlăng klei tŭ dưn klei ruă Covid-19”. Êngao kơ bruă lŏ dơ̆ng pŏk mlar kluôm vaccin Covid-19, tlŏ aruăt tal 3, 4… čiăng mjing tur knơ̆ng kjăp, ala čar ăt bi êdu dŭm hdră gang mkhư̆ klei ruă tưp čiăng djŏ guôp hĭn hŏng klei mrâo, đru mjing klei găl bruă duh mkra.

  Drei lăm lui hưn klei suaih pral, mbĭt anăn, amâo mgô̆ mkhư̆ dôk bi ngi lu mnuih leh anăn dôk bi kbưi ôh. Mrâo anei jing klei bi mlih kơ hdră kčah mgô̆ truă čhiăm guôm ƀô̆ hlăm anôk lu mnuih. Êlâo dih, čhiăm guôm ƀô̆ jing mnơ̆ng amâo bi ktlah ôh hŏng mnuih ƀuôn sang sĭt kbiă mơ̆ng sang snăn ară anei knŏng adôk dŭm phung leh anăn dŭm anôk mgô̆ brei truă čhiăm guôm ƀô̆ čiăng gang mkhư̆ klei ruă Covid-19. Klei blŭ 5K jing (5 mta klei mtă) ăt dưi bi mlih jing 2K+ (čhiăm guôm ƀŏ - mdjiê kman- vaccin - êa drao - mdrao mgŭn - kdrăp mrâo - klei thâo săng mnuih ƀuôn sang…)

Ala čar drei pŏk ngă tlŏ êbeh 258 êklăk aruăt vaccin Covid-19 leh anăn jing sa hlăm dŭm ala čar mâo ênoh aruăt vaccon ba yua leh anăn tlŏ vaccin dlông rŏng lăn. Kyua ênoh tlŏ vaccin lu, drei msưh kdŭn klei ruă. Khădah snăn, hŏng klei mâo mta mrâo mâo klei bi knăl mnuih ruă lŏ đĭ mơ̆ng mlan 7.2022. Hlăk êjai dŭm mlan êlâo anăn kah knar grăp hruê ala čar drei knŏng mâo 500-700 čô, snăn truh mlan 7 ênoh anei đĭ 1000 leh anăn truh ară anei hlăm brô 2.900 čô. Mkă hŏng mlan 7, ênoh mnuih ruă mrâo Covid-19 hlăm mlan 8 đĭ 2,4 blư̆, mâo 24 čô mnuih djiê đĭ 18 čô.

 Ênoh mnuih djiê ăt mâo klei bi knăl đĭ. Mơ̆ng akŏ mlan 9 truh ară anei, knŏng mâo 2 hruê ala čar drei amâo mâo ôh mnuih djiê kyua Covid-19, adôk grăp hruê 1-2 čô, truh hruê mâo 5 čô mnuih djiê. Phŭn bruă mdrao mgŭn mâo nanao dŭm hră mơar tă dŭm alŭ wăl mđĭ pral hnơ̆ng tlŏ vaccin, mđĭ ktang hdră msir bi hrŏ mnuih djiê…

Ti Dak Lak, boh klei Covid-19 hlăm wưng kơ anăp ăt mâo dŭm klei dleh ktuê dlăng. Hlue si klei ksiêm yap mơ̆ng Anôk bruă ktuê dlăng klei ruă čar Dak Lak, knŏng hjăn hlăm mlan 3, čar mâo leh êbeh 1.300 čô djŏ Covid-19. Năng mđing, ênoh mnuih ruă đĭ pral hlăm mlan 9, hlăm mlan 9 Dak lak ăt mâo 4 čô mnuih djiê kyua Covid-19.

            Čiăng gang mkhư̆ klei ruă Covid-19 tưp lar, Dak Lak mđĭ bruă hâo hưn ăt msĕ mơh mđĭ hnơ̆ng tlŏ vaccin Covid-19 kơ grăp čô. Hlue anăn, truh hruê 25/9, Dak Lak djăp hnơ̆ng čiăn tlŏ aruăt tal 1 vaccin Covid-19 kơ phung 5 thŭn kơ dlông. Aruăt tal 2 leh anăn aruăt mñă tal 1 kơ phung mơ̆ng 12 thŭn kơ dlông ăt djăp hnơ̆ng čuăn amâodah mdŭm hŏng ênoh kah knar kluôm ala. Khădah snăn, ênoh tlŏ aruăt lŏ mñă tal 2 kơ êpul êbeh 18 thŭn leh anăn aruăt tal 2 kơ hđeh 5 truh ti gŭ 12 thŭn adôk êmưt leh anăn mâo hnơ̆ng ƀiă hĭn jing 66% leh anăn 44%.

Hlăm hruê 24/9 mrâo êgao, Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar Dak Lak mkŏ mjing leh Knăm pŏk ngă Hdră hâo hưn gang mkhư̆ Covid-19 hlăm boh klei mrâo hŏng akŏ “Kyua sa Việt Nan kjăp leh anăn suaih pral” leh anăn tlŏ vaccin Covid-19 kơ hđeh mơ̆ng 5 truh ti gŭ 18 thŭn. Hlăm knăm pŏk ngă, khua gĭt gai čar Dak Lak bi mklă, čar lŏ dơ̆ng gĭr hlue ngă dŭm hdră msir gang mkhư̆ klei ruă Covid-19 hŏng 3 mta phŭn jing: ksiêm mkă, bi ktlah, mdrao mgŭn. Mbĭt anăn mtă kơ dŭm dhar bruă, êpul hgŭm, dŭm anôk bruă, êpul bruă leh anăn mnuih ƀuôn sang hrăm mbĭt ngă bruă, lŏ dơ̆ng ngă jăk klei mtă 2K (dua klei mtă) mâo: čhiăm guôm ƀô̆, mdjiê kman mguôp hŏng tlŏ vaccin, êa drao, bruă mdrao mgŭn, ba yua kdrăp mrâo, klei mnuih ƀuôn sang thâo săng leh anăn dŭm hdră msir mkăn. Mbĭt hŏng anăn iêô mthưr jih jang mnuih ƀuôn sang mđing tlŏ vaccin Covid-19, đru mđĭ pral hnơ̆ng tlŏ vaccin kơ hđeh mơ̆ng 5 truh ti gŭ 18 thŭn.

VOVTâyNguyên/Pô mblang: H’Zawut Byă