VOV4.Êđê- Hlăm 1 mlan êgao, klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah ti čar Gia Lai dleh ktuê dlăng hŏng ênoh mnuih ruă đĭ lu.  Ti anăp boh klei anei, mnuih ƀuôn sang, bruă sang čư̆ êa alŭ wăl hrăm mbĭt hŏng bruă mdrao mgŭn hlăm bruă pŏk ngă hdră gang mkhư̆, mdrao klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah.

Leh êbeh 1 hruê kăm adiê hjan nanao đrông, amai Pel, ti ƀuôn Phung, să Biển Hồ, ƀuôn prŏng Pleiku mbĭt hŏng grăp čô hlăm sang nao ksiêm dlăng djiêu gah sang lui hwiê hĕ mnơ̆ng mgơ̆ng bŏ êa amâo yua, dơr êa ƀlŭng, mdjiê hluăt lŏk, kêč ƀloh gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah. Amai Pel brei thâo, anei jing bruă gŏ sang ñu ngă nanao sĭt truh yan hjan.

“Hlăm gŏ sang kâo ka mâo mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah, ƀiădah kâo ăt mprăp hdră gang mkhư̆, bi mdoh pưk sang, pĭt kă mŭng, ƀuh êa ƀlŭng, êa hlăm bŭ kâo nao tuh hwiê yơh, bi mdoh nanao djiêu gah pưk sang”.

        Đinh Thị Hoa, K’iăng khua anôk bruă sang čư̆ êa să Biển Hồ hưn: Mơ̆ng akŏ thŭn truh ară anei, să mâo 15 anôk bluh mâo klei ruă ti dŭm alŭ, ƀuôn hŏng 20 čô ruă êngoh bi ƀlĕ êrah. Bruă knŭk kna să pral mâo hdră gang mkhư̆ čiăng čuăl krĭng anôk mâo klei ruă, mtô mblang kơ mnuih ƀuôn sang mđĭ klei thâo săng hlăm hdră gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah.

“Leh ƀuh anôk mâo klei ruă, să bi hgŭm hŏng anôk bruă mdrao mgŭn lehanăn mnuih ƀuôn sang hlăm alŭ, buôn huai mdoh rơ̆k rung, dơr ƀlŭng êa, anôk kêč ƀloh, hluăt lŏk dôk čiăng mdjiê jih diñu. Mbĭt anăn, gĭt gai anôk bruă mdrao mgŭn hưn mthâo hŏng Anôk bruă ksiêm dlăng klei ruă tưp čar Gia Lai đru, mkăp êa drao čiăng krih, gang mkhư̆ klei ruă hlăm wang 200 m kyua anăn dưi mkhư̆ klei ruă anei đĭ lar.

Mnuih ƀuôn sang Gia Lai gang mkhŭ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah hŏng klei amâo brei êa mgơ̆ng hlăm hbŭ, khơ̆ng

        Kdriêk Ia Grai jing sa hlăm dŭm alŭ wăl mâo klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah dleh ksiêm dlăng êdi ti Gia Lai hŏng giăm 370 čô ruă hlăm thŭn anei. Hluê si Ngân Văn Thư, Khua anôk bruă mdrao mgŭn kdriêk Ia Grai, ară anei êpul dôk mdrao kơ 20 čô ruă, kah knar grăp hruê 5 čô ruă, lu jing mnuih mă bruă riêk ktăk ksu.

“Anôk bruă ăt đru kčĕ kơ êpul bruă gĭt gai mơ̆ng anôk bruă sang čư̆ êa kdriêk iêu mtrŭt wăl anôk bruă kđi čar mŭt ngă bruă, mtrŭt mjhar lu gưl mnuih ƀuôn sang nao hgŭm bi mdoh wăl hdĭp mda, mdjiê hluăt lŏk, kêč ƀloh. Dôk ti alŭ wăl kdriêk jing lu mnuih mă bruă mơ̆ng anôk bruă ksu, dŭm êpul mă bruă ti dŭm wăl lŏ hma, dliê kmrơ̆ng snăn ăt dôk anôk bluh mâo klei ruă, ăt dôk kêč ƀloh, hluăt lŏk. Boh nik, čhiên, mnơ̆ng yua riêk ktăk ksu. Bi mklă boh phŭn snăn anôk bruă đru kčĕ, čih mkra hdră kčah đru mđĭ bruă ksiêm dlăng, mtrŭt mjhar mnuih ƀuôn sang nao hgŭm bi mdoh wăl hdĭp mda, mdjiê kêč ƀloh, hluăt lŏk.

        Hluê Anôk bruă ksiêm dlăng klei ruă tưp čar Gia Lai, ênoh mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah mơ̆ng akŏ thŭn truh kơ ară anei truh 2.821 čô (Hlăm anăn mâo 1 čô djiê). Klei ênoh mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah mâo ti 131/220 să, ƀuôn hgŭm, wăl krah mơ̆ng jih jang kdriêk, wăl krah, ƀuôn prŏng. Dŭm alŭ wăl mâo ênoh mnuih ênoh mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah lu êdi, jing: Ia Grai, Ia Pa, Čư̆ Prŏng, Krông Pa, Čư̆ Pưh, Pleiku, Đăk Đoa...

        Đinh Hà Nam, K’iăng khua knơ̆ng bruă mdrao mgŭn čar Gia Lai brei thâo, mâo 3 hlăm ênoh 4 type ruă êngoh bi ƀlĕ êrah dôk mâo ti čar, anăn jing DEN 1, DEN 2 lehanăn DEN 4. Kyua anăn, klei ruă srăng lŏ mâo dleh dưi ksiêm dlăng hlăm wưng ti anăp, tĭng, klei ruă anei bluh mâo lu hlăm mlan 8 lehanăn 9. Boh nik, mnuih ruă type anei ăt ênưih lŏ djŏ type mkăn lehanăn klei ruă srăng đĭ kơ ktrŏ hĭn. Snăn, klei huĭ ênoh mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah đĭ lehanăn kjham truh kơ djiê hlăm wưng ti anăp hlăm alŭ wăl čar srăng dleh ksiêm dlăng. Hluê si Đinh Hà Nam, ti anăp klei mâo dleh dưi ksiêm dlăng mơ̆ng klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah, anôk bruă mdrao mgŭn alŭ wăl dôk hluê ngă kjăp hdră gang mkhư̆ klei ruă, krih êa drao, mdjiê hluăt lŏk, kêč ƀloh ti dŭm krĭng dôk mâo klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah hlăm êpul êya. Lui anôk hluăt lŏk kreh dôk lehanăn mdjiê kêč ƀloh jing bruă dŭm gŏ sang brei hluê ngă nanao hlăm hdră gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah.

“Ti alŭ wăl čar Gia Lai hluê type mâo bi mklă snăn klei huĭ ênoh mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah ktrŏ lehanăn djiê hlăm wưng ti anăp srăng dleh dưi ksiêm dlăng. Adiê hjan lehanăn không, mâo lu ƀlŭng êa jing klei găl kơ kêč đĭ lar, mnuih ruă êngoh bi ƀlĕ êrah đi lu mơh. Mtă kơ dŭm alŭ wăl đru kčĕ kơ anôk gĭt gai hdră gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah ti alŭ wăl kơ hdră mtô mblang, hưn mthâo kơ hdră gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah si srăng ngă čiăng mdjiê hluăt lŏk, kêč ƀloh, tơdah drei yua brŏng dưm êa snăn bi kđăl krĭp čiăng kơ kêč amâo mŭt kčeh mđai đĭ lar hlăm anăn”./.

                                                    Pô mblang: H’Nêč Êñuôl