VOV4.Êđê - Mbĭt hŏng klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah dôk mâo dleh dưi ksiêm dlăng lehanăn huĭ hyưt, wưng giăm anei, ti Gia Lai mâo leh dŭm klei ruă djŏ tuôm kơ êlan bi êwa ti phung hđeh hlăm wưng bi mlih yan. Boh nik, mrâo anei, Khua knơ̆ng ksiêm dlăng klei ruă tưp krĭng lăn dap kngư mă leh bruă hŏng Sang êa drao prŏng krĭng lăn dap kngư kơ hdră mdrơ̆ng hŏng klei ruă čut kra.

Hlăm wưng giăm anei, Anôk mdrao klei ruă hlăm lam asei mlei - Anôk bruă mdrao mgŭn ƀuôn prŏng Pleiku mâo lu snăk mnuih đih mdrao. Hlăm anăn, phung êngoh bi ƀlĕ êrah nao đih mdtao dŭm pluh čô mnuih hlăm grăp hruê kăm. Mnuih ruă Trương Thị Thuý Trang, 33 thŭn, ti ƀuôn hgŭm Yên Thế, ƀuôn prŏng Pleiku đih mdrao 5 hruê leh brei thâo:“Kâo ƀuh êgah hlăm jih asei mlei, ruă kŏ, êngoh hlơr snăk. Aê mdrao ksiêm mkă snăn êngoh bi ƀlĕ êrah. Ară anei kâo suaih ƀiă leh.”

Yap mơ̆ng akŏ thŭn truh ară anei, čar Gia Lai mâo hlăm brô 6 êbâo čô mnuih êngoh bi ƀlĕ êrah hlăm grăp să, ƀuôn hgŭm, wăl krah; mâo leh 1 čô mnuih djiê. Knŏng hlăm mlan 9 mrâo êgao, mâo hlăm brô 2 êbâo 5 êtuh čô mnuih êngoh bi ƀlĕ êrah. Dŭm alŭ wăl mâo mnuih ruă lu jing kdriêk Đăk Pơ, ƀuôn prŏng Pleiku, kdriêk Krông Pa… Aê mdrao Rơ Mah Yah- Anôk mdrao klei ruă hlăm lam asei mlei - Anôk mdrao mgŭn Plei Ku brei thâo:“Ară anei hlăm anôk mdrao, phung mă bruă ƀiă snăn dưi mđĭ ktang mnuih mă bruă mơ̆ng dŭm anôk mkăn, leh anăn mđĭ phung aê mdrao mơ̆ng dŭm să, ƀuôn hgŭm, mă bruă jih hruê mlam. Phung ruă mâo klei truh kjham snăn hmao msir mgaih leh anăn mâo kdrăp mnơ̆ng čiăng mdrao kơ mnuih ruă jăk hĭn”.

Hlue si Đinh Hà Nam-  K’iăng Khua Knơ̆ng bruă mdrao mgŭn Gia Lai, čar đăo knăl klei êngoh bi ƀlĕ êrah srăng đĭ hlăm mlan 9 leh anăn mlan 10 kyua anei jing wưng adiê hjan găl ênưih kơ kêč đĭ lêč. Knơ̆ng bruă mdrao mgŭn Gia Lai gĭt gai dŭm anôk bruă kƀĭn pŏk ngă hdră kčah ktuê dlăng klei ruă tưp leh anăn hdră mdrao mgŭn mơ̆ng anôk bruă. Khădah snăn, klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah srăng dưi ktuê dlăng tŭ dưn tơdah mnuih ƀuôn sang thâo săng kih mdoh wăl hdĭp mda, bi mdjiê hluăt lŏk -kêč ƀloh jing mnơ̆ng bi mtưp klei ruă:“Bruă mdrao mgŭn mđĭ klei ktuê dlăng anôk mâo klei ruă čiăng hmao pŏk ngă mkhư̆ dŭm anôk mâo klei ruă. Dŭm anôk bruă mdrao mgŭn mâo leh hdră kčah, dăp jhưng đih mdrao, anôk mdrao phung ruă, boh nik êa drao čiăng mdrao kơ phung ruă kjham. Klei yuôm bhăn hĭn ăt jing êpul êya mđing kơ bruă lăm lui mnơ̆ng dhơ̆ng mgơ̆ng êa ti wăl pô hdĭp mda, krĭng mă bruă, anei jing hdră msir gang mkhư̆ klei ruă êngoh bi ƀlĕ êrah jăk hĭn”.

Ară anei, ti Lăn Dap Kngư dôk hlăm wưng bi mlih yan, adiê - hjan mđiă, anăn dŭm klei ruă djŏ tuôm kơ êlan bi êwa ăt bluh mâo ktang ti Gia Lai. Hlăm êbeh 1 mlan hŏng anei, Sang êa drao mdrao kơ hđeh čar Gia Lai tŭ jum mdrao mgŭn kơ êbeh 800 čô mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa, mâo giăm 1/3 ênoh mnuih ruă mơ̆ng akŏ thŭn truh ară anei.  Ti anôk mdrao lu mta klei ruă - mdrao hluê ênhiang djuê ana (sang êa drao mdrao kơ phung hđeh čar Gia Lai) mâo 163 jhưng đih mdrao. Khădah, wưng anei anôk mdrao ngă leh, leh anăn dôk tŭ jum mdrao kơ êbeh 200 čô hđeh anăn lŏ dăp thiăm jhưng đih mdrao. Hlăm ênoh anei mâo giăm 80% čô mdrao mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa msĕ si: hdrak ngă, klei ruă hlăm kŏng đŏk, ksŏ… lu jing hlăm phung hđeh ti gŭ 5 thŭn. Amai Nguyễn Thị Thanh Thủy, dôk ti alŭ Hưng Hà, să Phú Cần, kdriêk Krông Pa ba anak nao đih mdrao brei thâo:“Kyua ĕ rôč êa dŭng leh anăn mtŭk amâo thâo hlao anăn ba nao ksiêm mkă snăn thâo ĕ mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa leh anăn ară anei aê mdrao mtă brei nao đih mdrao leh anăn mŭt leh hlăm sang êa drao mơ̆ng yang hruê anei.

Aê mdrao Từ Thị Mai Ling, K’iăng Khua Sang êa drao mdrao kơ hđeh čar Gia Lai brei thâo:“Yan anei adiê mđiă hlơr, găl kơ dŭm mta kman ba klei ruă. Kơ tĭng Sang êa drao snăn mprăp dăp mnuih mă bruă, jhưng đih mdrao čiăng kơ phung hđeh đih leh anăn mdrao bi djŏ guôp leh anăn tŭ dưn. Mbĭt anăn mprăp êa drao, kdrăp mnơ̆ng djŏ tuôm kơ bruă mdrao kơ mnuih ruă.”

Mbĭt hŏng dŭm mta klei ruă khăng mâo, ti Lăn Dap Kngư ăt brei mđing kơ klei ruă mrâo mâo, anăn jing klei ruă čut kra. Mrâo anei, Bùi Khánh Toàn, K’iăng Khua Anôk ksiêm dlăng klei ruă tưp Lăn Dap Kngư mâo leh mmông mă bruă hŏng Sang êa drao krĭng Lăn Dap Kngư kơ hdră gang mkhư̆ klei ruă anei. Bùi Khánh Toàn mtă: “Mđĭ ktang bruă ktuê dlăng, hâo hưn leh anăn phung mă bruă mdrao mgŭn brei mâo klei thâo răng kơ klei ruă anei mâo leh ti Việt Nam čiăng mâo klei bi mklă leh anăn ktuê dlăng, ksiêm mkă hnưm kơ phung đing djŏ. Kơ bruă hâo hưn mtă kơ mnuih ƀuôn sang, êpul êya drei jing lu djuê ana anăn klei hâo hưn mtô mblang ăt mâo lu klei dleh dlan hĭn anăn brei pral kdal, bi mlih hdră hâo hưn. Kơ hdră bi hriăm mjuăt snăn mkŏ mjing hriăm mjuăt kơ dŭm kdriêk leh anăn dŭm anôk bruă mdrao mgŭn nah gŭ kơ hdră mprăp ksiêm mkă thâo ƀuh hnưm čiăng mđĭ klei thâo răng hŏng klei ruă anei”./.

VOV Tây Nguyên/ Pô mblang: Zawut